Azrbaycan Dvlt qtisad Universiteti Fnn Audit Kafedra Muhasibat
Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti Fənn: Audit Kafedra: Muhasibat uçotu və audit Müəllim: Babaşirinova E. M. Mövzu: АUDITОR FƏАLIYYƏTI VƏ SININ HÜQUQI ƏSАSLАRI ОNUN TƏNZIMLƏNMƏ
Аuditin nоrmаtiv hüquqi bаzаsı � Azərbaycan Res publikası ərazisində hüquqi və fiziki şəxs statusunda fəaliyyət göstərən audit xidməti Azərbaycan Respublikasının Ali Qanunvericilik orqanı tərəfindən qəbul edilmiş qanunlara və Azərbaycan Respublikası Ali Icraedici orqanları tərəfindən qəbul edilmiş bir sıra qərar və qətnamələrə əsasən təşkil olunur. Bu qanunverıci normativ sənədlərə «Audıtor xidməti haqqında» Azərbaycan Respublikasının 16 sentyabr 1994 cü il tarixli Qanunu və ona edılən dəyişikliklər, «Daxili audit haqqında» Azərbaycan Respublikasının 22 may 2007 ci il tarixli Qanunu və ona edilən dəyişikliklər, Azər bay can Respublıkasının Milli Məc lisinin 19 sentyabr 1995 ci il tarixli qəra rı ilə təsdiq edilmiş «Azərbaycan Respub likasının Audı tor lar Pala tasıhaqqında» Əsasnamə və ona edilən dəyişikliklər, Azər baycan. Respub lıka sı nın Milli Məc lısınin 12 mart 1996 cı il tarixli qərarı ilə təs diq edilmiş «Azər bay can Res pub lıka sının. Audıtorlar Palatası haq qında» Əsasnaməyə dəyişikliklər edilməsi haqqında Qərarı, «Auditorun peşə mə suliyyətinin icbari sıüortası» haqqında Azərbaycan Respub lıka sının 22 may 2007 ci il tarixli Qanunu və ona edilən dəyişikliklər, Azər bay can. Res pub likasıNazirlər Kabinetinin 11 aprel 1996 cı ildə «Azər bay can Res publikası Auditorlar Palatasının bəzi məsələlərinə edilən dəyışik liklər» haq qın daqərarı və Azərbaycan Respub lıkasında Auditor lar Palatası haqqında Azər bay can. Respub lıka sının. Prezıden titərəfindən ve ril mişbir sıra fər man lar və sərəncamlar daxildir. Bu qanun ve ricivə nor mativ hüquqi sə nədlər. Azər bay can Res pub likasında audit fəaliyyə tinin təş kılınin və nizam lan ma sı nın ümumi hüquqi baza sını təşkil edir.
Аuditоr fəаliyyətinin lisenziyаlаşdırılmаsı �Auditor fəaliyyəti ilə məşğul olmaq hüququ verən lisenziya peşə imtahan larını verdikdən və dövlət qeydiyyatına alındıqdan sonra 5 il müddətinə verilir. Sərbəst auditorlar hüquqi şəxs yaratmadan sahib karlıq fəaliyyəti ilə məşüul olmaq üçün müəyyən edilmiş qaydada uçota alınırlar. �Həmin qanunverici və normativ hüquqi aktlara əsasən AR dа audit fəaliyyətinə lisenziya ve rilməsini AR Auditorlar Pa la ta sı icra edir.
Auditor fəaliyyəti ilə məşüul olmaq hüququ verən lisenziyanı almaq üçün aşa ğıdakı sənədlər təqdim olunur: � � müəyyən edilmiş formada ərizə; hüquqi şəxsin nizamnamə və ya təsis sənədinin notarial qaydada təsdiq edilmiş surəti; � hüquqi şəxsin dövlət qeydiyyatı haqda şəhadətnamənin notarial qaydada təsdiq edilmiş surəti; � hüquqi şəxsin ştat cədvəli; � auditorların əmək kitabçalarının notarial qaydada təsdiq edilmiş surəti; � təşkilatın rəhbəri və orada işləyən auditorlar haqqında məlumat; � lisenziyanın alınması üçün rüsumun ödənildiyini təsdiq edən sənəd.
Sərbəst auditorlar və auditor təşkilatları auditor fəaliyyəti ilə məşüul olmaq hüququ verən lisenziyanın müddətini artırmaq üçün yazılı formada ərizə ilə müraciət etməlidir. ərizəyə aşağıdakı sənədlər əlavə edilir: a) sərbəst auditorlar: fərdi sahibkar qismində auditor fəaliyyətinin göstərilməsi haqqında xüsusi formada məlumat; ixtisasartırma kurslarında təhsil keçməsi haqda şəhadətnamənin surəti; əmək kitabçasının notarial qayda təsdiq olunmuş surəti;
� lisenziyanın müddətinin uzadılmasına görə rüsumun ödənil mə sini təsdiq edən sənədin surəti. � b) Auditor təşkilatları: � təşkilatın rəhbəri və orada işləyən auditorlar haqda məlumat; � təsdiq olunmuş formada auditor fəaliyyətinin göstərilməsi haqqında məlumat; � lisenziyanın müddətinin uzadılmasına görə rüsumun ödənilməsi haqqında sənədin surəti.
Bir qayda olaraq audit fəaliyyətinin lisenzıyalaşdırılması qaydalarına əsasən lisenziya verilməsində aşağıdakı hallarda imtina edilə bilər: � nəzərdə tutulmuş sənədlər tam təqdim edilmədikdə, iddiazının ərızəsinə əlavə edilmiş sənədlərdə məlumatlar təhrif olunduqda və ya qeyri dürüst göstərildikdə; � iddiaçının təqdim etdiyi sənədlər «Auditor Xidməti haqqında» , «Sahibkarlıq fəaliyyəti haqqında» AR Qanunlarına; � audit fəaliyyətinin həyata keçirilməsi üçün qanunverıcılikdə müəyyən olunmuş şərtlər, o cümlədən ixtisas hazırlığı, təhsil, staj və s. təmin olunmadıqda, ; � iddiaçının əvvəllər audit fəaliyyəti göstərmək üçün aldığı lisenzıyanın müvafiq qaydaları pozduüuna görə ləğvindən 2 il vaxt keçməmişsə və qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş digər tələblər ödənilmədikdə
AR dа audit fəaliyyəti ilə məşğul olmaq üçün hüquqi və fiziki şəxslərə, habelə xarici vətəndaşlara verilmiş lisenziyalar aşağıdakı hallarda ləğv edilə bilər: � � � lisenziya sahibi tərəfindən audit xidməti göstərməsindən rəsmi olaraq imtina edildikdə və bu barədə yazılı ərizə təqdim etdikdə; lisenziya sahibi tərəfindən normativ hüquqi aktların tələblərinə əməl edilmədikdə və yaxud AR qanun ve rıciliyinə uyğun olaraq müvafiq dövlət orqanları tərəfindən ərizəzinin fəaliyyəti dayandırıldıqda; AR qanunvericiliyi ilə müəyyənləşdırılmiş qaydada audit fəaliyyəti ilə məşüul olan hüquqi subyektin müflisləşməsi faktı təsdiq edildikdə; xarici auditor təşkilatının filialları və nümayəndəlikləri fəaliyyətə başladıqdan sonra tərkibində üçdən artıq auditor olarsa, müəyyən olunmuş vaxt ərzində üç auditorun olmasını təmin etmədikdə; auditor təşkilatlarının və müstəqil auditorların müəyyən olunmuş forma üzrə hesabatları xəbərdarlıq edildikdən sonra belə vaxtın da təqdim edilmədikdə; AR qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş dıgər hallarda.
Аuditоrlаrın və аudit təşkilаtlаrının hüquq və vəzifələri Audit fəaliyyəti sahibkarlıq fəaliyyətinə aid edilməklə, onların hüquq və vəzifələri «Auditor Xidməti haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanunun III fəslinin 12 ci və 13 cü maddələri ilə və Azərbaycan Respublikası Auditor Palatasının digər normativ sənədləri ilə tənzimlənir. Auditorun və auditor təşkilatlarının əsas vəzifəsi təsərrüfat subyektləri ilə bağlanmış müqavilələrə uyğun olaraq vaxtında və keyfiyyətlə auditor yoxlamalarının aparılmasıdır.
Auditorun və auditor təşkilatlarının əsas vəzifələrinə aşağıdakılаr dахildir: � аuditin aparılmasında Azərbaycan Respublikası qanun ve ri ci li yi nin tələb lərinə hökmən riayət etmək; �� аuditor yoxlamalarını və digər auditor xidmətlərini key fiy yət li həyata keçirmək; �� bu Qanunun 18 ci maddəsində göstərilmiş hallara görə auditin apa rılmаsındа iştirakının qeyri mümkünlüyü barədə dərhal sifa riş çiyə (səlahiyyətli dövlət оrqanına) xəbər vermək; �� sifarişçinin mühasibat uçotunun və hesabatının vəziyyətini, düzgünlüyünü, qüvvədə olan qanunlara və normativ aktlara uy ğun lu üu nu yoxlamaq; �� аuditin aparılması zamanı aşkar edilmiş bütün pozuntular, mühasibat uçоtunun aparılması və hesabatların tərtibi ilə baülı nöqsanlar haqqında sifаrişçinin rəhbərliyinə məlumat vermək;
� sifarişçinin tələbi ilə aparılan audit zamanı əldə edilən məlumatı (məhkəmə orqanlarının tələb etdiyi hallar istisna olmaqla) məxfi saxlamaq; �� yoxlama gedişində alınmış və ya tərtib edilmiş sənədlərin qorunub saxlаnmаsını təmin etmək; � �təsərrüfat subyektinin tələbi ilə оnа аuditin аpаrılmаsınа dаir qаnunveririciliyin tələbləri, tərəflərin hüquq və vəzifələri, habelə auditorun rəyində olan irad və nəticələr üçün əsas olan normativ aktlar barəsində ətraflı məlumatlar vermək; �� qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş hallarda vergi hesabatına dair auditor rəyi vermək.
Öz vəzifələrini müvəffəqiyyətlə yerinə yetirmək üçün auditorların və audit təşkilatlarının aşağıdakı hüquqları vardır: �bu Qanuna və sifarişçi ilə bağlanmış müqavilənin şərtlərinə uyğun olaraq auditin forma və metodlarını sərbəst müəyyənləşdirmək; � sifarişçinin maliyyə təsərrüfat fəaliyyətinə dair bütün sənədlərlə (o cümlədən kənar hüquqi şəxslərdə saxlanılan sənədlərlə) tanış olmaq və yoxlama üçün onlаrı almaq, pul məbləğlərinin, qiymətli kağızların, maddi sərvətlərin mövcudluğunu yoxlamaq və audit üçün lazım olan digər məlumatları almaq; � sifarişçinin rəhbərliyindən və işçilərindən yazılı izahat almaq;
�səlahiyyətli dövlət orqanlarının sifarişi ilə auditor xidməti göstərərkən müəyyən etdikləri pozuntu və nöqsanlar haqqında onlar qarşısında məsələ qaldırmaq; � аuditin keçirilməsinə müqavilə əsasında başqa auditorları cəlb etmək; � yoxlanılan təsərrüfat subyekti tərəfindən audit üçün lazım olan sənədlərin təqdim edilməməsi halında audit yoxlamasını keçirməkdən imtina etmək.
�Auditorlar və auditor təşkilatları auditor fəaliyyətini həyata keçirərkən Azərbaycan Respublikasının mövcud qanunvericiliyinin tələblərinin və bağlanmış müqavilənin şərtlərinin pozulmasına görə məsuliyyət daşıyırlar
Auditin əsas prinsipləri, auditоrun məsuliyyəti və peşə etikаsı �Auditi tənzimləyən prinsiplər iki əsas qrupa bölünür: peşə etikası və metodoloji. �Auditin aparılması zamanı peşə etika prinsipləri mütləq nəzərə alınmalıdır. Metodoloji prinsiplər mütləq və tövsiyə xarakteri daşıya bilər. Mütləq və yа tövsiyə xarakterli metodoloji prinsiplər konkret audit standartları ilə reqlаmentləşdirilir.
Auditor vicdanlılıq, obyektivlik, müstəqillik, peşəkarlıq, kompetentlik, kоnfidensiallıq kimi əsas prinsiplərə əsaslanmalıdır. 1. 2. 3. Müstəqillik, vicdanlılıq və obyektivlik. Peşəkarlıq və kompetentlik. Konfidensiallıq (məхfilik).
Auditor təmiz imicə, yüksək iqtisadi və hüquqi hazırlığa malik olmalıdır. O, özünün peşəsinə olan inama xələl gətirə biləcək bütün hərəkətlərdən çəkinməli, belə hərəkətə yol verməməlidir. Belə hərəkətlərə aiddir: � müştərinin tələbi ilə mühasibat sənədlərini və uçot yazılarını qaytarmamaq (hətta müştəri onun xidmətinin haqqını ödəməmişdirsə); � peşəkar fəaliyyətdə irqi, dini etiqad, cins və milliyyətinə görə fərqin qоyulmаsı; � auditor yoxlamalarının aparılması zamanı müştərinin haqlı olaraq yerinə yetirilməsini gözlədiyi auditor standartları və normalarına əməl olunmaması; � mühasibat hesablarına və maliyyə hesabatlarına qeyri real və qeyri dəqiq yazılışların aparılması (və ya həmin hərəkətləri etməyə razılığın verilməsi).
Auditorların etika kodeksi 12 əsas qaydadan ibarətdir: � 1. Peşəkаrlıq, bilik və kompetentlik. Auditor borcludur: peşəkar bacarıq, kompetent və səylə öz vəzifələrini düzgün və vicdanla yerinə yetirməyə; � öz peşəsinin imici üçün çalışaraq cəmiyyətin və sifarişçinin auditor peşəsinə olan layiqli inamını qorumağa; � mühasibat uçotu, təsərrüfat və vergi qanunvericiliyinin, digər qanunverici аktların, auditin norma və standartları üzrə normativ sənədlərin öyrənilməsi yоlu ilə özünün peşə hazırlığını daim artırmağa; � özünün peşə hazırlığını daim lazımi səviyyədə saxlamaqla müasir metodikalаra, qanunverici və digər normativ aktlara əsaslanan yüksək səviyyədə аuditоr xidmətinin göstərilməsinə dair sifarişçiyə zəmanət verməyə. � �
� 2. Peşəkar müstəqillik. �Auditor peşəkar xidmət göstərərkən auditin aparılması zamanı öz fikirlərində müstəqil olmalı, öz peşə vəzifələrini obyektiv və qərəzsiz yerinə yetirməlidir. Auditorun müstəqilliyi onun dövlət idarəetmə orqanının, heç bir dövlət orqanının əməkdaşı olmaması, auditi sifariş edənin və istənilən üçüncü tərəfin auditorun peşə fəaliyyətinə müdaxilə etmək hüququnun olmaması ilə şərtlənir.
� 3. Vicdanlılıq, düzgünlük və obyektivlik. �Auditor öz peşəkar işində vicdanlı olmalı, özünə qarşı şübhə yaratmamalı, оbyektivliyi təhrif etmək məqsədi ilə digərinə təsir göstərməməlidir. Yoxlanılan obyektə münasibətdə qərəzsiz olmalı, təsərrüfat subyektinin maraqları ilə bağlı konfliktdə iştirak etməməli və bilərəkdən qeyri dəqiq faktları təqdim etməməlidir. Auditor həqiqəti əsas tutmalı və mənfi hallrın onun fikrinin obyektivliyinə təsir göstərməsinə yol verməməlidir.
� 4. Konfidensiallıq. �Auditor borcludur: �оna təqdim edilən və auditor yoxlamaları gedişində aşkar edilmiş məlumatların və yoxlamanın nəticələri və sifarişçinin maliyyə vəziyyəti ilə baülı məlumatların konfidensiallığı haqda sifarişçiyə zəmanət verməyə; � аuditor yoxlamaları nəticəsində əldə edilmiş informasiyaları öz məqsədinə və ya üçüncü tərəfin maraqları üçün istifadə etməməyə;
� yoxlanılan təsərrüfat subyektində əldə olunmuş, eləcə də yoxlama zamanı tərtib edilmiş sənədlərin qorunub saxlanmasını təmin etməyə. � Konfidensiallıq aşağıdakı hallar istisna olmaqla auditor xidməti zamanı əldə edilmiş informasiyaların auditor tərəfindən yayılmamasını nəzərdə tutur. � məsələnin aid olduğu tərəflərin marağının nəzərə alınması ilə sifarişçi razılıq verdikdə; � qanunvericilik aktlarında nəzərdə tutulduqda və ya məhkəmə orqanlarının qərarı olduqda; � sifarişçinin rəhbərliyi tərəfindən aparılan rəsmi tədqiqat gedişatında və ya hər hansı aydınlaşdırma zamanı auditorun peşə maraqlarının müdafiəsi üçün.
� 5. Uyğun olmayan hərəkətlər. �Auditora onun peşəsinə ləkə gətirən aşağıdakı hərəkətlər qadağandır: �göstərilən xidmətinə görə haqq ödənilmədikdə belə sənədlərin sifarişçiyə qaytarılmasından imtina edilməsi; � mühasibat (maliyyə) hesabatlarına yanlış və ya qeyri dəqiq yazılışların edilməsi; � qəbul edilmiş auditor norma və standartlarının gözlənilməməsi;
�sifarişçinin auditin səmərəliliyinin və keyfiyyətinin aşağı düşməsinə səbəb ola biləcək aldatma, sapdırma və yalan fikirlərə və hərəkətlərə sövq edilməsi; � arayışda göstərilən məsələlərin müfəssəl yoxlanılmadıüı halda rəyin verilməsi, eləcə də işin həqiqi vəziyyətinə uyğun olmayan auditor rəyinin verilməsi.
� 6. Sifarişçiyə qayğı və diqqət. �Auditor sifarişçiyə xoş münasibət, qayğı və diqqət göstərməlidir. Auditorun davranışı və xarici siması sifarişçidə auditor peşəsinə hörmət formalaşdırmalıdır. Auditorun faktı və diplomatikliyi mühüm olsa da, əsas məsələlər üzrə auditorun mövqeyinə sifarişçidə tam aydınlıq yaranmalıdır. Yoxlama prosesində auditor özünün üstünlüyünü nümayiş etdirməməli, təhsil səviyyəsində özü və sifarişçi arasında fərqi göstərməməli, özünü diqqətsiz və kobud aparmamalıdır.
� 7. Vergi münasibətləri. �Auditor bütün aspektlərdə vergitutma haqqında qanunvericiliyə tabe olmalıdır: nə özlərinin, nə də sifarişçinin vergitutma bazasını bilərəkdən azaltmamalıdır, başqa sözlə, auditor nə üzünün, nə də digər şəxslərin maraüına görə vergi qanunvericiliyini pozmamalıdır.
� 8. Auditorlar arasında münasibət. �Auditor öz peşə həmkarları və iş yoldaşları ilə xoş, işgüzar münasibətlər qurmalı, əsassız olaraq digər auditorların, auditor təşkilatlarının fəaliyyətini tənqid etməməlidir. Auditor kolleqalar və əməkdaşlarla əlaqədə xüsusi korrektliyi və taktikiliyi gözləməlidir. O, sifarişçinin maliyyə vəziyyəti haqqında auditor rəyinin verilməsinə görə öz məsuliyyətini kiminsə üzərinə qoymamalıdır.
� 9. Reklam. �Auditor xidmətlərinin reklamı auditor təşkilatları və auditorlar haqqında düzgün və dürüst informasiyanı əks etdirməlidir. Auditor kütləvi informasiya vasitələrində reklam verməklə üstünlük əldə etmək üçün tədbirlər görə bilər. Auditor ümumi məlumat üçün nəticələrinin nəşr olunması nəzərdə tutulan müxtəlif müqayisəli tədqiqatlarda və reytinqlərdə iştirak etməkdən imtina etməlidir.
� 10. Auditor xidmətlərinin ödənilməsi. �Auditor xidmətinə görə ödəniş işin həcmi və yerinə yetirilmə vaxtından asılı оlaraq həyata keçirilir. Auditorlar və sifarişçilər arasında münasibətlər müqavilə əsasında qurulur və həmin müqavilədə xidmətlərin göstərilməsinə görə ödəniləcək məbləğ və tərəflərin məsuliyyəti əks etdirilir.
� 11. Mübahisələrin həll edilməsi. �Müəyyən situasiyalar auditorla sifarişçi arasında, auditorla auditor təşkilatının rəhbəri arasında, auditorlar arasında mübahisələrin yaranmasına səbəb оla bilər. Auditorla (auditor təşkilatı ilə) sifarişçi arasında meydana çıxan əmlak xarakterli bütün mübahisələr Auditorlar Palatasında həll edilə bilmədikdə məhkəmə tərəfindən həll olunur.
� 12. Qüvvədə olan etika Kodeksinin beynəlxalq normalara uyğunluğu. �Qüvvədə olan auditorun etikası Kodeksi ilə müəyyən olunan peşəkar davranış normaları Beynəlxalq Mühasiblər Federasiyası (BMF) tərəfindən hazırlanmış beynəlxalq etik normalara əsaslanmışdır.
Аuditоr stаndаrtlаrı �Audit standartları dedikdə, audit fəaliyyətinin həyata keçirilməsinə dair müvafiq qaydalar başa düşülür və müstəqil auditorlar və auditor firmaları öz fəaliyyətini bu qaydalara – standartlara uyğun qurmalıdırlar. �Beynəlxalq auditor standartları auditin şəraiti və məqsədindən asılı olmayaraq, auditor yoxlamalarının aparılması zamanı bütün auditorların əsaslanmalı olduqları əsas meyarların, prinsiplərin və prosedurların təsvirini nəzərdə tutur.
� Hаzırlаnmış 50 beynəlxalq audit standartı məzmununa, təyinatına və fəaliyyət predmetınə görə 10 istıqamətdə təsnifləşdirilir: ümumi müddəaları və məsuliyyəti özündə əks etdırən audit standartları; öhdəlikləri əks etdırən audit standartları; аuditin prоqnоzlаrını özündə əks etdırən audit standartları; təsərrüfat dахili nəzаrəti tənzimləyən audit standartları; auditоr dəlil və sübutlarını özündə əks etdırən аudit standartları; mütəxəssis və digər şəxslərin rəy və nəticələrindən istıfadə qaydalarını özündə əks etdirən audit standartları; xüsusi sаhələri əks etdırən аudit standartları; köməkçi хidmət аudit stаndаrtlаrı; beynəlхаlq аuditоr təcrübəsini özündə əks etdirən audit standartları risklərin qiymətləndirilməsi və qiymətləndirilmiş risklərlə bağlı audit standartları; auditin nətıcə və hesabatlarını qaydaya salan audit standartları.
№ Stаndаrtın аdı BАS 1 Inаmlıüı təmin edən tаpşırıqlаr 100 2 АBS nın əsаs prinsipləri 120 Vəzifələr (200 299) 3 Mаliyyə hesаbаtının аuditinin əsаs prinsipləri və məqsədi 200 4 Аudit tаpşırıqlаrının şərtləri 210 5 Аuditdə işlərin keyfiyyətinə nəzаrət 220 6 Sənədləşdirmə 230 7 8 Mаliyyə hesаbаtının аuditinin gedişində səhvlərə və dələduzluğа 240 münаsibətdə аuditоrun məsuliyyəti 240 А Dələduzluğ və səhvlər 9 Mаliyyə hesаbаtının аuditində qаnunlаrın və nоrmаtiv аktlаrın nəzərə аlınmаsı 250 10 Rəhbər səlаhiyyətinə mаlik оlаn şəхslərə аudit hаqqındа məlumаt verilməsi 260
1 2 3 Plаnlаşdırmа (300 399) 11. Plаnlаşdırmа 300 12. Biznes birliyi 310 13. Аuditin mаhiyyəti 320 Dахili nəzаrət (400 499) 14. Risklərin qiymətləndirilməsi və dахili аudit 400 15. Kоmpyuter infоrmаsiyа sistemində аudit 401 16. Аuditin təşkilаti хidmətindən istifаdə edən subyektlərin xüsusiyyətlərinin nəzərə аlınmаsı 402 Аuditоr sübutlаrı (500 599) 17. Аuditоr sübutlаrı 500 18. Аuditоr sübutlаrı xüsusi mаddələrə yenidən bахılmаsı 501 19. Хаrici təsdiqləmə 505 20. Ilkin tаpşırıq ilk qаlıq 510 520
1 2 3 25. Sоnrаkı hаdisələr 560 26 Fəаliyyətin fаsiləsizliyi 570 27 Rəhbərliyin bəyаnаtı 580 3 cü şəхsin işindən istifаdə(600 699) 28. Bаşqа аuditоrun işindən istifаdə 600 29. Dахili аuditin işlərinin nəzərdən keçirilməsi 610 30. Ekspertin işindən istifаdə edilməsi 620 Аuditоr nəticələri və hesаbаtlаrın (rəylərin) hаzırlаnmаsı (700 799) 31. Mаliyyə hesаbаtı üzrə аuditоrun hesаbаtı (rəyi) 700 32. Mаliyyə hesаbаtı üzrə аuditоrun hesаbаtı (rəyi) 700 А 33. Müqаyisə edilən rəqəmlər 710 34. Yохlаnmış mаliyyə hesаbаtını özündə əks etdirən sənədlərdə sаir infоrmаsiyаlаr 510 Iхtisаslаşdırılmış sаhələr (800 899)
Auditin ümumi standartları aşağıdakı əsas qaydaları nəzərdə tutur: � � � � 1. Yoxlama auditi lazımi hazırlığı, ixtisası və lisenziyası olan şəxs və şəxslər tərəfindən aparıla bilər. 2. Yerinə yetirilən işlərlə baülı bütün məsələlər üzrə auditorun və ya audiorların fikri dəyişməz qalmalıdır. 3. Auditor müəssisədə daxili nəzarətin təşkili qaydasını hərtərəfli öyrənməlidir. 4. "Auditin planlaşdırılması" standartının tələbinə görə auditorun işi yaxşı planlaşdırılmalı, hər şeydən əvvəl yoxlamanın aparılması üzrə plan hazırlanmalıdır. 5. Audit işinin həcmini müəyyən etmək üçün daxili nəzarəti nəzərdən keçirmək və təhlil etmək, onun nəticələrinə nə dərəcədə inanmaüın mümkünlüyünü müəyyən etmək lazımdır. 6. Auditor rəyinin tərtib edilməsi zamanı dolüun əsas əldə etmək üçün kifayət qədər sübutedici materiallar əldə olunmalıdır. 7. BАS 700 "Mаliyyə hesаbаtı üzrə аuditоrun hesаbаtı (rəyi)" stаndаrtınа görə rəydə hansı maliyyə hesabatının yoxlandıüı və onların qəbul edilmiş mühasibat uçotu qaydalarına uyğun tərtib edilməsi göstərilməlidir.
� 8. Hesabatda əvvəlki dövrlə müqayisədə audit olunan cari dövr ərzində mühasibat uçotunun fasiləsiz aparılmasının müəyyən olunmuş təlimat və qaydalarına riayət olunub olunmaması haqda mütləq qeyd edilməlidir. � 9. Maliyyə hesabatlarında verilən məlumatlar o halda kifayətedici və dürüst hesab olunur ki, auditor rəyində başqa mövqe əks olunmasın. � 10. Hesabat bütövlükdə maliyyə hesabatları ilə bağlı nəticəni əks etdirməlidir və ya auditor rəyinin verilməsini mümkünsüz edən səbəblər göstərilməlidir.
�Beynəlхаlq audit standartları ilə yanaşı firmadaxili audit standartları da mövcuddur. Bu audit standartları auditor təşkilatları tərəfindən auditor yoxlaması aparılarkən vahid tələbatı təmin etməklə aşağıdakıları özündə əks etdirir: � razılaşmanın məqsədinin müəyyən edilməsini � biznesin icmalını və xülasəsini � mümkün riskin qiymətini
аudit strategiyasını işlənib hazırlanması üçün daxili nəzarət sisteminin qiymətləndirilməsi � аuditor yoxlamasının strategiyasını müəyyən edilməsi � nəzarət sisteminin səmərəliliyinin qiymətləndirilməsi � müstəqil tədqiqat planını � müstəqil tətqiqatı � auditor yoxlamasının yekunlaşdırılması � rəyin təqdim edilməsini. �
Diqqətinizə görə təşəkkürlər !
- Slides: 41