AZRBAYCAN DL Azrbaycan dbi dilinin slublar Mtni I

AZƏRBAYCAN DİLİ

Azərbaycan ədəbi dilinin üslubları

�Mətni I QRUP üslubi baxımdan iki sütunda yerləşdirin, əsas xüsusiyyətlərini deyin və mətni tamamlamağa çalış Azərbaycan Yer üzünün ən qədim mədəniyyət mərkəzlərindən biridir. Yurdum-yuvam məskənimdir. Sahəsi 86, 6 min km 2 -dir. Ərazisi düzənlık və dağlıq relyefə malik olub, mütləq yüksəkliyi 4820 -ə çatır. Dağlarının başı qardır, ağ örpəyi buludlardır. Ən yüksək dağları Bazardüzü, Şah-dağ, Hinaldağ, Murovdağdır. Qızılağac, Zaqatala, Hirkan qoruqları vardır. İlik min. temp. -32 C, max. tem. +43 C olur.

II QRUP � Cümlələri söyləyin: oxuyun, fərqli xüsusiyyətlərini Ana övladına nəsihət edirdi: Dilini şirin elə, ay bala. Dil insanlar arasında ən vacib ünsiyyət vasitəsidir. Mən müqəddəs dilimi ona görə sevdim ki, böyük Türklüyümüz əbədi yaşasın. Dad duyğusu dil vasitəsilə, istilik, soyuqluq isə dəri vasitəsilə müəyyən olunur.

III QRUP Cümlələri oxuyun, əsas xüsusiyyətlərini söyləyin: Xarici mətbuatda işğal ounmuş torpaqlarımız haqqında məqalə dərc olunub. Torpaq-yerin çürüntülərlə zəngin məhsuldar üst qatıdır. Prezident İlham Əliyevin Məktubunda deyilir: “ 20 ildən artıqdır ki, torpaqlarıımız erməni təcavüzkarları tərəfindən işğal ounub”. Mən torpağam, məni atəş yandırmaztərkibimdə kömürüm var, külüm var. Mən baharam çəmən-çəmən çiçəyim var, gülüm var. . . (R. Rza)

IV QRUP Cümlələrin əsas xüsusiyyətlərini deyin: 1. Yusif Balasaqunlu orta əsrlər türk dünyasının ən böyük mütəfəkkirlərindəndir. Onun“Qudatqubilik”əsəri türkcə yazılmış ilk əsərdir. Əsər alleqorik şəkildə, qəsidə formasında yazılıb. 2.

Nümunələrin əsas xüsusiyyətlərini deyin: 1. Əbu Reyhan Biruni X-XI əsrlərdə yaşamış böyük türk alimidir. O, Yerin ekvator xəttini avropalılardan, Yerin cazibə qanununu Nyutondan 700 il əvvəl tapmışdır. 2. Yerlərə baxıram, bağçalı, bağlı, Göylərə baxıram qapısı bağlı. Kainat ixtiyar, sirli, soraqlı. Əzəldən yaranıb tamaşa dünya. (S. V. ) 3. Sabah Respublikamızın ərazisində hava buludlu olacaq. Bəzi yerlərdə yağış yağacağı gözlənilir. V QRUP

Cümlələrin əsas xüsusiyyətlərini deyin 1. N. Tusini “alimlər alimi” adlandırmışlar. O, 256 şəhərin coğrafi kordinatlarını hazırlamışdır. 2. N. Tusi “Əxlaqi-nasiri” əsərində yazır: “Adamların ən yaxşısı adil, ən pisi isə cair (zalım) olandır. ” 3. N. Tusinin “Əxlaqi-nasiri” əsəri yeni tərtibatda nəşr olunmuşdur. VI QRUP

Bədii üslub Elmi üslub Rəsmiişgüzar üslub Publisistik üslub Ədəbi dil Məişət üslubu

I QRUP - Elmi üslub Dağlar - Yer qabığında baş verən geoloji proseslər zamanı yer səthinin qalxması nəticəsində yaranır. Vulkan və zəlzələlər dağəmələgəlmə proseslərinin tipik nişanələridir.

II QRUP -Bədii üslub

III QRUP – Publisistik üslub Azərbaycan Gənclər Təşkilatlarının gənclərdən ibarət yığma komandası Sərhədyanı rayonlarda təbiəti mühafizə aksiyası keçirmişdir.

QAR – buludlardan buz kristalları halında düşən atmosfer yağıntısıdır. IVqrup Yarpaq – ali bitkilərdə fotosintezi həyata keçirən, bitkilərin həyatı üçün zəruri prosesləri təmin edən orqandır.

“Həkimlərin işə qəbulu ilə bağlı Səhiyyə Nazirliyində müşavirə keçirilib. Müşavi rədə tibb sahəsində çalışan elm xadimləri də iştirak ediblər”. Respublikamızın ucqar rayonlarında müəllim çatışmazlığı problemi qalmaqdadır. Ana dili, Kimya və Fizika fənləri üzrə müəllimlərin sayı xüsusilə azdır. Vqrup

1. Bu il Məkkə şəhərində aparılan təmirlə əlaqədar Həcc mövsümündə ziyarət çilərin sayı xeyli azalmışdır. VI qrup 2. Ömründə heç olmasa bir dəfə Həcc ziyarətinə getmək yaşı ötmüş, saçı-saqqalı ağarmışdilsiz-ağızsız Məhəmmədhəsən əminin arzusu idi. (C. M. ) İslamın 5 təməl şərtindən birində müsəlmanın ömründə heç olmasa bir dəfə Həcc ziyarətində olması bildirilir.

VII qrup 2. Çək dünyadan xoş günü çəkə bildiyin qədər, Bir gün qaytaracaqsan, Ala bildiyin qədər. (B. V. )

1. Gülşənə gəl, nigara, bülbüli gör. . . Könül aydur bana ki, gülgülü gör. VIII qrup 2. Bacıma gül almalıyam. 3. Mağazada satışı qadağan olunmuş, insan orqanizmi üçün zərərli olan 1000 ədəd allergen gül aşkarlandığı barədə 14 saylı akt. 4. Alınmış məlumatlara görə, aparılmış reyd nəticəsində mağazada satışı qadağan olunmuş, insan orqanizmi üçün zərərli olan 1000 ədəd allergen gül aşkarlanmışdır.

Elmi üslub Bədii üslub Publisistik üslub (mətbuat dili) Məişət üslubu Rəsmiişgüzar üslub Termin sıxlığı Obrazlılıq İctimai – (kütləvi) dil Xalq dili Kütləvigündəlik dil Standart formalarŞablonlar Mürəkkəb cümlələrin işləkliyi Emosionallıq Aydınlıq Adi, sadə dil Artıq söz və ifadələrə, Məntiqilik Məcazilik Kütləvi anlaşıqlıq Sərbəstlik, imla xətalarına, təbiilik Ardıcıllıq Söz sırasının pozulması Kütləvi təsirlilik Əd. dildə işlənməyən söz və ifadə. cümlə qüsurlarına Konkretlik Bədii ifadə vasitələrindən istifadə Sintaksisi danışıq dilinə yaxındır Yazılı dilə qarşı durur yol verilmə məsi Bu üsl. -ların fonetik, hamısı bir leksik, Əd. d. üsl-rı qrammatik olduğuna normalarına görə onun tabedirlər.

1. Azərbaycan ədəbi dilinin əsasında hansı üslub dayanır? A) Elmi üslub B) Bədii üslub C) Rəsmi üslub D) Məişət üslubu E) Publisistik üslub

2. Elmi üsluba xas deyil: 1. Məntiqilik 2. Konkretlik 3. Məcazilik 4. Ardıcıllıq

3. Publisistik üslub üçün səciyyəvi deyil: � 1. Aydınlıq � 2. Termin sıxlığı � 3. Kütləvilik � 4. Sadə dil

4. M. Kaşğarinin “Divani lüğət – it türk” əsəri. . . əsrdə türk dillərinin funksional tarixi mənzərəsini əks etdirir. Tamamla: �A) IX əsrdə �B) X əsrdə �C) XI əsrdə �D) XII əsrdə �E) XIII əsrdə

5. Poetik funksiya daşəyan ifadələri tapın: �A) Soyuq hava �B) Acı söz �C) Ləkəli köynək �D) Daş qəlb �E) Polad bilək �J) Şəlalə saçlar �Z) Şirin alma

6. Azərbaycan dili nə zaman dövlət dili statusu qazanmışdır? �A) Səfəvilər dövründə �B) Ağqoyunlular dövründə �C) Nizaminin dövründə �D) Füzulinin dövründə �E) Nəsiminin dövründə

7. XVII - XVIII əsrlərdə hansı üslublar vardı? � 1 - Bədii � 2 - Elmi � 3 - Rəsmi � 4 – Publisistik �A) 2, 3, 4 �B) 1, 2, 3 �C) 1, 3, 4 �D) 1, 2, 4

8. Azərbaycan ədəbi dilinin rəsmi üslubuna aid sənədlərdə Avropa rus mənşəli sözlər nə zamandan işləkdir? �A) XVI əsrdən �B) XVII əsrdən �C) XVIII əsrdən �D) XIX əsrdən

9. XX əsrin əvvəllərində Azərbaycan ədəbi dilinin aparıcı üslubu? �A) məişət üslubu �B) elmi üslub �C) rəsmi üslub �D) publisistik üslub �E) bədii üslub

YUNESKO tərəfindən 21 fevralın Beynəlxalq Ana Dili Günü kimi qeyd edilməsi haqqında qərar 1999 -cu ildə verilib. Dünyanın ana dili uğrunda mübarizəyə qalxması çox mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bir daha təsdiqlənir ki, həm nitqimizdə, həm də yazılarımızda ədəbi dilimizin tələblərinə tabe olmaq, onun qayda - qanunlarına əməl etmək hər birimizin vətəndaşlıq borcudur.

Qiymətləndirmə Fərdi iştirak I QRUP III QRUP IV QRUP Əmək daşlıq Fəallıq

SON