Az Boluu Morfolojik Kavramlar Prof Dr Sadullah tal

Ağız Boşluğu Morfolojik Kavramlar Prof. Dr. Sadullah Üçtaşlı

Ağız Boşluğu ►Alt ve üst dudak mukozası ►Yanak mukozası ►Dişetleri ►Sert damak ►Yumuşak damak ►Dil ►Ağız tabanı

Ağız Boşluğu önde: vermillion hattı (alt ve üst dudakların mukoza ve cilt birleşim hattı) arkada: isthmus faucium (orofarenks ile ağızı birleştiren geçit) aşağıda: ağız tabanı, üstte: sert damak ve yumuşak damak yanlarda: yanak mukozası ile sınırlı anatomik boşluktur.

AĞIZ BOŞLUĞU: Dişler, ağız boşluğunu iki kısma ayırır. VESTİBULUM ORİS: (ön ağız boşluğu) CAVUM ORİS PROPİUM: (asıl ağız boşluğu)

VESTİBULUM ORİS: (ön ağız boşluğu) önde: dudak ve yanaklar, arkada: diş arkları ile sınırlı ağız bölümüdür. vestibül yüzey

CAVUM ORİS PROPİUM: önde: diş arkları, arkada: yutak, üstte: sert ve yumuşak damak, aşağıda: ağız tabanı ve dil ile sınırlıdır.

Ağız kapalı iken, alt ve üst diş arkları, oral kaviteyi, iki bölüme ayırır: Ön bölüme vestibulum oris (ön ağız boşluğu), Arka bölüme cavum oris propium (asıl ağız boşluğu) denir. Ağız kapalı iken, ön ve arka boşluğu birbirine bağlayan bölge, mandibula ramusu ile son molar diş arasında kalan retromolar trigon’dur.

Ağız tabanı: Alt çene kemiğinin (mandibula) çevrelediği kavis içindeki bölgedir. Her iki yanda, yatay yönde uzanan mylohiyoid kaslarla alt ve üst iki kısma ayrılır. Alt kısım, dışarıdan deri ile örtülü, üst kısım, ağız tabanında mukoza ile örtülüdür.

Dil: Çok katlı yassı epitelle döşeli, kas ve yumuşak doku kitlesidir. corpus linguae (dil gövdesi) ve radix linguae (dil kökü) olmak üzere 2 ana bölüme ayrılır

DİŞLERİN İŞLEVLERİ • • • Çiğneme (Beslenme) Yutkunma (Beslenme) Estetik Konuşma Psikolojik Kriterler Sosyolojik Kriterler

Dişler, üst çeneye ait (maksiller) ve alt çeneye ait (mandibuler) kemik içinde «alveolar kemik» «pars alveolaris» yer alır. *Alveolar kemikte, dişlere ait boşluklara, alveolar boşluk (alveolus dentis) denir. *Dişler, “periodontal ligament, periodontal membran” ile kemiğe bağlanır.

Mandibula (alt çene) Tek parça, alt nalı şeklinde, kemik yapıdır. Diş arkı =dental ark Mandibuler diş arkı

Maksilla (üst çene) İki parçadan oluşan, orta eksende birleşen, kemik yapıdır. Diş arkı =dental ark Maksiller diş arkı

Diş sürme = erupsiyon Diş sürme dönemleri: ►Süt Dişleri (dentes decidai) ►Sürekli Dişler (dentes permanentes)

Mandibüler • alt çene kemiğine ait, • alt çene kemiği ile ilgili, Örnek: *mandibüler diş *mandibüler kanal

Maksiller • üst çene kemiğine ait, • üst çene kemiği ile ilgili Örnek: *maksiller diş *maksiller sinus

Süt dişleri *İntrauterin 6. haftasında oluşur. *İntrauterin 3. – 4. ayında şekillenir. *Doğumdan sonra, 6. - 7. ayda ağızda görülür. *Süt dişi arkı, 2 yaşında tamamlanır.

Süt dişleri ► 4 Kesici Diş (2 ön keser + 2 yan keser) ► 2 Köpek Dişi ► 4 Büyük Azı Dişi

Sürekli dişler *Doğumdan sonra, 3. - 4. ayda şekillenir. *6 yaşında, ilk diş sürer. *12 yaşında, diş arkı tamamlanır.

Sürekli dişler ► 4 Kesici Diş (2 ön keser + 2 yan keser) ► 2 Köpek Dişi ► 4 Küçük Azı Dişi ► 6 Büyük Azı Dişi

Dental arktaki mutasyonlar ►Alt – Üst Çene 3. Büyük Azı Dişi ►Üst Çene 2. Keser Diş ►Alt Çene 1. Küçük Azı Dişi

Karışık dişlenme dönemi 6 – 12 yaş arasında, dişlenme dönemidir. Bireyin ağızında, hem süt dişleri hem de sürekli dişler beraber bulunur.

ÖN GRUP DİŞLER (dentes anteriores) Anterior Dişler ►Kesici dişler (İnsiziv dişler): Santral + Lateral (Ön keser + Yan keser) ►Köpek Dişleri: Kanin

ARKA GRUP DİŞLER (dentes posteriores) Posterior Dişler ►Küçük Azı Dişleri: Premolar ►Büyük Azı Dişleri: Molar

►Ön Grup Dişler (Anterior Dişler) ►Arka Grup Dişler (Posterior Dişler) 1. Premolar 2. Premolar 1. Molar (6 yaş dişi) 2. Molar (12 yaş dişi) 3. Molar (20 yaş dişi)

►Ön Grup Dişler (ön keser+yan keser+kanin) ►Arka Grup Dişler (küçükazı+büyükazı)

Bir dişi nasıl tanımlarız? ? süt birinci premolar = süt birinci küçükazı (yanlış süt premolar diş yoktur) ? Sürekli molar diş = sürekli büyükazı dişi (sağ veya sol hangi tarafta) ? Üst sağ 1. molar diş=Maksiller sağ 1. büyükazı diş sağ veya sol süt veya sürekli alt veya üst hangi diş olduğu

Dişin bölümleri: ►Corona Dentis (Kron) ►Radix Dentis (Kök) ►Apeks - Apikal (Kök ucu) Dentis = Diş Dentist = Diş Hekimi Dental = Dişlere ait

Furkasyon (kök ayırım veya birleşim yeri) ►Bifurkasyon Alanı ►Trifurkasyon Alanı

Collum Dentis(Diş Boyunu) ►Diş Kolesi ►Servikal Çizgi

DİŞ DOKULARI ► SERT DOKULAR *Mine Dokusu (Substantia adamantina dentis) *Sement Dokusu (Substantia ossea dentis) *Dentin Dokusu (Substantia eburnea dentis) ► YUMUŞAK DOKULAR *Pulpa Dokusu

DİŞ DOKULARI

Dişin tutucu dokuları=Periodonsium ►DİŞ ETİ (GİNGİVA) ►DİŞ – DİŞETİ BAĞLANTISI (dentogingival bağlantı) ►PERİODONTAL MEMBRAN (periodontal ligament) ►SEMENT DOKUSU ►ALVEOL KEMİĞİ

Dişeti dokusu ► Serbest Dişeti Dokusu ► Dişeti Embrasürü (gingival embrasure) ► Dişeti papillası

Diş-Dişeti bağlantı bölümü Serbest Dişeti Oluğu

Periodontal membran

Diş morfolojileri ile ilgili tanımlar ► DİŞLERE AİT YÜZEYLER ► DİŞLERE AİT KENARLAR ► DİŞLERE AİT KÖŞELER

Diş morfolojileri ile ilgili tanımlar ► DİŞLERE AİT YÜZEYLER • LABİAL YÜZ • BUKKAL YÜZ • VESTİBÜLER YÜZ • FASİAL YÜZ • LİNGUAL YÜZ • ORAL YÜZ • APROKSİMAL YÜZ • MEZİAL YÜZ • DİSTAL YÜZ • DEĞİM YÜZEYİ • İNSİZAL YÜZ • OKLÜZAL YÜZ Labial Yüz: Alt-üst çene ön grup dişlerin dudağa bakan yüzleridir. vestibül yüz = fasiyal yüz

Bukkal yüz: Alt ve üst çene, arka grup dişlerin yanağa bakan yüzüdür. vestibül yüz = fasiyal yüz

Vestibüler yüz: Alt ve üst çene dişlerinin, vestibulum orise bakan yüzleridir.

Fasiyal yüz: Alt-üst çene dişlerinin, yüze (sima – çehre) bakan yüzleridir.

Lingual yüz: Alt çene dişlerinin, dile bakan yüzleridir.

Palatinal yüz: Üst çene dişlerinin, damağa bakan yüzleridir.

Oral yüz: Alt-üst çene dişlerinin, cavum oris propriuma bakan yüzleridir.

Aproksimal yüz: Birbirine komşu olan dişlerin komşuluk yaptıkları yüzleridir. *PROKSİMAL YÜZ *İNTERPROKSİMAL YÜZ *ARA YÜZ

Orta Eksen (median eksen=orta hat) Mezial aproksimal yüz: Dişlerin orta hatta yakın yan yüzüdür.

Distal aproksimal yüz: Dişlerin orta hatta uzak yan yüzleridir.

Değim yüzeyi: Birbirine komşu olan dişlerin, yan yüzleri ile (mesial/distal) birbirlerine değim yaptıkları alanlardır.

İnsizal yüz: Ön grup dişlerin, labial ve lingual yüzlerinin, çiğneme düzleminde birleşerek oluşturdukları yüzlerdir.

Okluzal yüz: Arka grup dişlerin, bukkal, lingual, mezial ve distal yüzlerinin, çiğneme düzleminde birleşerek oluşturdukları alanlardır.

Okluzyon: Alt ve üst çene dişlerinin, karşıt insizal-okluzal yüzleriyle gerçekleştirdikleri değim ilişkisine, kapanışa=okluzyon denir.

Ön Grup Dişlerdeki Kenarlar:

Arka Grup Dişlerdeki Kenarlar:

Ön Grup Dişlerdeki Köşeler:

Arka Grup Dişlerdeki Köşeler:

Diş yüzeyindeki oluşumların morfolojileri ► Çıkıntı (yükselti) Tarzındaki Oluşumlar (dişin pozitif elemanları) ► Çöküntü (girinti) Tarzındaki Oluşumlar (dişin negatif elemanları)

Diş yüzeyindeki oluşumların morfolojileri ► Çıkıntı (yükselti) tarzındaki oluşumlar (dişin pozitif elemanları) *Tüberkül (cusp) *Sırt (ridge) *Kenar Sırtlar (marginal ridge) *Üçgensel Sırt (triangular ridge) --Transvers Sırt --Oblik Sırt *Oklüzal Tabla *Cingulum *Ekvator Ekseni

Tüberkül (cusp): Bir dişi oluşturan lobların gelişimi ile oluşan dışbükey formda çeşitli büyüklük ve şekilde çıkıntılı alanlardır.

Sırt (Ridge): Bir dişin kronunun çeşitli yüzeylerinde yer alan mezio-distal yönde ve vestibülo-lingual yönde dışbükey formda şekillenmiş olan doğrusal çıkıntılı alanlardır. *Tüberkülleri Şekillendiren Sırtlar *Oklüzal (Lingual) Yüzleri Şekillendiren Sırtlar

TÜBERKÜLLERİ ŞEKİLLENDİREN SIRTLAR: • Bukkal Sırt veya Lingual (Palatinal) Sırt • Mezial Sırt veya Distal Sırt • Üçgensel (Triangular) Sırt

Üçgensel sırt (Triangular ridge): Küçük ve büyük azı dişlerinin, tüberkül tepesinden, oklüzal yüzün merkezine doğru uzanan, dışbükey formdaki doğrusal çıkıntılardır.

Sonlanmayan üçgensel sırtlar: TRANSVERS SIRT OBLİK

Okluzal (Lingual) yüzü şekillendiren sırtlar: KENAR SIRTLAR (MARGİNAL SIRTLAR) Kenar sırtlar da dişin kronunda yer alan doğrusal yükseltilerdir.

Okluzal yüz = Okluzal tabla Tüberkül tepesinden başlayıp, mezial ve distal yönde uzanan sırtlar ile, oklüzal yüzün dişin mezial ve distal yüzleri ile birleşmesi sonucu şekillenen, mezial ve distal kenar sırtlar, dişin “oklüzal tabla”sını oluşturur.

Okluzyon Alt ve üst çeneye ait dişlerin, insizal/okluzal yüzeyleri ile gerçekleştirdikleri değim ilişkisine denir.

Singulum (cingulum): Ön dişlerin, lingual yüzlerinin, kole bölgesinde yer alan, dışbükey lob formundaki oluşuma denir.

Ekvator ekseni: Dişin çepeçevre yüzlerinde şekillenen, bu konturlar birbirleriyle birleşerek, dişin kronunda bir eksen oluştururlar. Bu eksene ekvator ekseni adı verilir.

Diş yüzeyindeki oluşumların morfolojileri ► Çöküntü (girinti) Tarzındaki Oluşumlar (dişin negatif elemanları) • Fossa • Sulkus (sulcus) • Gelişim Oluğu (developmental groove) • Yan Oluklar (supplemental groove) • Pit

Fossa: Ön grup dişlerin, lingual yüzlerinde, arka grup dişlerin ise oklüzal yüzünde, yer alan yuvarlak kenarlı, içbükey formdaki düzensiz çukurcuktur ►Lingual Fossa ►Oklüzal Fossa *Merkezi(santral) Fossa *Üçgensel (triangular) Fossa --Mezial Üçgensel Fossa --Distal Üçgensel Fossa

Lingual fossa ve okluzal fossa

Sulcus: Arka grup dişlerin, oklüzal yüzünde tüberkül ve kenar sırtların eğimlerinin bir açı altında birleşmesi sonucu oluşan uzun vadi şeklindeki oluşumlardır.

Gelişim oluğu: Dişlerin gelişim döneminde, gözlenen lob şeklindeki oluşumların birbirleriyle birleştikleri alanlarda oluşan sığ oluk tarzındaki girintilere denir

Yan oluklar: Oklüzal yüzde gelişim oluklarından ayrılan ve tüberküllerin iniş yüzeylerinde, yer alan, kısa ve sığ çizgisel formda, kesitleri genelde yuvarlak veya “U” şeklindeki girintilere denir.

Pit: Arka grup dişlerin oklüzal yüzünde, gelişim oluklarının kesiştiği yerlerde, görülen iğne ucu şeklindeki, sivri çukurcuklara denir.

TEŞEKKÜR EDERİM