AST BAZ DENGES VE DENGESZLKLER AR GR IIN
ASİT – BAZ DENGESİ VE DENGESİZLİKLERİ ARŞ. GÖR. IŞIN ALKAN
Asit-Baz Dengesini Düzenleyen Sistemler • • • Fazla hidrojen iyonlarının dilüe olması Kimyasal tampon sistemler Solunum sistemi Renal sistem Karaciğer
HCO 3 • Kanın en önemli bazıdır. H+ kazanma ve kaybetme özelliğinden dolayı kanı p. H değişikliklerinden korur. Böbrekler tarafından kontrol edilir. HCO 3 - 22 m Eq/ lt ↓ ise Metabolik Asidoz HCO 3 - 26 m Eq / lt ↑ ise Metabolik Alkaloz • Baz fazlalığı→ (-2) – (+2) m Eq / lt • Baz Fazlalığı→Toplam tampon bazın arttığını / azaldığını ifade eder Baz fazlalığı -2 m Eq / lt ↓ ise Metabolik Asidoz Baz fazlalığı +2 m Eq / lt ↑ ise Metabolik Alkaloz
Akciğerler • C 02 tutarak ya da atarak 1 -3 dk içinde p. H’ı düzenler. • CO 2 düzeyi değiştiğinde beyindeki solunum merkezi solunumun hızını ve derinliğini artırarak ya da azaltarak tepki verir.
Hipoventilasyonda; • CO 2 ↑ Kan asidik olur. • Hiperventilasyonda; • CO 2 ↓ Kan bazik olur.
• p. H normal değerin altına düşerse CO 2 uzaklaştırmak için solunum hızı ve derinliği artar. • p. H normal değerin üzerine çıkarsa solunum hızı ve derinliği azalır, CO 2 tutulur ve p. H düşer.
Normal Değerler • p. H → 7. 35 -7. 45 (ort. 7. 40) p. H 7. 35 ↓ ise Asidoz 7. 45 ↑ ise Alkaloz p. H 6. 8 ↓ veya 7. 8 ↑ olursa ölüm meydana gelir. • p. CO 2 → 35 -45 mm. Hg • p. O 2 → 80 -100 mm. Hg ( Alt sınır 60 ) • p. O 2 saturasyonu (doymuş) → %95 - %100 ( Alt sınır 80 ) • HCO 3→ 22 -26 m Eq / lt
Böbrekler • Bikarbonatı (HCO 3) regüle ederek uzun süren asit baz dengesizliğinin düzeltilmesinde rol oynarlar. • Asidoz durumunda H+ iyonu atılır ve HCO 3 tutulur. • Alkalozda ise H+ iyonu tutulur.
Böbrekler • Asit-baz dengesizliklerinde böbreklerin kompansasyonu diğer kompansasyon mekanizmalarına göre daha yavaştır ancak etkisi daha uzundur.
Karaciğer • Protein metabolizmasını sağladığı için asitbaz dengesinin sürdürülmesinde rolü vardır. • Proteinler metabolize edilerek H+ iyonu üretilir. • Proteinler osmotik basıncın sürdürülmesinde önemlidir.
Asit – Baz Dengesizlikleri • Vücut sıvılarında asit miktarının artması ya da fazla baz kaybı ASİDOZ • Baz miktarının artması ya da asit kaybı ALKALOZ
Asit – Baz Dengesizlikleri • • Solunum Asidozu Solunum. Alkalozu Metabolik Asidoz Metabolik Alkaloz p. H ↓ (7. 35↓) ↑ (7. 45↑) ↓ ↑ p. CO 2 ↑ ( 45↑ ) ↓ ( 35↓ ) ↓ ↑ HCO 3 ↑ ↓ ↓ ↑
Solunum Asidozu • Nedeni : HİPOVENTİLASYON’dur. p CO 2↑ ve p. H ↓ karakterizedir. • Görüldüğü Durumlar : • Solunum merkezini deprese eden faktörler - kafa travması - narkotikler - MSS enfeksiyonları • Akciğerleri etkileyen faktörler - Havayolu tıkanması - Astım krizi - pnömoni - Atelektazi • Göğüs kafesini etkileyen faktörler - Raşitizm - Kosta kırıkları ile
Klinik Belirti ve Bulgular Akut solunum asidozu • MSS depresyonu meydana gelir. • Baş ağrısı • Bulanık görme • Huzursuzluk • Anksiyete • Tremor • Deliryum • Koma • • • Solunum sıkıntısı Takipne Retraksiyon Hipoksi Dispne Siyanoz neden olabilir.
• Tedavisi : - Nedeni bulup ona göre yapılmalı - Respiratörün tidal volümünün / hızının arttırılması - Aspirasyon - p. H’ın normale dönüp dönmediğinin kontrolü • Kompansasyonu; hiperventilasyon, bikarbonat tutulumu ve amonyak sekresyonunun artırılmasıyla sağlanır.
SOLUNUM ALKALOZU • Nedeni : HİPERVENTİLASYON’dur. p. CO 2↓ ve p. H↑ ile karakterizedir. • Görüldüğü Durumlar : - Ağrı -Ateş - Hipoksi - Sepsis - Akut Anksiyete - Kafa travması, beyin lezyonları - Pulmoner emboli - Gebelik - Pnömotoraks - Aşırı mekanik ventilasyon
Klinik Belirti ve Bulgular • • Tetani Tremor Kramplar Bilinç değişimleri Hafif baş dönmesi Aritmi Hızlı ve derin solunum
• Tedavi : - Nedene yönelik tedavi - Sedasyon - Kapalı yer ya da torbaya nefes alıp verdirilebilir. Kompansasyonu; genellikle böbrekler tarafından yapılır.
METABOLİK ASİDOZ • Nedeni : Vücutta aşırı miktarda asit birikmesi veya aşırı miktarda HCO 3 kaybı sonucu görülen p. H↓ ve HCO 3 ↓ ile karakterizedir. • Görüldüğü Durumlar : • Asitlerin arttığı durumlar - Böbrek Yetmezliği - Diabetik ketoasidoz, açlık, malnütrisyon (yağ asitlerinin artması) - Pankreatik sıvının drenajı - Methyl Alkol ve salisilat zehirlenmesi, ciddi enfeksiyonlar (laktik asitin artması)
• Bikarbonatın azaldığı durumlar - Ağır ishal - kusma - mide bağırsak fistülleri - ileostomiler
Klinik Belirti ve Bulgular • Kanda p. H↓ ile beyin ve damarlardaki kemoreseptörler uyarılır ve solunum kompansasyon mekanizması devreye girer. • Solunum derinliği artar, kusmaul solunum görülür. • Halsizlik, huzursuzluk, dikkat bozukluğu • Oryantasyon bozukluğu
Klinik Belirti ve Bulgular • • Kas zayıflığı Kusma Konvülsiyon Periferal vasküler direnç azalır, aritmi görülür. Hipotansiyon Pulmoner ödem Doku hipoksisi, laterji, stupor, koma görülebilir
• Tedavi : - Nedeni bulup , ortadan kaldırmak - Kan bikarbonat değeri 8 -10 m. Eq/L altında ya da p. H değeri 7. 2 den düşükse IV yada oral yolla bikarbonat • KOMPANSASYONU; hiperventilasyon, böbreklerde bikarbonat tutulumu ve böbreklerden aşırı H+ atılımıyla olur.
METABOLİK ALKALOZ • Nedeni : Vücutta fazla miktarda HCO 3 bulunması veya üst gastrointestinal(sindirim) sisteminden aşırı miktarda H+ iyonu kaybı sonucu görülen p. H↑ ve HCO 3↑ ile karakterizedir. • Görüldüğü Durumlar : - Nazogastrik Aspirasyon - Diüretikler (Böbreklerden aşırı Potasyum kaybına neden olur) - Aşırı kusma -
- Aşırı IV ya da oral yolla bikarbonat alınması - Fazla miktarda kan transfüzyonu(Sitrat bikarbonata metabolize olur) - Kronik Steroid tedavisi - Kronik Hiperkapninin (p. CO 2↑) hızla düzeltilmesi (Böbrekler tarafından hızlı kompansasyonu) - Hipokalemi (Plazmada K+ azalır H+ hücre içine girer ve p. H artar)
Klinik Belirti ve Bulgular • Kanda p. H↓ ile beyin ve damarlardaki kemoreseptörler uyarılır ve solunum kompansasyon mekanizması devreye girer (solunum yavaşlar). • Halsizlik, güçsüzlük • Kas krampları • Baş dönmesi • Bulantı-kusma, diyare
Klinik Belirti ve Bulgular • • Tetani Tremor Konvülziyon Koma görülebilir. Hipokalemi varsa; • Poliüri • Polidipsi • Kas güçsüzlüğü
• Tedavi : - Nedeni bulup tedavi etmek - Kaybedilen sıvı elektrolitleri yerine koymak (özellikle potasyum ve klor) - Hipokalemiyi düzeltmek KOMPANSASYONU; hipoventilasyon ve böbreklerden bikarbonat atılımı ile gerçekleşir.
BELİRTİ VE BULGULAR • • ASİDOZ - Sersemlik, yorgunluk - Bilinç bulanıklığı - Baş ağrısı - Bulantı-kusma - Koma - Hiperkalemi (K+ ↑) ALKALOZ - Halsizlik - Seyirme, uyuşma - Titreme - Baş dönmesi - Tetani, bayılma - Hipokalemi (K+ ↓)
Asit Baz Dengesizlikleri ve Kompansasyonu Primer Bozukluk Kompansatuar Solunum asidozu Pa. CO 2 HCO 3 Solunum alkalozu Pa. CO 2 HCO 3 Metabolik asidoz HCO 3 Pa. CO 2 Metabolik alkaloz HCO 3 Pa. CO 2 p. H H+ Yanıt
Asit Baz Dengesizlikleri ve Kompansasyonu • Kompansasyon değerlendirmesi p. H’a göre yapılır. • p. H 7. 40 ↓ ise dengesizlik asidoz normale dönmüş • p. H 7. 40 ↑ ise dengesizlik alkaloz normale dönmüş olarak kabul edilir.
ASİT-BAZ STATÜSÜNÜ DEĞERLENDİRME 1. p. H 7. 35 ↓ ise Asidoz 7. 45 ↑ ise Alkaloz 2. p. CO 2 35 ↓ ise Alkaloz 45 ↑ ise Asidoz (SOLUNUMSAL) 3. HCO 3 22 ↓ ise Asidoz 26 ↑ ise Alkaloz (METABOLİK) 4. Hangi bileşik p. H ile uyuşuyorsa, öncelik o anomaliye yönelir.
- Slides: 33