Asansrlerin Ksmlar Asansr tesisine ait blmler Asansr Kuyusu

Asansörlerin Kısımları

Asansör tesisine ait bölümler

Asansör Kuyusu • Asansör kuyusu asansör hızı ve kabin boyutlarına göre dizayn edilen ve kabin ile karşı ağırlığın düşey doğrultu boyunca içinde hareket ettiği, etrafı yanmaya karşı dayanıklı duvarlarla çevrilmiş olan boşluktur.

• Asansör kesitlerinin enine kesitleri genellikle dikdörtgendir ve kuyunun kabin giriş kapısı tarafındaki cephesine “servis yüzü” adı verilir. • Kabinin en son duraklarda bulunması durumuna göre, üstte ve altta belirli miktarlarda emniyet boşlukları vardır.

• Kabin ve karşı ağırlığın hareket ettiği asansör boşluğu yalnız bu amaç için kullanılmalı, asansör boşluğunda ilgili olmayan boru şebekeleri veya başka elemanlar bulunmamalıdır. Kullanılan malzeme ne olursa olsun, asansör boşluğunun cidarları yeterli bir mekanik mukavemet özelliğine sahip bulunmalıdır.

Makine Dairesi • Asansör makinası ve kumanda tablosunun, ana şalter, hız regülatörü ve saptırma makarasını da bulunduğu kapalı mekana makina dairesi denir. Makina dairesi, çok kez asansör boşluğu üstünde olduğu gibi, altta veya yanda da yapılabilir.

• Makina dairesi dış etkenlerden korunmuş, rutubetsiz, yeteri aydınlıkta (en az 200 lüx), geçiş yolu ve kapıların en az 1. 8 metre yüksekliğinde ve 0. 6 metre genişliğinde olduğu, iyice havalandırılmış, ortam sıcaklığı 5°C ila 40°C olmalı ve aşmayan kapalı mekan olmalıdır.

Binanın kullanım özelliğine ve makina dairesinin konumuna göre ses ve titreşimleri absorbe edici şekilde dizayn edilmelidir. Makina dairesinin bir kapısı veya kapağı bulunmalı ve kilitli olarak durmalıdır. Makina dairesi döşemesinde, zemin mukavemeti 350 da. N/m 2 olacak şekilde taşıyıcı elaman olarak çelik konstrüksiyon veya betornarme kullanılmalıdır. Makina Dairesine Ait Boyutlar [mm]

Kabin • Asansör kabini yük veya insanların katlar arasında taşınmasında kullanılan çelik profil iskelet ile askı halatlarına bağlı kapılı veya kapısız olabilen çelik konstrüksiyonlardır.

• Kabin iskeletinin bir diğer önemli görevi güvenlik sisteminin bağlanmasıdır. Asansör tasarımı yapılırken asansöre gelebilecek yükler ve frenleme anında oluşabilecek darbeler gerekli olan güvenlik katsayıları da dikkate alınarak hesaplanıp asansör iskeletini oluşturacak çelik yapının karkası oluşturulur. Bu yüzden asansör iskeletinin bağlantıları, cıvata bağlantıları ve halat bağlantı noktaları ayrı bir önem taşır.

• Kabin iskeletine daha sonra çelik bir zemin ve yan duvarlar ilave edilerek kabin alanı oluşturulur. Kabin duvar ve tavan sac kalınlığı istenen mukavemeti sağlayacak kuvvette olmalıdır. Kabin, iskelete lastik takozlu cıvata veya pabuçlarla bağlanarak sabitlenmesi yapılır ve amaca uygun kaplanır. İnsan asansörlerinde daha şık olan malzemeler yük asansörlerinde ise daha dayanıklı olan malzemeler ile kaplanan kabinlerde aranılan özellik, kaplama malzemelerinin kolayca tutuşmaması ve yangın anında zararlı duman çıkartmamasıdır.

• Kabin içinde havalandırma menfezleri, gerekli ise kurtarma kapağı ve kabin girişi haricinde açık alana müsaade edilmez. Kabin içinde asansöre yön veren kat butonları, acil durum butonları ve yardım çağrı sistemleri bulunur. • Kabin girişlerinde sıkışma ve ezilmeleri önlemek için eşik kontakları veya fotoseller konulur. Bu asansörlerde kabin girişi ve kuyu duvarı arasında deliksiz düz bir yüzey bulunmalı ve aralarında en çok 2 cm aralık olmalıdır.

Kat Kapıları • Asansör duraklarındaki kapılar basit, yarı otomatik (çarpma kapı), ya da tam otomatik olabilir. Her türlü halde, güvenlik için, kapı tam kapanmadan ve sürgülü emniyet sağlanmadan kabin hareket etmemeli, aynı zamanda, kabinin bulunmadığı durakta kat kapısı açılmamalıdır. Kat kapıları açılma biçimlerine göre sınıflandırılabilir.

Tek ve çift kanatlı çarpma kapı Ortadan açılan kapı Katlanabilir veya yana toplamalı kapı Yukarı kaymalı kapı

• Asansörün kullanım şekline ve taşıma kapasitesine uygun kapı seçilmelidir. Kapılar en kısa zamanda açılıp kapanabilmeli ve insanların aynı anda giriş-çıkış yapabşlmesine imkan vermelidir. • Standart asansör kapılarının genişlikleri 700 ila 1100 mm arasında, yüksekliği ise 2000 mm olacak tarzdadır. • Her asasör kapısı bir elektrikli kontakla donatılmıştır ve buna kapı kontağı denir. Bu kontak kapı iyice kapanmadıkça kontrol devresini keserek kabinin hareketinin engel olması, iniş ve binişlerdeki emniyet açısından oldukça önemlidir.

• Otomatik kontrol sistemiyle çalışan asansörlerde yolcuya kat ve kabin kapılarını kapatıp kabine girdikten sonra gideceği kat düğmesine basması için 5 ila 10 saniyelik bir zaman bırakılır. Bu zaman süresince katlardan kumanda imkansız hale sokulmuş asansör yolcunun kumandasına tahsis edilmiştir. Bu sırada yolcunun, isteği katın kabin içindeki kumanda düğmesine basıp asansörü harekete geçirmesi gerekir. Yolcu bu zaman süresince kumanda düğmesine basmazsa kabin katların birinden çağrılabilir.

Patenler Kabin ve karşı ağırlık ayrı kılavuz rayına patenler ile alt ve üst kısımlardan kılavuzlanmaktadır. Kılavuzlama yapan patenler 3 ayrı tipte olmakatdır. Kayan Paten Döner Paten Tekerlekli Paten

Kılavuz Raylar • Kılavuz rayı dairesel kesitli ya da profil elemanlarından oluşan bir elemandır. Kuyu içine yerleştirilip, kabin ve karşı ağırlığın hareketine kılavuzluk ederler. Asansörün sessiz ve yumuşak çalışması için kılavuz raylar son derece düzgün ve paralel olmalı, iki ray arasındaki açıklığın toleransı en fazla birkaç mm. yi geçmemelidir.

• Normal işletme halinde, kılavuz rayların görevi sadece kabinin kılavuzlanmasını sağlamak ve kabin içinde düzgün dağılmayan bir yükten dolayı meydana gelebilecek zorlanmalara karşı koymaktır. • Kılavuz raylar ISO 7455, DIN 15311 veya TS 4789 standartlarına uygun olarak aşağıda tablo’da verilen malzemelerden imal edilmektedir. Ray Standardı Soğuk çekilmiş işlenmiş ISO 7465 FE 360 B FE 430 B DÎN 153 11 St 37 - 2 St 44 -2 BS 5655/9 4360 / 40 A 4360 / 43 A ANSIA 17 -1 ASFM-A 36 UNI 7465 FE 360 B FE 430 B AFNOR 82/251 E 24 -2 E 28 -2

Karşı Ağırlık Kabin ağırlığını ve tam yükün de 0, 4 ya da 0, 5'ini karşılayacak değerde seçilir. Kolay taşınabilmesi ve miktar ayarlanması bakımından birbiriyle bağlanabilecek dökme demir parçalar halinde yapılır. Karşı ağırlık çelik bir çerçeve yardımcı ağırlıklar ve çelik çerçeveye tutturulmuş yönlendirme elemanlarındanoluşmaktadır. Yardımcı ağırlıklar genellikle dökme demirden veya çelik levhalardan imal edilebilir.

Askı Elemanı (Halatlar) • Asansörlerde genellikle yük taşıyıcı elemanları çelik tel halatlardır. İnsan taşıyan asansörlerde en az iki halat kullanılmalı ve halat çapı 8 mm’den az olmamalıdır. Çelik tel halatlar, soğuk çekilmiş ve özel işlemlere tabi tutulmuş, çok sayıda ince çelik tellerin, değişik konstrüksiyonlara göre beraberce sarılmalarından meydana getirilmektedirler.

Asansör Askı Halatları

- Tel halatların kullanılmaları esnasında beklenen özellikler şunlardır: • Yüksek mukavemet, • Uzun ömür • Eğilme – bükülme kabiliyeti ve kullanma rahatlığı - Çelik tel halatlar, zamanla eskimekle beraber, ani olarak kopmaya, karşı güvenli elemanlardır. Periyodik muayenelerde, kullanılmayacak duruma gelip gelmedikleri test uygulanarak anlaşılır. İşletme ömürleri, asansörlerde şartlara göre değişik olarak 5 -15 yıl kadardır.

Hız Regülatörü • Hız regülatörü, asansör iniş hızı, nominal değerini %25 kadar aştığı takdirde, paraşüt tertibatını harekete geçirerek, paraşüt frenini etkiler ve motor cereyanını keser. Hız regülatörü asansör boşluğunun üst tarafında, makine dairesinde bulunur. Regülatör halatı kabinin hareketini, regülatör kasnağına iletir. Aşırı hız halinde sıkıştırılan bu halat paraşüt mekanizmasını harekete geçirir. Hız regülatörleri genellikle "hız sınırlayıcı" olarak görev yaparlar. Ancak hız düzenleyen hız regülatörü çeşitleri de yapılmıştır.

• Elektrikli asansörlerin kabin hızına bağlı regülatör çalıştırma hız aralıkları aşağıdaki tabloda gösterildiği gibidir. Kabin hızı Regülatörü çalıştırma hızı 0, 25 0, 30 0, 60 0, 38 0, 44 0, 60 0, 57 0, 85 0, 75 0, 86 1, 00 1, 15 1, 40 1, 50 1, 62 2, 00 2, 50 2, 87 3, 15 3, 50 4, 00 4, 25

Kritik hızın altında iken hız regülatörü Kritik hıza ulaşınca devreye giren hız regülatörü

Son Kat Şalteri • Kabin en alt ve en üst durumlarını sınırlar, kabine tesbit edilirler veya makine dairesi zeminine yerleştirilirler ve kabin tarafından çaliştırılırlar. • Son kat şalterlerinin gerek kontrol devresini gerekse motor ana devresini kesen tipleri vardır.

Paraşüt Tertibatı • Halat kopması veya iniş hızının aşırı derecede artması halinde, asansörü kılavuz raylar üzerinde frenleyerek durdurur. Kabinin üst veya alt kirişlerine yerleştirilir. Elektrikli, hidrolik veya pnömatik sistemler güvenli olmadığından mekanik olarak çalışırlar.

• Ani frenleyerek kısa mesafede durdurma, atalet kuvvetleri yüzünden gerek insan, gerekse taşıyıcı elemanlar üzerinde zararlı etki yapacağından, yumuşatıcı ve kaydırıcı paraşüt freni uygulanır. Kabinin aşağı yönde hareketi sırasında normal hızının 1, 4 katını aşması, halatların kopması veya halatlardan birinin fazla uzaması halinde, kabin paraşüt tertibatı vasıtasıyla kılavuz raylara tesbit edilir. Paraşüt tertibatının kabin hızına bağlı olarak kullanılan başlıca iki türü vardır. – Ani Olarak Etki Eden Paraşüt Tertibatı – Kademeli Olarak Etki Eden Paraşüt Tertibatı(Mekanizması)

Fren Tertibatı • Asansör makinalarında, motor ile sonsuz vida mekanizması arasında yerleştirilen çift pabuçlu fren tertibatı ile frenleme sağlanır.

Tamponlar • Arıza yüzünden en alt durakta durmayıp yoluna devam eden kabin ve karşı ağırlığın zemine çarpışını yumuşatmak üzere, asansör hızına göre, elastik, yay veya hidrolik elemanlarlar kullanılır. Asansör tesislerinde kabinin ve karşı ağırlığın altına ayrı yerleştirilen tamponlar üç sınıfta ele alınmaktadır.

• Elastik tampon Yaylı tampon Hidrolik tampon

Asansör Makinası • Genellikle elektrik motorlu ve tahrik kasnaklıdır. Redüktörlü ve redüktörsüz olmak üzere iki çeşidi vardır. Sonsuz vida mekanizmasının, sessiz çalışması küçük hacimde büyük çevrim oranı sağlaması ve düşük veriminin frenlemeye yardımcı olması yönünden asansörde yaygın kullanımını sağlamıştır. Asansörde kullanılan elektrik motoru, özel yapılmış, kaymalı Ward. Leonard grubu elemanı olarak, doğru akım motoru yer alır. Bu durumda asansör hızı istenildiği gibi ayarlanarak rahat bir ivmeli haraket sağlanabilir.

• Tek devirli asenkron motorlar, hızı az olan asansörlerde kullanılır. 0, 75 m/s'den fazla hızlı asansörlerde, özellikle duruş sırasındaki negatif ivmeli hareketin verdiği rahatsızlığı azaltmak için, kutup sayısı değişebilen "çift devirli" motor uygulanır. • Asansör makinası olarak redüktörlü ve redüktörsüz makinalar kullanılır.

• Redüktörlü • Redüktörsüz

Elektrik Donanımı • Makina dairesinde, bir tablo üzerinde ana şalter ve sigortalar bulunur. Elektrik motorunun çalıştırılması, otomatik frenin gevşetilmesi, aydınlatma, emniyet ve kumanda düzenleri için çeşitli devreler düzenlenir. Kumanda devrelerinde ve kabinde 250 voltun üzerinde gerilim bulunmamalıdır. Bütün metal elemanlar ayrı topraklanır.

Kumanda Düzeni Asansörlerin kolay, rahat, düzenli ve güvenli bir şekilde kullanılmaları için kumanda sistemleri gerçekleştirilir.

ASANSÖRLERDE TASARIM HESAPLARI • Asansör trafik hesabı Asansör trafiği, asansörden hizmet talep eden insanların bina içerisindeki ulaşımını düzenleyen kurallar topluluğudur. Asansör trafik hesabı, maksimum sayıda insanın minimum bekleme zamanında istenilen katlara ulaştırılmasını sağlayacak asansör tesisinin tasarımını yapabilmek için gerçekleştirilir.

• Asansör trafik hesabına göre, o bina için en uygun asansör kabin sayısı ve kabin kapasitesi belirlenir ve uygun kontrol sisteminin seçimi yapılır. • Asansör yönetmeliği uyarınca binalarda tesis edilecek asansörlerin proje aşamasında trafik hesabının yapılması gereklidir.

Binada Bulunan İnsan Sayısı B n b η binada bulunan insan sayısı binada bulunan daire (veya oda )sayısı binada sürekli bulunan insan sayısı ilave artış oranı (b ≤ 200 kişi için %30, b >200 kişi için %25 alınmalı)

Binada sürekli bulunan insan sayısı

Asansörün Bir Seferi İçin Gerekli Seyir Zamanı TR asansörün tek bir kabinin bina içinde çevrimi için geçen zamanın hesabıdır. H en yüksek dönüş katı tv katlararası geçiş zamanı (s) S muhtemel durak adedi ts durma zamanı (s) P kabin yolcu adedi (0, 8*P) t yolcu transfer zamanı (s)

En yüksek dönüş katı (H)

tv Katlar arası geçiş zamanı h katlarası mesafe (m) v kabin hızı (m/s)

ts kabinin bir durak katında durması esnasında harcanan zamanların toplamı ta kapı açılma zamanı (s) tk kapı kapanma zamanı (s) tg tek katı geçme zamanı (s)

Kapı açılma ve akpanma zamanları

Tek katı geçme zamanı

Muhtemel durak adedi (S)

Kabin yolcu adedi Yolcu transfer zamanı

Gerekli Kabin Sayısı • Asansörler üzerinde yapılan deneyler ve araştırmalar bir asansör tesisinin, asansör trafiğinde en kritik 5 dakikalık süre içerisinde oluşan talepleri karşılaması halinde asansörlerin sorunsuz hizmet vereceğini göstermektedir.

Gerekli kabin adedi ise, taşınacak insan yüzdesi (k) ile binada bulunan insan sayısına (B) ve 5 dakikada yapılan seferde taşınan insan sayısına göre bulunur. L kabin adedi B binada bulunan insan sayısı k taşınacak insan yüzdesi R 5 dakikada taşınan insan sayısı

Taşınacak insan yüzdesi (k)