Art 4 All Grecja Zofia Pietrzykowska Dzieje staroytnej

Art 4 All Grecja Zofia Pietrzykowska

Dzieje starożytnej Grecji: Okres archaiczny – XII- V w p. n. e. Okres klasyczny – V w. - poł. IV w p. n. e. Okres hellenistyczny – poł. IV w. - I w p. n. e. Poglądy estetyczne: Grecy utożsamiali piekno z ładem, harmonią, prawidłowością, regularnością. W architekturze o pięknie decydują doskonale wyważone, matematycznie wyliczone proporcje. Jednostka miary, wg której obliczano wszystkie wielkości, był promień kolumny u podstawy lub tryglif. Dla uzyskania wrażenia doskonałej harmonii przeprowadzono korekturę matematycznie obliczonych elementów, przystosowując je do wymagań wzroku.

Architektura Kamienna i marmurowa architektura świątyń wywodziła się z budownictwa drewnianego – megaron. Była to budowla na planie prostokąta, z przedsionkiem, pozbawiona okien, z drewnianymi słupami podtrzymującymi strop. Pierwsze, drewniane światynie były odbiciem koncepcji megaronu, o nieco bardziej skomplikowanej budowie stropu. W świątyni niepotrzebny był otwór w dachu, gdyż centrum zajmowało nie palenisko, a posąg bóstwa. Aby więc oświtlić zbyt ciemne wnętrze podniesiono drewniany, złożony z płaskich belek strop w ten sposób, że oparto go na słupkach zgrupowanych trójkami w jednym rzędzie. W ten sposób między trójką słupków powstały otwory o polu kwadratowym. Zakrywano je czasempłytkami z wypalonej gliny lub deszczułkami w celu zabezpieczenia przed ptakami lub niepogodą. W późniejszych czasach, w architekturze kamiennej i marmurowej, zasada wiązania drewnianego stropu i dachu znalazła odbicie w układzie belek stropowych architrawu, fryzu i gzymsu.

ski Po rzą de k joń Porządek dorycki

Porządek koryncki

Perykles

Akropol w Atenach – plan

Partenon bryła, plan: Iktinos i Kallikrates, rzeźba: Fidiasz

Partenon plan

Partenon Rzeźba: 1. wewnątrz i na zewnątrz: fryz panatenajski. Przyczółki = tympanony wschodni: narodziny Ateny (Mojry obserwujące narodziny Ateny = po raz pierwszy STYL MOKRYCH SZAT zachodni: spór Ateny z Posejdonem Metopy na fryzie zewnętrznym: ściana północna: sceny zdobywania Troi ściana południowa: walka Lapitów ściana wschodnia: walka bogów z gigantami ściana zachodnia: walka Greków z Amazonkami

Partenon rekonstrukcja

Partenon - rekonstrukcja

Partenon – wnętrze przekrój

Erechtejon Wzorem doskonałości porzadku jońskiego stała się świątynia wzniesiona na Akropolu w latach 421 -406 p. n. e. Nosząca nazwę Erechtejonu. Budowniczowie musieli pokonać nie tylko nierówności terenu, ale również połączyć kilka szczególnych miejsc kultu wrośniętych w mityczną historię Aten. W planie Erechtejon, wzniesiony z marmuru pentelickiego, łączą się 3 powiązane ze sobą prostokątne obiekty, zróżnicowane wielkością i poziomem usytuowania: trzon główny został pomyślany jako prostylos o 6 kolumnach w fasadzie otwartej na wschód, prostokątny portyk północny otoczony z 3 stron rzędem jońskich kolumn oraz portyk mniejszy - południowy z kariatydami zamiast kolumn. Wszystkie 3 elementy składowe Erechtejonu były połączone między sobą, a do każdego oddzielnego wejścia prowadziły kolumnowe fasady i schody niwelujące różnice poziomów. Unikatowy plan Erechtejonu idzie w parze z doskonałością proporcji każdej z jego składowych części dając w efekcie harmonijną i lekką, pełną wdzięku budowlę o niezwykle bogatej kompozycji.

Erechtejon - bryła

Erechtejon - plan

Erechtejon - portyk kor

Erechtejon - kariatydy

Erechtejon – kariatydy z portyku kor (ganek kariatyd)

Kariatyda - kopia

Kariatyda z Erechtejonu

Świątynia Nike Apteros (Bezskrzydła) Na Akropolu ateńskim

Świątynia Nike Apteros (świątynia na antach)

Tolos świątyni w Delfach W świętym okregu Ateny zwanym Marmaria, położonym w Delfach powstała około 400 r. p. n. e. Budowla na planie centralnym – tolos, która stała się dla architektury IV wieku wzorem tego rodzaju budowli. Marmurowy tolos delficki otoczony był 20 kolumnami doryckimi, a wewnątrz kolistej celli znajdowało się 10 półkolumn o kapitelach korynckich.

Tolos świątyni w Delfach

Plan teatru w Epidauros

Ołtarz pergamoński

Ołtarz pergamoński - plan

RZEŹBA OKRESU ARCHAICZNEGO

Apollo z Tenei – kuros VI w p. n. e.

Kuros z Sunion

Kuros

Auriga delficki Woźnica = Woźnica z Delf Jednym z nielicznych oryginłów wykonanych w brązie jest Auriga delficki, dzieło przypisywane wybitnemu twórcy z południowej Italii, Pitagorasowi z Region. Wykonana ok. 475 r p. n. e. Rzeźba woźnicy ufundowana została przez tyrana miasta Gela na Sycylii dla sanktuarium Apollina w delfach, gdzie została znaleziona w 1896 roku. To wybitne dzieło charakterystyczne dla wczesnego okresu klasycznego łączy dorycką surowość z jońską finezją. Wys. 180 cm

Auriga delficki - fragment

Niosący cielę – Moschoforos W połowie VI w powstało nowe przedstawienie – pasterzniosący na ramionach cielę. W koncepcji tej rzeźby połączono typ kurosa ukazanego frontalnie z wizerunkiem leżącego zwierzęcia. Przykład ten to dowód prób wyłamywania się ze schematow repertuaru archaicznego. Zerwanie ze obowiązującym wówczas kanonem i symetrią kompozycji. Wys. 165 cm Lata ok. 570 -560 p. n. e.

JEŹDZIEC Z RAMPIN

Kora Postacie kobiet - kor w rzeźbie z okresu archaicznego są ubrane w długie szaty spływające w rytmicznych fałdach do stóp.

Kora Eutydikosa - kopia

Kora

Rzeźba okresu klasycznego: V w p. n. e. 1. Fidiasz: płaskorzeźby tympanpnów i fryzów Partenonu, Atena Promachos, Atena Partenos, Zeus olimpijski, Amazonka 2. Poliklet: Amazonka, Doryforos 3. Myron: Dyskobol, Atena i Marsjasz Artyści okresu klasycznego kontynuowali problemy rzeźby archaicznej. Jednakże „Marsjasz” uchwycony w ułamku czasu, ruch „Dyskobola”, swobodna poza „Doryforosa” świadczą o pojawieniu sie , po raz pierwszy w dziejach rzeźby , nowego zagadnienia – studiowania mechanizmu ruchu. Ruch swobodnie ujetej postaci jest jak gdyby zatrzymany w czasie. Rzexba okresu klasycznego była przeznaczona do oglądania z kilku stron. Jest rozluxniona, nie stanowi już zwartego bloku. Oprócz pionów i poziomów, kompozycję budują lekie skosy i łuki. Masy i kierunki są tak wyważone, że sprawiają wrażenie spokoju i umiaru. IV w p. n. e. 1. Skopas: Bachantka 2. Praksyteles: Hermes z małym Dionizosem, Apollo z jaszczurką, Afrodyta z Knidos 3. Lizyp: Apoksyomenos, Odpoczywający Herakles W dziełach artystów IV w. p. n. e. Występuje większa idealizacja. Postacie są smuklejsze, esowate wygięcie ciała towarzyszące pozie kontrapostu jest silniejsze i bardziej miękkie. Delikatność, liryzm, pewna poetyckość rzeźb, takich jak Hermes z dionizosem, czy Apollo z jaszczurką, zmysłowość pierwszych przedstawień aktów kobiecych, napięcie wygiętej w wałtownym ruchu Bachantki, to cechy okresu przygotowującego nowy okres – okres hellenistyczny.

Atena Partenos

Atena Partenos Chryzelefantyna= kość słoniowa+ złoto

Fidiasz - Atena Partenos (rekonstrukcja na podst. kopii rzymskiej)

Fidiasz - fryz Partenonu - Procesja Panatenajska; święto na cześć Ateny

Procesja Panatenajska – płaskorzeźba z Partenonu

Fryz Partenonu - Jeźdźcy

Fidiasz - Trzy Mojry z przyczółka Partenonu

Nike zawiązująca sandał; Fragment ze świątyni Nike Apteros

Nike zawiązująca sandał – płaskorzeźba

Dyskobol - kopia

Myron - Dyskobol

Dyskobol - kopia

POLIKLET Doryforos (niosący włócznię) Diadumenes (noszący opaskę)

Poliklet- Doryforos Działalność Polikleta przypada na lata 452 -412 p. n. e. Specjalizował się w posągach atletów. Był twórcą matematycznego kanonu idealnych proporcji ciała ludzkiego , ujetego w teoretycznym traktacie i zastosowanego w rzeźbie.

RZEŹBA OKRESU KLASYCZNEGO Fidiasz Myron w. p. n. e. Poliklet V Praksyteles Lizyp w. p. n. e. skopas IV

LIZYP - Odpoczywający Ares Lizyp analizował nastroje i stany psychiczne, chętnie przedtawiając postacie odpoczywające, w wieloplanowej kompozycji, której przykladem jest powstały w kregu mistrza “Odpoczywający Ares”. W rzeźbie tej , co było nowością wprowadzoną przez Lizypa, przeswity stworzone pomiędzy torsem i rękami oraz cokołem i nogami powodują, że materia posągu łączy się z przestrzenią.

Lizyp – Odpoczywający Herakles

Lizyp – Apoksyomenos (kopia) Lizyp był zafascynowany poszukiwaniem najdoskonalszych proporcji ciała młodego atlety. Opracowany przez siebie kanon (wysokość głowy = 1/9 ogólnej wysokości postaci) przedstawił w rzeźbie Apoksyomenosa, młodego atlety. W porównaniu do Polikleta postacie Lizypa są smuklejsze, kontrapost wyraźniej zaznaczony, muskulatura wydobyta w sposob bardziej ralistyczny z uwypukleniem mięśni obciążonych i podkreśleniem mięśni odpoczywających.

Praksyteles – Apollo z jaszczurką Okres późnoklasyczny 404 -323 p. n. e. Określa się jako czas w którym nastąpiła laicyzacja kultury. W rzeźbie i malarstwie artyści coraz częściej sięgają do tematyki codziennej. Widoczna jest tendencja do przestawiania bogów zajetych czynnościami śmiertelników, wyposażanie ich w ludzkie cechy. Dominuje ukazywanie zjawisk i tematów zbliżonych do rzeczywistości, bliskich ludziom. Sztuka Praksytelesa skupiona jest wokół tematyki religijnej, wykracza jednak poza tradycyjną koncepcję bóstwa. Bogowie Praksytelesa to ludzie nadzwyczaj młodzi i urodziwi, stąd też częste określenie Praksytelesa jako twórcy “pięknych bogów”.

Praksyteles – Hermes z małym Dionizosem

Praksyteles – Afrodyta z Knidos

Praksyteles - Afrodyta z Knidos

Praksyteles – Afrodyta z Knidos

Apollo Belwederski Praksyteles i jego uczeń Leochares odkryli przestawienia „bogów wolnych od trudów” ukazujących się śmiertelnym w nadnaturalnej, wspaniałej postaci. Apollo Belwederski i Artemida (z Luwru)są rzymskimi kopiami posągów wiązanych z działalnością Leocharsa. Łączy je lekkość kroczącej postaci oraz płynny ruch, który udało się uchwycić rzeźbiarzowi. Apollo właśnie wypszcza strzałę, Artemida wyciąga ją z kołczanu. Podobnie potraktowane sa także głowy, zwrócone w bok i zręcznie podkreślające ruch całej postaci

Apollo Belwederski Artemida z Luwru

Skopas – Bachantka Szalejąca Menada z orszaku Dionizosa

RZEŹBA OKRESU HELLENISTYCZNEHO Dzieła rzeźby hellenistycznej pełne są dynamiki i ekspresji. Tematem są sceny wesołe, pogodne, a także pełne bólu, okrucieństwa, cierpienia. W rzeźbie hellenistycznej występuje bogactwo form. Okres hellenistyczny rozbudował zagadnienie ruchu. Cechuje je nieznany dotychczas rozmach, efektowność, duża swoboda twórcza, nowatorstwo. Dawne motywy religijne poddane są ujęciu świeckiemu, sugerują różne stany uczuciowe; nastrój poetyckości dramatycznej ekspresji, lub stają się po prostu dekoracją. Kompozycja działa bardzo silnie - jest dynamiczna. Artystów nie tyle interesował mechanizm ruchu, co jego wyraz, ekspresja. W rzeźbach hellenistycznych uczucia są wyrażone poprzez ruch, nie twarz. Ich wyraz jest zazwyczaj uniwersalny.

Nike z Samotraki

Gal zabijający żonę

Wenus z Milo

Grupa Laokoona (kopia)

Chłopiec wyciągający cierń Chłopiec duszący gęś

Byk Farnezyjski/ Ukaranie Dirke – rzeźba grupowa Byk Farnezyjski, Byk Farnese marmurowa grupa rzeźbiarska (o wysokości 3, 70 m), która przedstawiająca mitologiczna scenę ukarania tebańskiej królowej Dirke przez przywiązanie jej do rogów byka. Dokonali tego Amfion i Zetos. Dzieło to pochodzi z III wieku n. e. i jest rzymską kopią niezachowanej greckiej rzeźby z brązu z około 100 p. n. e. dłuta mistrzów szkoły rodyjskiej, braci Apolloniosa i Tauriskosa z Tralles. Kompozycja kopii została zmieniona w stosunku do oryginału przez dodanie postaci pasterza oraz Antiope. Cała scena została skomponowana na kształt piramidy, a przedstawiany obraz jest pełen dynamiki i patosu. Rzeźba została odkryta w 1546 lub w 1547 w rzymskich termach cesarza Karakalli. Do końca XVIII wieku znajdowała się Palazzo Farnese (stąd nazwa) w Rzymie. Obecnie jest w Muzeum Narodowym w Neapolu.

Ołtarz pergamoński - rekonstrukcja

Ołtarz pergamoński – fragment; temat: Gigantomachia= walka bogów z Gigantami

Ołtarz pergamoński - fragment

• MALARSTWO WAZOWE • • • Nie zachowały się zabytki malarstwa greckiego (ściennego czy tablicowego). Możemy o tej dziedzinie sztuki mówić jedynie na podstawie opisów starożytnych historyków: Pliniusza Młodszego, Lukiana z Samos czy Pauzaniasza. Zabytkami malarstwa są wazy greckie. Chronologia: Styl geometryczny Styl czarnofigurowy Styl czerwonofigurowy

Waza dipylońska – 1. styl geometryczny; Temat: obrzędy związane z ceremonią pochówku

Waza Francoise – styl czarnofigurowy

Waza czarnofigurowa Achilles i Ajaks grają w kości

Waza czarnofigurowa – Achilles i Ajaks grają w kości

Styl czarnofigurowy

Styl czerwonofigurowy