ARNAVUTKY MEHMET ZEK OBDAN LKOKULU Rehberlik Servisi OKUL

ARNAVUTKÖY MEHMET ZEKİ OBDAN İLKOKULU Rehberlik Servisi

OKUL ÇAĞI ÇOCUĞU Bir nazlı kuşa benzer Çocuk dediğin. Ev ister, ekmek ister Öpülmek, okşanmak ister. CAHİT KÜLEBİ

İÇİNDEKİLER Okul çağı çocuğunun gelişim basamakları Sosyal gelişim _Sosyal gelişimde ailenin rolü _Duygusal etkileşim eksikliği ve dağılmış aile _Anne babaların dikkat etmeleri gerekenler � Benlik gelişimi _Anne-babaya not � Okul çağında arkadaş ilişkileri _Arkadaşları olmayan çocuklar _Ailelere öneriler � Okul sendromu � �

GAZALİ ‘ye göre ; �Çocuğun kalbi saf bir cevherdir. �Verilen her şeyi kabul etmeye hazır olan çocuğun iyi bir insan olabilmesi için, iyi eğitilmesi gerekir. �Çocuğu korumak, eğitmek ve ona ahlaki değerler kazandırmak göreviyse aileye düşer.

Okul Çağı Çocuğunun Gelişim Basamakları � oyunlarda gerekli olan motor � kendisine ve gelişmekte olan becerilerde ustalık kazanma vücuduna karşı olumlu tutum geliştirme � akranlarıyla iyi ilişkiler kurmayı öğrenme � uygun kız-erkek rollerini öğrenme � okuma-yazma-sayısal alanlarda temel beceriler geliştirme � günlük yaşam için gerekli kavramlar geliştirme � değer sistemi geliştirme � kişisel bağımsızlık kazanma � kurum ve kişilere karşı tutumlar geliştirme.

Sosyal Gelişim İnsan yaşamının belki de en büyük başarısını, sağlam ve dengeli bir sosyalleşmeye kavuşması oluşturur. Sosyalleşme nedir? � Sosyalleşme, bireyin çevresindeki norm ve değerlere uygun davranış biçimlerini kabul etmesi anlamına gelir. Diğer insanları anlamak ve onlara uyum göstermek, sosyalleşmenin önde gelen ölçüsüdür. � Kişinin bebeklik çağındaki çaresizlik ve bencilliğinden , yetişkinlik dönemindeki bağımsızlığa yaratıcılığa geçmesiyle sonuçlanan, bir öğrenme ve öğretme işlemidir. � Okul çağındaki çocuk, kendini sınıf, arkadaş ve oyun grubu içinde bulur. Böylelikle, grup faaliyetlerine katılmaya, arkadaşlarıyla iletişim kurmaya başlar.

İyi bir sosyal uyumu engelleyen birçok etken vardır: �sosyal davranış biçimlerinin zayıf olduğu ailelerde, çocuklar, ev dışında çok iyi motive edilseler bile, iyi bir sosyal uyum gösteremezler. �eğer ailelerde çocukların kendilerini özdeş tutacakları modeller zayıfsa, ev dışındaki sosyal uyumları ciddi biçimde engellenir. �sosyal uyum için motivasyon azlığı, çoğunlukla ev içinde ve dışında edinilen ilk sosyal deneyimlerin azlığından doğar.

�Sosyal gelişimde ailenin rolü

Ailenin çocuğa olan etkileri Aile üyeleriyle olan ilişkileri, çocuğun diğer bireylere, nesnelere ve tüm yaşama karşı aldığı tavırların, benimsediği tutum ve davranışların temelini oluşturur. Aile aynı zamanda çocuğa, aile ve toplumun bir üyesi olduğu bilincini aşılar ve uyum biçimlerinin temelini atar. Çocuğun gelişiminde ailenin en etkili yardımları şöyle sıralanabilir: � Aile, grup içinde dengeli birey olabilmesi için çocuğa güven duygusu aşılar. � Onun sosyal kabul görmesi için gerekli ortamı hazırlar. � Sosyalleşmeyi öğrenebilmesi için kabul edilmiş uygun davranış biçimlerini içeren bir model oluşturur. � Sosyal açıdan kabul edilmiş davranış biçimlerinin gelişimi için rehberlik eder. � Çocuğun yaşam ortamına uyum sağlarken rastladığı sorunlarına çözüm getirir. � Uyum için gerekli olan davranışla ilgili, sözlü ve toplumsal alışkanlıkların kazanılmasına yardımcı olur. � Okul ve sosyal yaşamda başarılı olabilmesi için çocuğun yeteneklerini uyarır ve geliştirir. � Çocuğun ilgi ve yeteneklerine uygun arzuların gelişimine yardım eder.

Duygusal etkileşim eksikliği ve dağılmış aile Aile içindeki duygusal etkileşimin azalmasında birçok faktör etkili olabilir. Bunların başında, anne ya babadan birinin kaybı veya ayrılıkları ya da çocuklarına karşı ihmal etme veya reddetme şeklinde takınılan tavırlar gelir. Çocukların anne ve babalarından utanç duymaları ya da anne ve babaların, çocukların gereksinmelerine yanıt vermemeleri, duygusal etkileşimi azaltan yer ortadan kaldıran başka etkenlerdir. Duygusal etkileşimin azlığı sadece bireyin duygusal dünyasını etkilemekle kalmaz, aynı zamanda onun fizyolojik, zihinsel ve toplumsal gelişimine de olumsuz etkide bulunur.

Duygusal etkileşim eksikliği birçok alanda etkili olur: Bebeğin büyüme ve gelişimini geciktirip engelleyebilir. Oturmak, ayakta durmak gibi motor gelişim becerilerinde gecikme görülebilir. Yemek yememek, yatağını ıslatmak gibi olumsuz belirtilere neden olabilir. � Dil gelişimi gecikir. Bazı konuşma bozuklukları görülebilir. � Zihinsel gelişimi gecikir. Dikkatin bir konuya toplanması konusunda uğranılan güçlük, çocuğun öğrenmesini ve akıl yürütmesini etkiler. � Çocuğun diğer insanlarla başarılı ilişkiler kuramaması sonucu, sosyal gelişmede gecikme ve saldırganlık gibi olumsuz davranışlar görülebilir. Bunun sonucunda meydana gelen sosyal tepkiler, bireyin kişiliğini etkiler ve içedönük, bencil bir kişilik oluşumuna yol açabilir. Sayılan bu etkenlerin tam tersine olarak, anne babanın aşırı sevgisi, eşdeğerde olumsuz belirtiler doğuran, gelişimde gecikmelere neden olan bir başka etkendir. Aşırı ilgi ve düşkünlük, çocuğun yalnızca kendisiyle ilgilenmesine, yaşam savaşından kaçmasına ve onu koruyanlar olmadığında, kendini açıkta ve yalnız hissetmesine yol açar. � �

Anne babaların dikkat etmeleri gereken başlıca noktalar � � � � Anne ve babalar öncelikle çocuklarını tanımalı, onları ilgi ve yetenekleri doğrultusunda yönlendirmelidirler. Bu konuda kendi tutku ve arzularına göre değerlendirme yapmamalıdırlar. Çocuklarındaki güven duygusunu pekiştirmek üzere, onları yapıcı ve faal kılacak bir ortam hazırlamalıdırlar. Ancak bu ortamı hazırlarken verecekleri görevin, çocuğun yetenek ve kapasitesini aşmamasına özen göstermelidirler. Çocuk için en önemli besinin ‘sevgi’ ve ‘sevecenlik’ olduğunu bilerek, çocuklarına yeterince ilgi ve sevgi göstermelidirler. Bu konuda aşırıya kaçmamaya özellikle dikkat etmelidirler. Çocuklarının kendilerini yönetmeleri yolunda başlattıkları girişimleri, ‘yaş küçüklüğü’ vb. nedenlerle engellenmemelidirler. Her çocuğun kendine özgü niteliklerle donanmış, ayrı birey olduğunu düşünerek, çocuğu diğer çocuklarla ve kardeşleriyle kıyaslama yoluna gitmemelidir. Özellikle disiplin konusunda görüş birliğinde olmaya ve çocuğun yanında tartışmamaya özen göstermelidirler. Oyunun, çocuğun gelişim ve eğitimi için önemli olduğunu düşünerek, onun, bu faaliyete zaman ayırmasını sağlamalıdırlar.

BENLİK GELİŞİMİ � Benlik, bireyin fiziksel ve sosyal çevresiyle olan etkileşimleri sonucu kazandığı birtakım kişisel duygu, değer ve kavramlar sistemidir. � Benlik kavramı, bireyin kendini algılama şekli, kim ve ne olduğuna, kimliğine ilişkin düşüncesidir. � Okul çağındaki çocuk, ailesi dışındaki çevresinde kendini kanıtlayabilmesi için, okulda başarılı olmak ve akranlarıyla iyi bir şekilde iletişim kurmak gibi kendisi hakkında olumlu bir duyguya ihtiyaç duyar

� Yüksek benlik saygısına sahip olan bir çocuk, kendisini, gerçekçe hedefler koyabilen ve bunları gerçekleştirebilen yetenekli birey olarak algılayacaktır. � Düşük benlik saygısı olan çocuk okulda ve hayatının geri kalanında kapasitesinin daha altında başarılar hedefleme eğiliminde olacaktır. Düşük benlik saygısı olan çocukların çoğu, hayattaki başarılarının büyük bir bölümünü kendi kontrollerinin dışındaki diğer etkenlere dayandırırlar, bu nedenle kendilerine olan güvenlerini ve gelecekte başarılı olma şanslarını azaltırlar. � Aynı çocuklar bir hata yaptıklarında veya başarısızlığa maruz kaldıklarında, bunu kendileri dışındaki nedenlere dayandırarak açıklarlar. öğretmenim benden hoşlanmıyor. Öğretmenim ayrımcılık yapar. Vs. . Bu onların yeni ve daha başarılı stratejiler geliştirmelerini veya yardıma veya tavsiyeye başvurmalarını daha da zorlaştırır. � Yüksek benlik saygısı olan çocuk, başarılarını büyük ölçüde kendi emeği ve becerisi olarak görür. Kendi kontrol duygusunu hisseder. Başarısızlığa uğradığında daha iyisini yapmak için motive olur. Değişiklikler yapmaya ve daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyduğunun farkına vararak, hatalarını kabul eder ve başkalarını suçlamaktan kaçınır. �

Düşük benlik saygısı olan bir çocuğun tipik özellikleri � Görevden, denemeden kaçınır. Bu tepki başarısızlık kaygısı ve güçsüzlük belirtisidir. � Bir oyuna veya ödeve başladıktan kısa bir süre sonra bırakır. � En ufak bir hayal kırıklığında yaptığı işten vazgeçer. � Bir oyunu kaybedeceğine veya başarısız olacağına inandığında yalan söyler. � Okuldaki notları düşer veya alışılagelmiş tüm etkinliklere olan ilgisini kaybeder. � Sosyal olarak geri çekilir, arkadaşlarıyla olan ilişkisini kaybeder ya da azaltır. � Hiçbir şeyi doğru yapamıyorum, kimse beni sevmiyor, ben çirkinim gibi kendine yönelik eleştiriler yapar. � Övgü ve eleştirileri kabul etmede güçlük yaşar.

Anne-babaya not Sağlıklı benlik değeri için, çocuklar bazı özellikleri geliştirmeye veya elde etmeye ihtiyaç duyar.

� Emniyet duygusu � Ait olma duygusu � Amaç duygusu � Kişisel yeterlik ve gurur � Güven duygusu � Sorumluluk duygusu � Katılımcılık duygusu � Kendini kontrol etme ve disiplin duygusu � Cesaretlendirme, destekleme ve takdir duygusu � Hataları ve başarısızlıkları kabullenme duygusu � Aileye mensup olmanın getirdiği benlik değeri

Benlik saygısı yüksek olan çocukların anababaları; v çocuklarını kabul eden, v çevreyi çocuğa göre düzenlemek ve onlara serbesti tanımakla birlikte uymak zorunda oldukları kesin ve belli kurallar koyan, v çocukların okul içinde veya okul dışında beklentilerine uygun başarılar ortaya koyacağına inanan, v ve bunun doğal olduğunu kabul eden ana babalar olduğu gözlenmiştir.

Oysa benlik saygısı düşük çocukların ana babalarının; v çocuklarını reddeden ve onlara soğuk davranan, v çocuklarını beklenti ve kural belirsizliği içinde yetiştiren ve ödün veren, v daha çok cezalandırıcı olmaları yanında ne zaman verileceği belirsiz bir ödül- ceza yöntemi kullanan, v çocuklarının beklentilerine uymaları konusunda onlara güvenmeyen v ve çocuklarının başarısızlığını ilgisiz ve soğuk bir ifade içinde kabullenen ana-babalar olduğu saptanmıştır.

� Çocukluk çağı boyunca, çocuğunuzun kendisiyle ilgili düşüncesinin sizin beklentilerinizle ve tepkilerinizle şekilleneceğini aklınızdan çıkarmayın. � Eğer eve 4’lerde dolu bir karne getirdiğinde onu çaba ve başarılarından dolayı överseniz o da, kendini başardığı şey hakkında iyi hissedecektir. � Ancak, hayal kırıklığı ile neden matematik ve Türkçe 5 değil, 5 almadın şeklinde tepki verirseniz, her iki durumda da karnesi aynı kaldığı halde benlik değeri zarar görecektir. � Kendi tepkilerinizin ve sözlerinizin gücüne karşı duyarlı olun. �

Okul çağında arkadaş ilişkileri � Okul yaşamının heyecanlı yönlerinden biri yeni arkadaşlıklar kurmaktır. çocuk başkaları tarafından sevilmek, oyunlara ve etkinliklere kabul edilmek ve değer verilmek ister. � Bir akran grubuna uyum sağlamak ve yeterli sosyal becerilere sahip olmak , çocuğun yüksek benlik saygısına ulaşmasında oldukça önemli bir yer tutar. � aynı zamanda çocuğun olaylara başka birinin görüş açısından bakabilmesi; başka bir insanın tutum, duygu ve güdülenimlerine ilişkin anlayışına dayanarak kendi davranışlarını düzenleyip çevresine uyum sağlamasına fırsat verir.

Anne babaya not: � � � çocuğunuzun başka bir çocuğu sevme nedeni ne olursa olsun, okul döneminde arkadaşlıklar çok önemlidir. çocuğunuzun; hoşlanmadığınız bir çocukla arkadaşlık etmeye başladığını öğrenebilirsiniz. bu konuda çabuk tepki göstererek gereksiz yere gerginlik yaratmayın. ne yapacağınıza karar verirken acele etmeyin. çocuğunuzun sınıftaki başka bir çocukla oyun oynamasını kesinlikle yasaklamayın; çünkü böyle bir yaklaşım, ulaşmak istediğinizin tam tersi bir sonuç doğurabilir. çocuğunuza karşı dürüst olun. bu arkadaşlık konusundaki kaygılarınızı anlatarak, başka bir çocukla oyun oynamasını istemenizin nedenini açıklayın. arkadaşlarıyla ilgili yanlış ve zararlı olduğuna inandığınız her şeyi sürekli yinelemekten kaçının, yoksa çocuğunuz değerlendirmenizde tümüyle yanlı davrandığınızı, haksızlık ettiğinizi düşünecektir. görüş açınızın dengeli olmasına gayret edin. Çocuğunuzu bir arkadaşlıktan vazgeçirmeye çalışırken daha yararlı olabilecek bir yaklaşım ise, başka bir arkadaşlık kurmaya özendirmektir. sizin sevdiğiniz bir arkadaşı ile parka gitmeye çağırmasını önerebilirsiniz.

Arkadaşları olmayan çocuklar Bir çocuğun hiç arkadaşı yoksa ve kendisini özellikle yalnız ve sosyal açıdan yetersiz hissediyorsa, kaygı duyulacak bir durum söz konusu olabilir!

Neden bazı çocukların arkadaşları yoktur? Çocuklar çok çeşitli nedenlerden dolayı sosyal alanlarda sorun yaşayabilir. Bunlardan bazıları kendi kontrolleri dışındadır.

Çocukla ilgili etkenler � mizaç özellikleri � dikkat problemleri � hiperaktivite � öğrenme güçlükleri � iletişimle ilgili güçlükleri � yalnız kalmayı tercih etmesi � sık hastaneye yatmak � okul devamsızlığı Aileyle ilgili etkenler � anne babanın tutumu � arkadaş seçimi konusunda aşırı eleştirici ve olumsuz tutum � ailenin yetersiz sosyal becerilere sahip olması � çocuğun iyi bir model bulaması � eğitimlerinin şiddet içermesi � ailede stres veya ihmalin , istismarın yaşanması Çevresel-sosyal etkenler � ailenin farklı kültür ve dile sahip olması � civarda az çocuğun bulunması � her yaz tatil için başka yerlere gidilmesi

Anne babaya not: � Çocuğun problemlerinin nedenini araştırın. � Çocuğun neden mutsuz olduğunu ya da akranları tarafından reddedildiğini keşfetmeye çalışın. yetişkin bakış açısından çocuğun dünyası oldukça basit gözükebilir, ancak gerçekte karmaşık ve farklı ihtiyaçlarla doludur. örneğin, çocuğun oyun alanında başarması gereken birçok görev olabilir; bir gruba girmek, konuşmayı sürdürmek, oyunu düzenlemek, sataşma ve diğer engellenme girişimleriyle başa çıkmak ve diğerleriyle olan anlaşmazlıkları çözümlemek. Bunlar ele alınması zor konulardır ve eğer çocuğunuz bunlarda başarılı değilse, arkadaşlık kurma ve sürdürme konusunda güçlük yaşayabilir. � Arkadaşlarının olmamasının reddedilme, ihmal edilme veya sadece utangaç bir çocuk olmak gibi çeşitli çocuk merkezli nedenleri vardır. Reddedilen çocuklar akranları tarafından açıkça beğenilmeyen ve sürekli hoş karşılanmadıkları hissettirilen çocuklardır. Bu çocuklar çoğu kez saldırgan, engelleyici ve sataşmalara karşı aşırı duyarlı olma eğilimindedir. zarar verici ve kuralları ihlal edici olabilirler. Bazılarının dikkat eksikliği ve hiperaktivitesi olabilir

Çocuğunuz arkadaşsız kalmışsa ve bundan dolayı acı çekiyorsa olabildiğince çabuk müdahalede bulunmalısınız.

Ailelere öneriler �Çocuğunuza davranışlarının sonuçlarına göre düşünmeyi öğretin �Evde açık iletişimi sürdürün �Çocuğunuzun arkadaşlarıyla yaşadığı sosyal problemleri küçümsemekten kaçının �Empati ve sorumluluk arasında bir denge kurun �Bazı anahtar sorular sorun �Çocuğunuzu gözlemleyin �Okuldan bilgi alın �Çocuğunuzu yönlendirin �Çocuğunuzun yetenek ve ilgilerini saptayın �Sosyal faaliyetleri dikkatli seçin

Okul sendromu İster okula yeni başlasın, ister ara sınıf öğrencisi olsun, bazı çocuklar okula gitmekten kaçınma yönünde yoğun bir çaba sarf eder. Bu yinelenen çaba zaman kaygı verici boyutlara varır. ‘okul sendromu’ adını verdiğimiz bu kaçınma tepkisinin altı uyarı işareti vardır. � Heves ve enerji kaybı � Alıngan ve sinirli olma � İştahsızlık � Uykuda huzursuzluk � Ortada bir nende yokken � Baş ve karın ağrısı, mide belirtiler. gözyaşlarına boğulmak bulantısı ve kusma gibi

Okula gitmeme tepkisinin ardındaki etkenler ve kaygının yerleşmesine neden olabilecek olasılıklar neler olabilir? 1)ayrılık endişesi 2)yeni deneyimlerle baş etme: 3)gerçekçi olmayan yüksek beklentiler 4)kendini yalnız hissetme 5)zarar verici davranışlara maruz kalma

DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER