ARKTIK Arktik je severna polarna oblast koja obuhvata

ARKTIK Arktik je severna polarna oblast koja obuhvata najsevernije delove Evro-azije i Severne Amerike, kao i mnogobrojne arhipelage rasejane na ogromnom prostranstvu Severnog ledenog okeana.

GRANICE n GRANICU ARKTIKA PREDSTAVLJA LINIJA KOJA SPAJA SVA MESTA U KOJIMA JE SREDNJA GODIŠNJA TEMPERATURA NAJTOPLIJEG MESECA 10 STEPENI. TA LINIJA JE I NAJSEVERNIJA GRANICA PROSTIRANJA ŠUMA.

POVRŠINA Od ukupne povrŠine Arktika 70% čine vodena prostranstva Severnog ledenog okeana i susednih deset mora. Preostalih 30% čini kopno: Grenland, severni delovi Evroazije i Severne Amerike, Bafinova i Elzmirova zemlja, Kanadski arhipelag, Spicberska ostrva, sva ruska ostrva u Severnom ledenom okeanu itd.

Poreklo imena “ARKTIK” Na severnom geografskom polu Severnjača je tačno iznad glave posmatrača, a zajedno s njom i sazveždje Mali medved čiji je ona deo. Zato su stari Grci celu severnu polarnu oblast nazvali Arktik (grčki arktos znači “MEDVED”.

Narodi Arktika n Veliki broj razlicitih ljudi živi na Arktiku, uključujući Inuite Grenlanda, Kanade i severoistočne Azije i Samije (Laponce) Skandinavije. Oni koji žive na obali bave se lovom i ribarstvom. Oni koji žive unutar kopna love divljeg američkog severnog jelena ili, kao Nenet pleme iz Sibira u Severnoj Rusiji, uzgajaju irvase.

ANTARKTIK n Nasuprot Arktiku, s`druge strane Zemljine lopte leži juzna polarna oblast koja se naziva ANTARKTIK (u prevodu”nasuprot Arktiku”). Središnji deo Antarktika zauzima kontinent koji se naziva ANTARKTIDA. Osim Antarktide, Antarktik obuhvata najjužnije delove Tihog, Atlantskog i Indijskog okeana, ivična mora Antarktide i ostrva smeštena u njima.

GRANICE n Granica Antarktika se odredjuje kao pojas u kome se hladne antarktičke vode sastaju sa toplijim vodama sa severa. (Kao hladnije i gušće, one brzo tonu ispod njih, praktično bez mešanja i tako čine jasnu granicu. )Ova granica priblizno se poklapa (kao i kod ARKTIKA)sa linijom koja spaja sva mesta u kojima je srednja godišnja temperatura najtoplijeg meseca 10 stepeni.

POVRŠINA Površina Antarktika je oko 14 miliona km². Površina Antarktika je dva puta veca od povrsine Arktika, s tim što kopno zauzima samo ¼ Antarktika.

ANTARKTIDA n n n Antarktida je poslednji otkriveni i istraženi kontinent. Iako su geografi od davnina pretpostavljali da se na krajnjem jugu mora nalaziti kontinent(Južna nepoznata zemlja), tek je kapetan Džems Kuk 1773. godine uspeo da preplovi južni polarnik , ali nije mogao južnije da se probije kroz led Antarktika. 1820 -1821. godine ruska ekspedicija stigla je do obala Antarktide, tj. konačno otkrila ovaj kontinent.

n n n Kopno Antarktide skriveno je pod debelim ledenim pokrivačem čija je debljina oko 4 km, pa je Antarktida najviši kontinent sa prosečnom visinom od 2040 m. Antarktida je najhladniji kontinent. Na Antarktidi živi svet je izuzetno siromašan: pojavljuju se lišajevi i mahovine, kopnenih sisara nema, a obale nastanjuju životinje čiji je život vezan za okean, na primer foke I pingvini.

PRIRODNA BOGATSTVA ANTARKTIDE Rude crnih i obojenih metala, kameni ugalj i dr. Antarktičke vode su ribarsko područje, naročito za lov na kitove. REZERVE PITKE VODE

Sličnosti izmedju geografskih polova -Oba pola su tačke u kojima rotaciona osa prodire kroz površinu Zemljine lopte. -Oba pola su jednako udaljena od ekvatora (po 10. 000 km). -U oba pola se sastaju svi meridijani. -Severni pol je centar severne, a Južni –južne Zemljine polulopte.

-Na oba pola, zvezde noću, a Sunce danju, opisuju prividne dnevne putanje paralelne sa horizontom. -Na oba pola za vreme ravnodnevnica Sunčeva prividna putanja poklapa se sa horizontom. -Na oba pola Sunce u letnjoj polovini godine ne zalazi (polarni dan), a zimi ne izlazi iznad horizonta (polarna noć).

-Na oba pola postoji samo jedna “strana sveta”, na Severnom polu-jug, a na Južnom polu-sever. -Kuda god da se krene s jednog pola, ako se uporno drži taj pravac, mora se doći na drugi pol. -U oblasti oba pola orijentacija pomoću kompasa nema smisla. -Na oba pola caruju hladnoća, sneg i led. -Na oba pola nema živih bića.

Razlike izmedju geografskih polova (i polarnih oblasti) n n Nad Severnim polom uvek se vidi jedno isto zvezdano nebo (severna nebeska hemisfera). Tačno nad Severnim polom(u zenitu)na nebeskom svodu nalazi se zvezda Severnjača. n n Nad Južnim polom uvek se vidi jedno isto zvezdano nebo (južna nebeska hemisfera). Iznad Južnog pola u zenitu nema nijedne sjajne zvezde.

n n n Na Arktiku (i na celoj severnoj Zemljinoj polulopti)glavnu ulogu u orijentaciji ima sazveždje Veliki medved. Severni pol se nalazi na ledenom pokrivaču okeana. Arktik je pretezno jednoliko, nisko i ravno ledeno prostranstvo. n n n Na Antarktiku (i na celoj južnoj Zemljinoj polulopti)glavnu ulogu u orijentaciji ima sazveždje Južni krst. Južni pol se nalazi na kontinentalnom ledniku. Na Antarktiku postoje visoke planine i duboke depresije.

n n n Na Arktiku žive polarni (beli) medvedi. Na Arktiku nema pingvina. Na Severnom polu nema stalne naučnoistraživačke stanice. n n n Na Antarktiku nema polarnih medveda. Na Antarktiku žive pingvini. Na južnom polu postoji stalna naučnoistraživačka stanica.

ISTORIJA ISTRAŽIVANJA I OTKRIĆA n n n Do geografskih polova ljudi su stigli tek početkom 20. veka. Na Severni pol prva je stigla 1909. godine američka ekspedicija koju je predvodio Robert Piri. Na Južni pol prve su stigle norveška ekspedicija na čelu sa Raolom Amundsenom(decembar 1911) i pet nedelja kasnije (januar 1912. )britanska ekspedicija Roberta Skota.

n Mnogo važniji dogadjaji u istoriji istraživanja Arktika i Antarktika bili su otkrivanje pomorskih puteva duž njihovog oboda. n Na Arktiku to su otkrića Severoistočnog i Severozapadnog morskog puta. Ovi morski putevi i danas su opasni, a veći deo godine brodovima put krče ledolomci.

Katarina Sabo