Arbeidsmarkt De toekomst van werk Marjolein ten Hoonte

Arbeidsmarkt De toekomst van werk Marjolein ten Hoonte 1

Grote trends veranderen de wereld van werk Demografie Technologie Globalisering Duurzaamheid 2

We worden ouder en onze levensloop verandert Geboren in 1960 Jeugd en scholing Werkzame leven Pensioen Geboren in 2000 Jeugd en scholing 3 Werkzame leven Stoppen met werken?

Resultaten ‘gap series’: future skills mismatches • tekorten en surplussen bestaan tegelijkertijd, zelf in sectoren • Toenemende vraag naar hoger opgeleiden squeezed middle • Structurele vraag naar laagopgeleide arbeidskrachten • Sterke vraag naar specialisten in techniek, zorg, onderwijs en sociale wetenschappen talent gap • Discrepantie tussen opleidingskeuze en technologische vooruitgang Source: Randstad/SEO, into the gap 2012 4 Bron: Randstad/SEO, Into the Gap 2012

Aanzienlijk talent gap verwacht in 2020 en verder in landen waar dit geen probleem is, is employability de uitdaging Talent gap trend 2013 > 2020 > 2030 none or low medium strong Employability challenge medium strong Note: colour codes based on compound annual growth rates of talent supply and demand by 2020 and 2030 Based on: WEF Global Talent Risk report, 2011 5

Europa: gevaar van een ‘verloren’ generatie 1 op 8 jongeren is “Not in Education, Employment or Training” (NEET) Youth in NEET (%, 2012) Youth unemployment rate (% of active age group 15 -24) 0% 11, 4% 10% 20% 30% 19, 8% 8, 5%* 23, 1% 15, 2%* 19, 8%* 23, 1% 11, 9% 28, 6% 21, 1% Luxembourg 19, 2% Slovenia 23, 9%* 26, 1% 11, 5% 24, 6% 7, 7% 18, 3% 26, 0% 34, 6% 9, 2% 28, 2%* 22, 2%* 55, 4%* 25, 1% 39, 5% 37, 4% 56, 1% 16, 4%* 61, 5%* Source: Eurostat (july 2013, *june 2013) 6 Malta 10, 6% Cyprus 37, 9% 5% 10% 15% 20% 25% European Union 13. 2% Netherlands Luxembourg Austria Denmark Germany Sweden Finland Czech Republic Slovenia Lithuania Malta Poland France Belgium Estonia Slovakia United Kingdom Portugal Hungary Latvia Cyprus Croatia Romania Ireland Spain Greece Italy Bulgaria 4. 3% 5. 9% 6. 5% 6. 6% 7. 7% 7. 8% 8. 6% 8. 9% 9. 3% 11. 1% 11. 8% 12. 2% 12. 3% 12. 5% 13. 8% 14. 0% 14. 1% 14. 7% 14. 9% 16. 0% 16. 7% 16. 8% 18. 7% 18. 8% 20. 3% 21. 1% 21. 5% Mc. Kinsey: “Despite more people looking for work, employers in Europe cannot find the skills they need. [about hard & soft skills] not nearly enough young people show basic competences in these areas”

Arbeidsparticipatie in EU loopt achter op target positieve effect van hoge participatie in NL wordt gedempt door hoge mate van parttime werk Employment rate - age group 20 -64 0 10 20 30 United States 40 68. 4 Belgium 67. 2 France Unted Kingdom Source: Eurostat, headline indicators 2012 7 80 90 76. 7 61 77. 2 Netherlands Spain 70 69. 3 Germany Poland 60 70. 9 European Union Italy 50 64. 7 59. 3 74. 2 Europe 2020 strategy aims at 75%

Wat merkt u hier nu allemaal zelf van? 8

Samenspel op de Nederlandse arbeidsmarkt • bezuinigingen • naar participatiestaat • decentrale verantwoordelijkheden Instituties Globalisering Technologie wereld wordt een dorp snellere ontwikkelingen Ontwikkeling Flexibilisering Individu Organisaties Inclusiviteit Duurzaamheid • Grondstoffen eindig • Duurzaamheid steeds belangrijker 9 Demografie • Vergrijzing • Ontgroening • oplopende werkloosheid • baanzekerheid versus werkzekerheid • toenemende participatie

Werk bestaat niet in een vacuüm Hoe zie ik mijn loopbaan voor me? Hoe organiseer ik arbeid? Werken Heb ik voldoende opleiding gevolgd? Waar vind ik voldoende geschikt talent? Leren Wonen Wil ik nog wel een huis kopen? Kunnen werknemers bewegen? Leven Kan ik in mijn welvaart en welzijn voorzien? Wat is de uitruil in de arbeidsrelatie van de toekomst? 10

Innovatie vraagt nieuwe samenwerkingsverbanden “Echte innovatie vraagt sociale innovatie in combinatie met productinnovatie” Voorbeelden: 11 • Perspectiefverklaring (hypotheek) • Flexibele kinderopvang • Randstad Participatie • Terugdringen schooluitval (COS) • Jeugd op Zoek • Project leerrijke taken met TNO • Robotproject met TU Delft

Overheid bouwt op oude uitgangspunten Huidige situatie Arbeidsmarkt 3. 0 “Flexibiliteit voegt waarde toe aan bedrijven” Arbeidsmarkt 2. 0 “Bedrijven organiseren flexibiliteit langs een flexibele schil” Arbeidsmarkt 1. 0 “Vast is superieur aan flex, CAO’s zijn de backbone, de werknemer wordt verzorgd door werkgever” Flexibilisering 12 Voorbeeld ZZP: “Die instituties zijn volledig ingericht op de klassieke relatie tussen werkgever en werknemer (…) De arbeidsmarkt van de toekomst vereist een stelsel dat mobiliteit niet belemmert maar bevordert en waarin ruimte is voor enige keuzevrijheid. ” Maarten Camps, Secretaris Generaal EZ Regulering

Werkgevers werken steeds meer met flexibele contracten Aantal zelf standigen neemt toe met gemiddeld 2% per kwartaal si nds 2010. Aanta l werk n met va emers st dienst verban d krimp tm gemid deld 1 et , 5% pe kwart aal sin r ds 201 0. rs eme rkn e w tal ibel eit Aan et flex o d gr % m n ba , 5 r 1 e v t d s l dien emidde l sinds g met wartaa k 0. r pe 201 13 Bron: CBS, Q 3 2014

Niet alleen vaste banen verdwijnen, maar aantal flexibele contracten en zelfstandigheid neemt enorm toe Cumulatieve toename/afname van het (absolute) aantal flexibele en vaste contracten sinds 2008 14 Bron: CBS, Q 3 2014

Toename werklozen, zzp’ers en flexcontracten bij groep 45+ beroepsbevolking dienstverbanden “ 45+ is groot geworden in de oude wereld van het vaste contract voor onbepaalde tijd, en nu werkzoekend in een tijd waarin de oude verworvenheden niet meer vanzelfsprekend zijn” 15

Aantal vacatures groeit verder. Met name sterke toename in vacatures middelbaar- en hoogopgeleid personeel 16 Bron: Jobfeed online vacatures, bewerking Randstad MI

Vraag en aanbod in NL sluit niet op elkaar aan Weini g over lap tussen huidi vraag g en aan e bod 17

Hottest Jobs in 2015 Administratie Financieel medewerker Assistent accountant Administratief medewerker Bouw Werkvoorbereider Projectleider Werktuigbouwkundige Zorg Verpleegkundige Doktersasisstent Fysiotherapeut ICT Software engineer Helpdeskmedewerker Webontwikkelaar Finance Financieel adviseur Assistent accountant Controller Technisch/ productie Laborant Monteur Metaalarbeider Onderwijs Docent exacte vakken Leraar basisonderwijs Docent techniek Commercieel Medewerker klantenservice Verkoper Tech-commercieel medewerker 18 Bron: Jobfeed, ROA, Randstad

SAMENVATTEND…

Organisaties moeten rekening houden met ontwrichtende krachten Het zijn grote verschuivingen die de wereld van werk zullen veranderen. • Een oudere beroepsbevolking zal langer leven en zal later in het leven met pensioen gaan • Slimme machines en systemen zullen arbeidskrachten vervangen en samen met de werknemers de werkvloer bevolken • Onze data interactie zal toenemen en alles wordt programmeerbaar • Een nieuw multimedia ecosysteem zorgt ervoor dat we anders met elkaar zullen gaan communiceren • Met behulp van nieuwe technologie en social media zullen nieuwe organisatievormen ontstaan • Een verbonden wereld zorgt ervoor dat diversiteit en wendbaarheid doordringen tot de kern van het primaire organisatieproces 20 Bron: Institute for the Future for the University of Phoenix Research Institute, Future Work Skills 2020 Report

Van collectieve vaste baan naar individuele reis over de arbeidsmarkt “Een carrière lijkt tegenwoordig minder op een ladder en meer op een boom” 21 Bron: Prefschrift Jessie Koen, Uv. A

Twee typen assets voor het individu 22 Bron: Lynda Gratton

De cruciale vaardigheden voor de toekomstige arbeidsmarkt Kritisch denken Sociale intelligentie Innovatief denken Omgaan met cultuur Toepassen van IT Multidisciplinair denken Denken als een ontwerper Metacognitie Tijd- en plaatsonafhankelijk samenwerken 23 Bron: Institute for the Future for the University of Phoenix Research Institute, Future Work Skills 2020 Report

Wat betekent dit voor organisaties #Aantrekkelijkheid #Organisatie. Model #Verantwoordelijkheid #Aanpassingsvermogen #Arbeidsrelatie #Wendbaarheid