ARAZ TOPLULATIRMADA UZAKTAN ALGILAMA ALIMALARI Hseyin POLU 091205038

ARAZİ TOPLULAŞTIRMADA UZAKTAN ALGILAMA ÇALIŞMALARI Hüseyin ÇÖPOĞLU 091205038 Selçuk Üniversitesi KONYA

ARAZİ TOPLULAŞTIRMA UYGULAMASININ TANIMI • Bir tarım işletmesine ait dağınık durumda bulunan, düzgün şekilli olmayan tarım topraklarının bir araya toplanması yanında, çiftçi ailelerinin çalışma ve yaşam koşullarını iyileştirmek, toprağı ve doğayı korumak, sürdürülebilir bir tarımsal kalkınma sağlamak, tarımsal verimliliği arttırmak amaçları ile alınacak tüm teknik, ekonomik ve toplumsal önlemleri içeren bir tarımsal mekanı yeniden düzenleme çalışmasıdır.

Genel olarak arazi toplulaştırması; • Tarımda üretimin artırılması, tarım sektörünün geliştirilmesi ve modern tarım tekniklerinin kullanılabilmesi amacıyla tarımsal yerleşme birimlerinde kişi ve işletmelere ait olan küçük parseller halinde, birden çok parçaya bölünmüş ve değişik yerlere dağılmış veya elverişsiz biçimde şekillenmiş arazilerin modern tarım işletmeciliği esaslarına göre en uygun şekilde birleştirmesi, şekillendirmesi, düzenlenmesi ve kültür teknik hizmetlerinin getirilmesi olarak tanımlanır. • Tanımından da anlaşılacağı gibi, arazi toplulaştırması, kapsamı oldukça geniş fakat birçok faktörün göz önünde bulundurulması gereken bir çalışmadır. Bu tür uygulamalarda farklı bilim dallarından uzmanların birlikte çalışması gereklidir. Bunun yanında arazi toplulaştırma işlemleri teknik yönü egemen olan bir uygulamadır.

Buna bağlı olarak, • Günümüzde hızla gelişen teknolojiye paralel olarak, gelişen coğrafi bilgi sistemleri ve uzaktan algılama teknolojilerinin beraber kullanılması sonucu, gerekli olan planlama verilerine kısa sürede ulaşmak mümkündür. Arazi toplulaştırma çalışmalarında kullanılacak yüksek yersel çözünürlüğe sahip uydu görüntüleriyle uzaktan algılama tekniği, geniş alanlar hakkında objektif ve geleneksel yöntemlere göre daha düşük maliyetle veri elde etme olanağı sağlamaktadır. Bu bağlamda, geniş alanlar kaplayan uydu görüntülerinin kullanıldığı uzaktan algılama tekniği, özellikle havza bazında uygulanacak olan arazi toplulaştırma projelerinde kullanımı daha ekonomik ve etkin olacaktır. Bu çalışmada, arazi toplulaştırması çalışmalarının önemli aşamalarından birini oluşturan planlama çalışmalarının yürütülmesinde gereksinim duyulan planlama verilerinin, uzaktan algılama teknikleriyle elde edilebilirliği araştırılmıştır.

Uzaktan Algılama (UA): • Objelere fiziksel değinimde bulunmaksızın bilgi üretme teknikleridir. • Çeşitli platformlara yerleştirilen algılayıcılar ile farklı zamanlarda, çeşitli çözünürlük düzeylerinde ve farklı bantlarda sayısal verilerin kullanıcıların hizmetine sunulmak üzere kaydedilmesidir

• Bu teknolojiye bağlı olarak Türkiye çapında uzaktan algılama yöntemi yardımıyla bir çok çalışma yapılmıştır. Çalışma, Bursa-Karacabey • İlçesi, Eskisarıbey – Yenisarıbey – Ortasarıbey ve Sazlıca köylerinde yürütülmüş ve 06. 08. 1998 tarihli Landsat 5 TM uydu görüntüsü kullanılmıştır. Planlama verilerinin uydu görüntüsü üzerinde belirlenebilmesi için ERDAS-Imagine görüntü işleme programında gözle yorumlama, kontrollü sınıflandırma ve kontrolsüz sınıflandırma yöntemleri kullanılmıştır. Çalışma sonucunda, örnek olarak alınan alanın arazi kullanım durumu, doğal kaynakları, yerleşim yerleri tespit edilebilmiştir. Buna karşın yol, sulama-drenaj sistemi ve arazi parçalılığı gibi planlama bilgileri, kullanılan uydu görüntüsünün yersel çözünürlüğünün düşük olmasından dolayı; sorunlu alanlar ile toprak etüd haritası ise yeterli arazi çalışması yapılamadığından elde edilememiştir.

Çalışmada Kullanılan Uydu Görüntüsü ve Haritalar • Materyal olarak seçilmiş alanda bir çok bitkinin hasadı Ağustos ayında yapılmaktadır. Hasat edilmiş olan çalışma alanında parselasyonun daha iyi yorumlanabileceği düşüncesi ile Ağustos ayı içerisinde çekilmiş en iyi görüntü olan 6 Ağustos 1998 tarihli Landsat TM uydu görüntüsü kullanılmıştır. Bu uydu görüntüsü 30 x 30 m çözünürlüğe sahiptir. Uydu görüntüsü Tübitak Gebze Araştırma Enstitüsünden temin edilmiştir. Çalışmada kullanılan mülkiyet haritası, köy sınır haritası, yerleşim yeri haritası, sulama ve drenaj haritası vb. haritalar Köy Hizmetleri 17. Bölge Müdürlüğü ile ilgili sulama birliğinden elde edilmiştir.

YÖNTEM • Uydu görüntüsünden yararlanılarak arazi toplulaştırma planlama çalışmalarında kullanılan yeryüzü özelliklerini elde etmek için görüntünün çekildiği tarihteki gerçek yeryüzü özelliklerinin saptanmasına gereksinim vardır. Bu işlem, kontrollü sınıflandırma için bir ön koşuldur. Uydu görüntüsünün çekildiği tarihteki arazi kullanım durumu, doğal kaynaklar v. b. arazinin özelliklerine ait bilgiler ve haritalar ilgili kuruluşlardan temin edilmiştir.

Arazi Kullanımına Ait Uzaktan Algılama Yöntemiyle Ortalama Yansıma Değerleri Uzaktan Algılama Yöntemi İle Arazi Kullanım Durumu

Harran Ovası Örneği • Bu çalışmada; 2004 yılına ait Şanlıurfa Ikonos 1 metre x 1 metre RGB ve 2, 5 RMSE uydu görüntüsü kullanılmıştır. Çalışma alanı olan Harran Ovası; Şanlıurfa Ikonos uydu görüntüsü üzerinden Arc. GIS ortamında N-Bands Raster Clipper tool’u kullanılarak kesilmiştir.

• Harran Ovasını kapsayan uydu görüntüsü 37 N zone’da, UTM projeksiyonu ve WGS– 84 datumunda vektörizasyona hazır hale getirilmiştir. Arc. GIS yazılımı kullanılarak katman teknolojisiyle yanlış yapılaşma vektörize edilmiştir.

• Şanlıurfa Harran Ovası gibi yaygın ve homojen iklim ve toprak özellikleri bulunan arazilerde, uydu verileri kullanılarak geniş alanlarla ilgili yapılacak tahminler, alınacak kararlar ve politika oluşturmada önemli veriler sağlar. Uydu verileri Coğrafi Bilgi Sistemleriyle kullanıldığında, ucuz maliyet ve zaman tasarrufu sağlayarak, tarımsal araziler üzerindeki kısıtlamaları ve arazi çalışmalarındaki zorlukları ortadan kaldırmaktadır. Sonuç olarak; ülkemiz tarımsal arazi potansiyeli açısından kendine yeterli ülke sınıfında olmasına rağmen, tarım arazilerimizin Harran ovası örneğinde olduğu gibi tarımsal amaçlar dışında kullanılması, ülkemizi tarımsal arazi varlığı anlamında kendine yeten ülkeler sınıfından çıkaracaktır. Harran Ovası tarım alanlarında konut ve sanayi olmak üzere 2 alanda amaç dışı kullanım olduğu görülmüştür. Toplamda 4224 adet yapılaşmanın 11 651 dekar tarım alanını işgal ettiği tespit edilmiştir. Tarım alanlarında amaç dışı kullanım bu hızla devam ederse, Harran Ovası yerini maalesef büyük bir Harran köyüne bırakacaktır.

Urla ve Balçova Örnekleri: • Çalışmadaki ana amaç planlama mesleği ile teknolojinin birlikteliğine işaret edilmesi ve farklı kurumların bu birlikteliği kendi amaçları doğrultusunda kullanabildiklerini göstermektir. Bu temelin altında yatan yan kazanımlar ise özellikle yerel yönetimler açısından sunulan hizmetin kalitesini artırmaya yöneliktir. En az maliyetle vatandaşlarına en iyi hizmeti sunabilme kapasitesi de bu çalışmanın kazanım amaçlarından biri olmaktadır.

• Çalışma 2 ayrı grupta toplanmıştır. Birinci kısım konuları, arazi toplulaştırmasında coğrafi bilgi sistemlerini kullanımı ve uzaktan algılama disiplini ile arazi kullanış haritası üretebilmesidir. Bu kısım da Erdas Imagine 8. 6 yazılımı kullanılarak Urla (İzmir) kentsel alanın Quick. Bird uydusu tarafından çekilmiş çok bantlı görüntüleri ile kontrollü ve kontrolsüz sınıflandırmaları yapılmıştır.

• İkinci kısımda ise özellikle harita yapımlarında hava fotoğraflarının kullanılması ve tamamen bilgisayar destekli harita üretimi ve bu haritaların 3 D simulasyonları yer alır. . Bu bölümde yapılan çalışmalarda girdi olarak 1996 tarihli hava fotoğrafları (Balçovaİzmir), yazılım olarak da Erdas Imagine 8. 6 ve Arc. View 3. 2 kullanılmıştır. İlk olarak bu görüntülerin ortorektifikasyonu yapılarak, harita koordinat sistemine oturtulmuştur. Düzeltilen bu görüntüler baz alınarak alanın sayısal yükseklik modeli (DEM) ve topografik haritası elde edilmiştir. Daha sonra bir bölgedeki planimetrik objeler Arc. View 3. 2 yazılımında sayısallaştırılarak alanın halihazır görünümü elde edilmiştir. Son olarak da alanın 3 D modelleme çalışmaları yapılmıştır.

• Uzaktan algılama yoluyla elde edilmiş görüntüler yeryüzüne ait birçok bilgiyi içinde barındırır. Bu bilgiler yeryüzünden yansıyan elektromagnetik enerjinin uyduların alıcıları tarafından algılanarak çeşitli bantlara kaydedilmesi yoluyla toplanır. Her bir bantta o bantın hassasiyet gösterdiği özelliklere ait yansıma değerleri bulunur. Birden fazla bant biraraya gelerek bir görüntü oluşturabildiği gibi, tek bir banttan oluşan görüntüler de mevcuttur. Arazi örtüsü sınıflandırma çalışmaları için kullanılan Quick. Bird uydu görüntüsü, 10 metre mekansal çözünürlüğe sahip 4 bantlı bir görüntüdür. Görüntülerdeki bantlar kullanım amaçlarına farklı şekillerde bir araya getirilip farklı bant kombinasyonları oluşturulabilir. Sınıflandırma çalışmaları için arazinin gerçek görünümüne en yakın görüntüyü sağlayan 3, 2 ve 1 nolu bantlar kullanılmıştır. Şekil 1’de çalışma alanı Urla için 3 -2 -1 sırası ile açılan katmanların görüntüsü görülmektedir. Kullanılan görüntü 2002 yılının Temmuz ayında çekilmiş bir uydu görüntüsüdür.

Başka örneklerle açıklayacak olursak; Bazı araştırmacı kişilikler toplulaştırmaya altlık sağlayacak verileri uzaktan algılama yöntemiyle elde etmişler. . • Gemalmaz ve ark. (1993) gerçekleştirdikleri çalışmada; Uzaktan Algılama Teknikleri’nin erozyon riski taşıyan alanların belirlenmesinde uygulanabilirliğinin ortaya konulmasını amaçlamışlardır. Konya Karapınar bölgesini örnek alan olarak seçmişler ve hesaplamalar için gerekli verileri toplamışlardır. Bu verileri ARC/INFO yazılımını kullanılarak sayısal ortama aktarmışlardır. İnceleme alanının Nisan 1993 Landsat – TM görüntüsünü Erdas görüntü işleme yazılımı ile işlemişlerdir. Görüntü ve coğrafi verilerin entegrasyonuyla gerekli analizleri yaparak inceleme alanında erozyon riski taşıyan alanları tespit etmişlerdir. Bu yöntemle elde edilen bilgilerin kullanım potansiyelini ve karar verici için önemi vurgulamışlardır.

• Özdemir ve ark (2008), Yaptıkları çalışmada, coğrafya çalışmalarında her geçen gün daha fazla kullanılan CBS ve UA yöntemleri kullanılarak, Armutlu Yarımadası’nda 1992– 2001 yılları arasında arazi kullanımındaki değişimler ortaya konulmuştur. Armutlu Yarımadası’nın alanı 126. 751 ha olup, Anadolu Yarımadası’nın kuzeybatı kesiminde Marmara Denizine doğru çıkıntı yaparak, Gemlik Körfezi ile İzmit Körfezi arasında kalan kesimi oluşturmaktadır. Genel arazi kullanımını ortaya koymak için ise, yersel çözünürlüğü 30 metre olan 1992, 1999, 2001 yıllarına ait 7 bantlı Landsat TM uydu görüntüleri kullanılmıştır. Her döneme ait uydu görüntüleri üzerinde kontrollü sınıflandırma yapılmış ve değişimin nedenleri irdelenmiştir. Armutlu Yarımadası’nda 1992’den 2001 yılına kadar olan dönemde arazi dokusundaki değişimler genel hatları ile ortaya konulmuş ve nedenleri yorumlanmıştır.

• Özdemir ve ark (2008), bu çalışmada, UA yöntemlerini kullanarak, Yalova İli'nde 1992 -2007 yıllar arasında arazi kullanımındaki değişimleri saptamışlardır. Yalova İli'nin yönetim alanı 84. 700 ha'dır, ancak, çalışma alanı 126. 751 ha. olup bunun nedeni, uydu görüntülerinin Armutlu Yarımadasını kapsamasıdır. Genel arazi kullanımını ortaya koymak için ise, yersel çözünürlüğü 30 metre olan 1992, 1999, 2001 yıllarına ait 7 bantlı Landsat TM uydu görüntüleri kullanılmıştır. Her döneme ait uydu görüntüleri üzerinde kontrollü sınıflandırma yapılmış ve değişimin nedenleri değerlendirilmiştir. Ayrıca, 2007 yılma ait arazi kullanımı haritası CBS kullanılarak oluşturulmuştur.

• Demir (2002), Ceyhan Ovası’nda bulunan bir grup höyük üzerinde Uzaktan Algılama Teknikleri kullanılarak yaptığı çalışmada; gelişen endüstri ve tarımsal faaliyetler gibi insan aktivitelerinden olumsuz etkilenen höyüklerin tespit edilmesini amaçlamıştır. Bu amaç için Coğrafi Bilgi Sistemleri kullanılmıştır. Böylelikle sorgulamalar yapılabilecek, hızlı ve erişilebilir bilgi oluşturulmuştur. Çalışmada altlık olarak 1956, 1957 ve 1973 yıllarına ait pankromatik hava fotoğrafları ve Landsat 7 -ETM uydu görüntüleri kullanılmıştır. Oluşturulan haritalar üzerinde 3 kontrol alanı seçilmiştir. Seçilen bu alanlarda 5 tanesi yeni olmak üzere toplam 22 höyük tespit edilmiştir.

Kaynaklar n n n n http: //www. hkmo. org. tr/resimler/ekler/47 d 87 b 085 efdb 30_ek. pdf biyosistem. uludag. edu. tr/ATyayin. pdf www 20. uludag. edu. tr/~tys/tezler/muge_tr. pdf http: //www. pdfindir. com/arazi-toplula%C 5%9 Ft%C 4%B 1 rmas%C 4%B 1 uzaktan-alg%C 4%B 1 lama-pdf-1. html http: //semihinbeyninden. blogspot. com/2012/05/arazi-toplulastrmasndaplanlama-ve. html http: //www. google. com. tr/url? sa=t&rct=j&q=arazi%20 toplula%C 5%9 Ft% C 4%B 1 rmada%20 uzaktan%20 alg%C 4%B 1 lama%20%C 3%A 7 al%C 4% B 1%C 5%9 Fmlar%C 4%B 1&source=web&cd=9&cad=rja&ved=0 CFEQFj AI&url=http%3 A%2 F%2 Fwww. tarimreformu. gov. tr%2 Flibrary%2 Fbelge %2 Fb_Kirsal_alan_arazi_toplulastirma_ziya_parlak%2520. pdf&ei=7 MC VUJ 2 q. A 9 DDswa. Hi 4 CYDg&usg=AFQj. CNHPCZJRkqmu 2 l. Cib. Bgwvpgog _0 Ydg library. cu. edu. tr/tezler/7642. pdf Ders kitabı