ARATIRMANTEL ARATIRMA HAYRYE ERBA Aratrma Tipleri Aratrma Tipleri
ARAŞTIRMA-NİTEL ARAŞTIRMA HAYRİYE ERBAŞ
Araştırma Tipleri
Araştırma Tipleri Araştırmalar farklı ölçütlere göre farklı biçimde sınıflandırılabilirler.
Araştırma Tipleri: Araştırmada Kullanılan Veri Toplama Tekniklerine Göre 1. Nicel Araştırma 2. Nitel Araştırma 3. Karma Araştırma
Araştırma Veri Kaynağına Dayanarak Yapılan Sınıflama-1 1. LİTERATÜR TARAMASINA DAYANAN ARAŞTIRMALAR (Dergi, Kitap, belgeler) A. Derleme niteliğinde olan B. Eleştirel ve değerlendirme içeren 2. ALAN ARAŞTIRMASI/YENİ BİR ÇALIŞMA A. Kuramsız ampirisist olan B. Kuramdan yola çıkmadan eleştirel değerlendirme yapabilen C. Kuramlardan yola çıkarak salt mevcut kuramı uygulayan D. Kuramlardan yola çıkarak kuramları da sorgulayarak değerlendirme yapan 3. Laboratuar Araştırması: Sosyal bilimlerde çok az yapılabilir. En fazla psikolojik temelli sosyal araştırmalarda kullanılır.
Araştırma Veri Kaynağına Dayanarak Yapılan Sınıflama-2 Reactive research: Birincil elden araştırma Yeni bir araştırma yaparak yeni veriler üzerinden çözümlemeler i)Birinci Elden Veri Toplanan Araştırmalar (Reactive Research): Tüm yüze yapılan görüşmeler, odak grup çalışmaları böyledir. Nonreactive research: ikinci elden araştırma İçerik çözümlemesi (content analysis) Mevcut istatistikler yani ikincil düzlemde çözümlemeler Meta analizi/çözümlemesi Önceden yapılmış başka araştırmaların analizi olarak “meta-analiz”, “içerik analizi”, “mevcut istatistikler”, resim ve belge gibi “dokümanlar” veya geriye kalan “artıklar ya da izlere” bakılarak yapılan araştırmalar. i)Nedir?
Kullanım Amacına Göre Araştırmalar Temel (Basic) Araştırmalar: Kurama katkı amacına yönelik olarak yapılırlar. Araştırma ile ilgili kararı diğer sosyologlar verir. Araştırma problemi büyük bir özgürlük içinde seçilir. Bilim ve bilim insanlarının en yüksek standartları gözetilerek yapılır. Araştırma sonuçlarının bilimsel dergilerde yayınlanması ve akranların tepkilerinin alınmasıyla başarı değerlendirilir. Uygulamalı (Applied )Araştırmalar: başarı değerlendirmesinin, araştırma sonuçlarının kullanımına bağlı olduğu araştırmalardır. Çoğu zaman araştırmayı talep edenler tarafından kaynak sağlanarak yürütülürler. Ancak çoğu zaman kaynak sağlanmadan da daha dar ölçekte sosyal sorunlara çözüm önerileri geliştirmek amacıyla yapılırlar. Politika Yönelimli Araştırmalar: Kurama ve politika geliştirmeye yönelik olarak yapılan araştırmalardır.
Uygulamalı Araştırmalar Eylem Yönelimli (Action Oriented): Kadın, çevre gibi toplumda değişme yaratmaya yönelik araştırmalardır. Etki Değerlendirmesi (Impact Assessment): Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Raporları bu türe girer. Etki Değerlendirmesi (SED) Raporları da artık giderek yaygınlaşmaktadır. Eğitim ve sosyal hizmetlerin, ayrımcılık ve suçluluk gibi sosyal koşulların, iş kaybı, yoksullaşma gibi ekonomik etkilerin, demografik/nüfus hareketlerinin, çevre kirliliğinin, sağlık çıktılarının ve psikolojik iyilik, stres, korku, kendine saygıda değişmelerin araştırıldığı değerlendirme çalışmalarıdır. Değerlendirme Araştırması (Evaluation Research): Yeni eğitim modeli, hizmet veya teknoloji etkilerinin değerlendirilmesidir.
Zaman Boyutuna Göre Araştırmalar 1)Kesitsel (Cross sectional) Araştırmalar: Dört yıl beklemek yerine halen ilk ve son sınıfta okuyan öğrencilerin karşılaştırması gibi. 2)Boylamasına (Longitudinal)Araştırmalar: Panel veya takip araştırmaları da denir. Olaylar ve etkileri belirli dönemler aylar veya yıllar boyunca izlenir. 3)Vak’a İncelemesi (Case Study): Bir birimi derinliğine incelerken de zaman boyutunda değişmelere bakılabilir.
Nicel ve Nitel Araştırmalar 1)Nicel (Quantitative) Araştırmalar: Deney(experiment), tarama (survey), içerik analizi (content analysis), mevcut istatistikler nicel araştırma teknikleridir. Tarama denilen surveylerde anket ve mülakatlar kullanılır. 2)Nitel (Qualitative)Araştırmalar: Göstergebilim (semiotics), derin yorumsama (hermeneutics), odak grup çalışmaları (focus group studies), alan araştırması (field research) ve etnometodoloji (ethnomethodology) en önemli nitel araştırma teknikleridir
Nicel ve Nitel Araştırma 1)Nicel (Quantitative) Araştırmalar: Tarama (survey), deney(experiment), içerik analizi (content analysis), mevcut istatistikler nicel araştırma teknikleridir. Bu araştırmalarda temsil edici olması önemsenir ve anket ve mülakatlar kullanılır. 2)Nitel (Qualitative)Araştırmalar: Derin yorumsama (hermeneutics), göstergebilim (semiotics), odak grup çalışmaları (focus group studies), alan araştırması (field research) ve etnometodoloji (ethnomethodology) en önemli nitel araştırma teknikleridir
Nitel Araştırmaların Temel Özllikleri 1. Özneye İlişkin oluş 2. Betimleme 3. Yorumlama 4. Gündelik Yaşam 5. Sınırlı Genelleme
Nicel ve nitel araştırma arasındaki farklar (1) NİCEL NİTEL Eğer varsa araştırmacının başlangıçta belirlediği hipotezler test edilir. Araştırmacı bilgilerin içine dalıp anlamı yakalamaya, keşfetmeye çalışır. Kullanılan kavramlar değişkenler şeklindedir. Kavramlar, temalar/konular, genellemeler ve sınıflamalar formundadır Ölçekler, ölçüler alana çıkılmadan önce sistematik olarak oluşturulmuş ve standartlaştırılmıştır. Nesnellik düşüncesi hakimdir. Ölçü/ölçekler, çoğu zaman araştırmacıya özgüdür; özel olarak amaca uygun oluşturulmuştur. Öznellik vardır.
Nicel ve nitel araştırma arasındaki farklar (2) NİCEL NİTEL İstatistiksel teknikler, tablolar, şekiller kullanılarak, Bilgiyi organize ederek tutarlı bir resim sunmaya çalışır. Değişkenler arası ilişkiler analiz edilir. Yorumlayıcı ve Eleştirel yaklaşımlarla uyumludur. Positivist ve Teknokratik yaklaşım (bürokrasiye hizmet eden teknisyen yaklaşımı) denilir. Kanunlar oluşturur. Kanunlar oluşturmaz, biricik olayları anlamaya yarar. Özgünlükler öne çıkar. bilginin salt deneye dayalı olmayıp deneyüstü olduğu düşüncesi (sezgi)
Nicel ve nitel araştırma arasındaki farklar (3) NİCEL Veriler kesin ölçümlerden elde edilmiş rakamlar halindedir (sayısal, niceliksel). NİTEL Bilgiler, kelimeler ve cümleler halindedir, özgündür. Kuram, büyük ölçüde nedensel ve “tümdengelimsel”dir. Kuram, nedensel olmak zorunda değildir ve çoğu kez “tümevarımsal”dır. İzlenen yollar/süreçler standart olup; aynen tekrarlanabilirdir. Araştırma süreçlerinin tekrarlanabilir olduğu söylenemez. Genelleme imkanı vardır. Genelleme yapılmaz.
Nicel – Nitel farklar Nicel Nitel Amacı sosyal hayatı/olguyu AÇIKLAMAK Amacı sosyal olanı ANLAMAK Yasa benzeri hükümlere varmak, NEDEN-SONUÇ ilişkisi kurmak Teori sınamayı amaçlar Gerçekliği olduğu gibi tanımlamak, insan davranışları arkasındaki anlamı ortaya çıkarmaya çalışmak Teori yaratmayı amaçlar Nesnel yaklaşım kullanır Öznel yaklaşım kullanır Şeylerin niçin öyle olduklarını Şeylerin nasıl öyle olduklarıyla neden-sonuç ilişkileri ile açıklar ilgili yorum ve düşünce geliştirir
Nicel – Nitel farklar Nicel Nitel Tarihsel değildir, belirli bir zaman Tarihseldir, daha geniş sosyal ve ve mekân üzerine açıklamalar tarihsel bağları kavrayarak sosyal sunar hayatı anlamaya çalışır Kapalı, sınırlı ve planlıdır Açık ve esnektir. Tüm boyutlar (Sistematik) değişime uğrayabilir Araştırma süreci önceden belirlenmiştir (örn. sorular sabit) Araştırmacı, kendisini CEVAPLAYICIDAN belli bir uzaklığa yerleştirir Süreç, araştırma sırasında değişime uğrayabilir (sorular değişebilir) Araştırmacı kendisini KATILIMCIYA göre yerleştirir. Tarafsız bilgi toplayıcıdır. Arkadaşça etkileşim ve yakın iletişim kurabilir
Nicel – Nitel farklar Nicel Statik, dingin Parçalara önem verir Nitel Dinamik Bütüncüldür Farkların incelenmesine öncelik verir (!) Tümden gelim, hipotez test etme Benzerliklerin incelenmesine öncelik verir Tüme varım, keşfedici doğrultuda örüntülere varır ( hipotez yerine soru) Analizler çıkarsamalara dayanır Analizler ölçümlere dayanır
Nicel – Nitel karşılaştırmalar Gerçeğin doğası Neden – Sonuç Nicel Nesnel, duyularla anlaşılabilir Sosyal olguları açıklamak mümkün Değerlerden bağımsız araştırma mümkündür Doğa bilimlerine öykünme Doğa bilimlerinin yöntemi sosyal bilimlere uygulanabilir Nitel Öznel, çok yönlü, karmaşık Determinist değil, ilişkiler çok yönlü ve katmanlıdır Değer yüklüdür Doğa bilimleri ile sosyal bilimler farklıdır, ikincisinde kesin yasalar değil yorumlar vardır
Nicel – Nitel karşılaştırmalar Yöntemler Nicel Nitel Niceliksel, matematiksel ve istatiksel analizler ağırlıklıdır Niteliksel çözümlemeler, betimleme ve yorumlama ağırlıklıdır Araştırmac Pasif ının rolü Aktif Genellemelere varma ulaşmak mümkündür Veri Daha çok toplama yapılandırılmış veri toplama araçları Kavramsal genellemeler. Yer, zaman, bağlam özgünlüğü vardır Daha çok yapılandırılmamış veya yarı yapılandırılmış araçlar
BİLİM METODOLOJİSİ-Tümdengelimci metodoloji -Wallace, 1971 TEORİLER Mantıksal Çıkarsama. Tümevarımsal EMPİRİK GENELLEMELE R Mantıksal Sonuç Çıkarsamalar KARAR HİPOTEZLERİN KABUL YA DA RADDİ Mantıksal Tümdengelim HİPOTEZLER Hipotezle rin Testi Verileri işleme GÖZLEMLER Operasyonelleştirme Ve ölçme
Not: Nicel ve nitel araştırma yöntemlerine ilişkin karşılaştırmalar keskin ve sınırlayıcı görünür. Gerçek hayatta bu kadar kesin çizgilerden söz edemeyiz. Ancak idealize edilmiş hali ile nicel ile nitel arasındaki farkı anlamamız önemlidir. İkisi farklı felsefi dayanaklara sahiptir. Bu nedenle ön kabulleri farklıdır. Yine de bugün iki tipe ait tekniklerin bir arada kullanıldığını görürüz (mixed method).
İncelemenin derinliğine göre Araştırma tipleri Betimsel (Descriptive) Araştırmalar: İlişki, mekanizma ve süreci betimlemeye yarar. En fazla kullanılan araştırma tipidir. Açıklayıcı (Explenatory) Araştırmalar: Neden-sonuç ilişkilerinin ortaya konmasını hedefler. Keşfedici (Exploratory)Araştırmalar: Bir konu ve problem alanında hiçbir şey bilinmiyorsa bu tip bir araştırma ile durum anlaşılmaya çalışılır.
Betimsel Araştırma Bir grubun bir profilini sağlamak Bir ilişki ya da süreci betimlemek Özelliklerini anlatmak Başka çalışmalara kaynak sağlamak Tipler ve kategoriler oluşturmak Bir yapı, ilişki ya da sürecin yeni özelliklerini ortaya koymak
Açıklayıcı Araştırma Bir teoriyi desteklemek ya da çürütmek Birbirleri ile yarışan düşünceler arası seçim yapmak Bilgiyi ilerletmek Farklı konu ve başlıklar arasında bağ kurmak Bir konuyu detaylandırmak Bir teori inşa etmek Yeni konu ve alanlara doğru teoriyi genişletmek Değişkenler arası ilişkileri ortaya koymak.
Keşfedici Araştırma Düşünceleri, insanları, olayları öğrenmek Aşina olmak Neler olup bittiği hakkında bir resim geliştirmek Yeni araştırmaları perçinlemek Keşif yapmak
Nitel Araştırma Tipleri 1. Biyografi/Sözlü Tarih incelemesi 2. Fenomenolojik İncelemesi 3. Temellendirilmiş Kuram İncelemesi 4. Etnografik İnceleme 5. Örnek Olay İncelemesi
Beş Geleneğe Göre Problem Yazımındaki Farklar Biyografi/ Sözlü Tarih ØNeden Øbir bireyden öğrenmeye ihtiyaç duyulduğunu; Fenomenoloji ØBireylerin fenomen ile ilgili deneyimleri hakkında bilgi; ØOnların bu deneyimlere ØNeden bu bireyin yükledikleri seçildiğini yazar anlam hakkında belirtmelidir. bilgi verilmelidir. Temellendirilmiş Kuram Etnografi Örnek Olay ØMevcut kuramın ihtiyaçlara cevap veremediği için gözden geçirilmesi gerektiği; ØHalen bulunmayan ancak ihtiyaç duyulan konuda yeni bir kuramın nasıl geliştirileceğinin anlatılması beklenir. ØBir insan grubunun kültürel davranışlarının betimlenmesine ve yorumlanmasına neden ihtiyaç duyulduğunun belirtilmesi gerekir. ØAraştırmacı, bir olay, süreç, bir program üzerinde daha önce derinlemesine bir araştırma bulunmadığı için odaklandığını belirtir. ØBilinmeyen ayrıntılar örnek olayla sağlanır.
Kaynaklar Creswell, John, W. (1998) Qualitative Inquiry and Research Design: Choosing Among Five Traditions, Sage Publications. 3. 4. ve 5. Bölümler. Creswell, John, W. (2016) Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Siyasal Yayınevi, Çeviri, Selçuk Beşir Demir. Creswell, John W. & Clark Vicki L. Plano (2014) Karma Yöntem Araştırmaları Tasarımı ve Yürütülmesi, Ankara: Anı Yayınları, Çev. Yüksel Dede, Selçuk Beşir Demir.
- Slides: 29