ARATIRMA YNTEM ve TEKNKLER Dr Mustafa Aydn BAAR

ARAŞTIRMA YÖNTEM ve TEKNİKLERİ Dr. Mustafa Aydın BAŞAR 1

Bilgi ve Bilgi Edinme Yolları İnsanlar sürekli olarak kendilerini ve çevrelerini aydınlatma, tanıma, olay ve oluşumları açıklama ve karşılaştıkları problemlere güvenilir çözümler arama uğraşı içindedirler. Problemin çözümü doğru kararların alınması, doğru bilgi elde etme BİLGİ EDİNME YOLLARI gelenekler, otorite figürleri, bireysel deneyimler bilimdir. 2

Gelenekler; karar verirken “emsal arama” eğilimi gelenekselleşen ya da geçmişte benimsenmiş bir çözüm yolunun “yeterliğini kanıtladığı” kabul edilir. Bu yolu izlemek daha kolay ve daha tehlikesizdir. Otorite figürü; belli konularda karar verme yetkisi ya da yeterliği olduğu kabul edilen kişi ya da kurumdur. (Yönetsel hiyerarşi, yaşlılık, uzmanlık, bilgelik, kuvvetlilik, din duygusu ve çeşitli inançlar, belli kişi ya da kurumların otorite figürü olarak benimsenmesini sağlayabilir) Kişisel deneyimler; birey, kendi dışındaki güçlerin istek ve önerileriyle değil, kendi düşünce, gözlem ve deneyimleriyle bir karara gitmektedir. Birey, edilgen olmaktan çıkıp daha etken bir duruma gelmekte ve 3 “ben de varım”, “ben de düşünebiliyorum” demektedir.

Bilimsel Bilgi Bilime dayalı problem çözmenin en belirgin özelliği, çözümün genel, güvenilir ve bilinen en geçerli bir biçimde gerçekleştirilebilmesidir. Bu yaklaşımda, temel bilgi, tüm insanlığın ortak ürünü olan bilimdir. Bu bilgi ise, ortaklaşa benimsenen ölçütlere göre, emprist yaklaşımla toplanmış, gözlenebilir verilerden elde edilir. Böylece, belli bir çözüm önerisinin kimden geldiği değil, bilimsel olarak temellendirilip temellendirilmediği önem kazanır. 4

Bilim Doğayı, özellikle doğaya ilişkin kuram ya da beklentilerimizi sürekli sorgulama etkinliği” Evrenin veya olayların bir bölümünü konu olarak seçen, deneye dayanan yöntemler ve gerçeklerden yararlanarak yasalar çıkarmaya çalışan düzenli; genel geçerlik nitelikleri gösteren yöntemli ve dizgisel bilgi; belli bir konuyu bilme isteğinden yola çıkan, belli bir amaca yönelen bir bilgi edinme ve yöntemli araştırma süreci Sistemli, organize, geçerliliği kabul edilmiş bilgiler bütünü ve teknik yöntem. Bilim, bilme, evreni anlayabilme, olay ve olgulara yorumlar getirebilme, doğa güçlerini kontrol edebilme ihtiyacından ve güdüsünden kaynaklanan, 5 bazen süreç, bazen da sonuç olarak algılanan bir kavramdır

BİLİM Matematik Bilimler Matematik Mantık Pozitif Bilimler Doğa Bilimleri Toplumsal Bilimler 6

BİLİMİN İŞLEVLERİ Bilim, insanın kendisini ve çevresini daha iyi tanıyıp gerektiğinde etkileyebilme, egemen olma, kendi kontrolü altına alma doğal istek ve güdüsünden kaynaklanmaktadır. * anlama * açıklama * yordama * kontrol 7

ANLAMA olay ve olguların tanıtılması ve sınıflanması, varolan şeylerin anlaşılması, tanınması, ayrıntılı olarak özelliklerinin saptanması, hangi ilişkiler içinde bulunulduğunun belirlenmesi, DOĞADA CEREYAN EDEN OLAYLARLA İLGİLİ “NE OLUYOR” “NEDİR” SORUSUNA CEVAP ARAMAYA ÇALIŞIR. Olayları sistemli bir şekilde anlatmak; birbirinin içine girmiş, karmaşık bir yapıya sahip olayları birbirinden ayırabilmek bakımından önemlidir. 8

AÇIKLAMA varolan durum, olay ve olguların nesnelliğinin ortaya koyulduğu işlevdir. DOĞADA CEREYAN EDEN OLAYLARLA İLGİLİ “NİÇİN” “NEDEN” ? ” SORUSUNA CEVAP ARAMAYA ÇALIŞIR. Doğru olarak tespit edilen bir fenomenin (olay, olgu) niçin, nasıl, hangi sebepler yüzünden ortaya çıktığını, oluştuğunu bilmek bilimin ana hedeflerindendir. 9

YORDAMA Bilim adamı olayları sadece açıklayabilen genellemeleri formüle etmekle yetinmez; bilinen ve kabul edilen genellemeleri almak ve bunlardan geleceğe ait görünmeyen olayları yordayabilmek için çalışır. Yordamaya temel olan ilk öğe geçmişi incelemek, öğrenmektir. Sabit ve değişmeyen özellikleri keşfedebilmek, yordamada başarının temelidir. En basit yordama, yakınlık üzerine dayanandır. Nisbeten değişmez ya da yavaş değişen durumlarda yakınlık yordaması oldukça isabetli sonuçlar verir. Bu tip yordamada gerekli olan şey, yordama yapılmadan hemen önceki olayları saptayabilmektir. 10

YORDAMA İkinci tip yordama olan yönelme, değişkendeki değişmenin düzenli olduğu durumlarda daha geçerlidir. Eğitimde de en fazla kullanılan ilişkiler yöntemidir. Olaylar arasında belirli ve sabit bir ilişki olduğu sayıtlısına dayanır. Dikkatli olma koşuluyla bu ilişkiler, neden-sonuç olarak da düşünülebilmektedir. Örneğin, bir öğretim yönteminin öğrenme başarısına etkisini kestirmek gibi. 11

ANLAMA olay ve olguların tanıtılması ve sınıflanması, varolan şeylerin anlaşılması, tanınması, ayrıntılı olarak özelliklerinin saptanması, hangi ilişkiler içinde bulunulduğunun belirlenmesi, DOĞADA CEREYAN EDEN OLAYLARLA İLGİLİ “NE OLUYOR” “NEDİR” SORUSUNA CEVAP ARAMAYA ÇALIŞIR. Olayları sistemli bir şekilde anlatmak; birbirinin içine girmiş, karmaşık bir yapıya sahip olayları birbirinden ayırabilmek bakımından önemlidir. 12

KONTROL Kontrol, bilimin ulaşmak istediği en son hedeftir. Açıklanan her olay ve olgu, bulunan her sebep-önkoşul doğa hakkında daha fazla doğru bilgi demektir. Bilim, bu önkoşul ve sebepleri birbirine bağlayarak doğayla ilgili tekrarlanabilen olgulara dayanan tutarlı bilgi yapıları meydana getirmeyi de amaçlar. Birtakım sebepler-önkoşul arasında sistemli ilişkiler kurularak bilimsel kuramlara (teorilere), yasa ya da ilkelere varılır. Bu bilgiler olmadıkça doğa şartlarını kontrol etmemiz, olayları daha iyiye, insanın yararına doğru yönlendirmemiz mümkün olmaz. 13

KONTROL Kontrol işleviyle, ilk iki işlevle üretilen bilgilerin fiilen uygulamaya aktarılması, doğa ve toplum olaylarının denetim altına alınması amaçlanır. Bilim, sadece salt bilgisel doyum kaynağı değil, bilgi üretmenin ötesinde bazı pratik yararları sağlayan özellikleriyle de önem kazanmaktadır. Bilimin pratikte uygulanabilme özelliği, insanoğlunun doğayı denetleme ve kontrol altına alabilmesini de sağlar. 14