ARATIRMA SRECINDE ETIK LKELER ETIK DII DAVRANILAR VE

ARAŞTIRMA SÜRECINDE ETIK İLKELER, ETIK DIŞI DAVRANIŞLAR VE ETIK İHLALLER DR. ÖĞR. ÜYESİ EREN CAN AYBEK

ETİK İLKELER Planlamadan, rapor haline getirilmesine kadar geçen tüm süreç Araştırmacılar, bilimsel araştırma sürecinde araştırmanın tüm aşamalarında bazı sorumluluklar taşır. Etik ilkeler, toplumdaki kişilerin ortak eylemler göstermesi beklendiğinde kabul edilebilir davranışları tanımlamakta ve belirsizlikleri ortadan kaldırmaktadır. Akademik alanda çalışanların etik ilkelerden önce uymak zorunda olduğu bazı sorumluluklar vardır (Balcı, 2001).

ARAŞTIRMA PROFESYONELLIĞINE KARŞI DUYULAN SORUMLULUK Araştırmalarda yanlış bilgi vermekten kaçınılmalı Sonuçları yanlış bir şekilde tespit edip yorumlamaktan kendini alıkoymalı Kullanılan kavramlar, uygulanan yöntemler, yapılan analizler ve elde edilen sonuçlar diğer araştırmacıların da anlayabilecekleri, yorumlayabilecekleri ve kullanabilecekleri şekilde açık, doğru ve detaylı bir şekilde raporlanmalı Başkalarının eserlerinden yararlanırken, onları referans olarak göstermeli, atıfta bulunmalı, onların düşüncelerini kendi düşünceleri gibi ortaya koymaktan kaçınmalı

ARAŞTIRMANIN KATILIMCILARIN KARŞI SORUMLULUK Katılımcılar, araştırmaya katılmadan önce Araştırmanın amacı Nasıl yürütüleceği Sonucunun yayınlanabileceği ve onları etkileyebileceği konusunda bilgilendirilmelidir Bilgilendirilmiş onamda en önemli unsur, araştırmaya katılımda gönüllülüktür Yetişkinlerde ve çocuklarda bilgilendirilmiş onam

ARAŞTIRMANIN KATILIMCILARINA KARŞI SORUMLULUK Yazılı onam gerekiyorsa, onamda: Araştırmanın amaçları, katılım süresi, izlenecek prosedürler ve deneysel prosedürlerin açıklanması Olası risk ya da rahatsızlıkların betimlenmesi Araştırmadan, katılanlara ve başkalarına gelebilecek olası yararların belirtilmesi Uygun alternatif prosedür ya da deneme şekillerinin açıklığa kavuşturulması ve varsa katılanların sağladığı avantajların açıklanması Kayıtların gizliliğinin sürdürüleceği süreyi gösteren bir ifade En küçük düzeyde risk içeren araştırma için herhangi bir medikal uygulamanın olup olmayacağının, olacaksa uygulamanın nelerden oluştuğunun belirtilmesi Araştırma ve araştırma deneklerinin hakları için kime başvurulacağının açıklanması Katılımın gönüllülük ilkesine bağlı olduğunun, katılmaya yanaşmayanların ceza ya da çıkar kaybının olmayacağının, istediklerinde araştırmadan çekilebileceklerini, bunun için de ceza almayacaklarının açıklanması gerekmektedir.

TOPLUMA KARŞI SORUMLULUK Araştırmacılar, araştırma bulgularını, kendi araştırmalarının pratik önemliliğini açıkça, doğrudan ve uygun bir dil kullanarak ilgili araştırmacılara, kurumlara ve diğer kişilere sunmalıdır. Araştırılan kişilerin özel mesleki yaşamları ve düşünceleri açığa çıkacağından, bu kişilerin isimlerinin doğrudan kullanılmaması gerekmektedir. İsimler ya hiç kullanılmaz ya da ilk isimleri, takma isim ya da kodlar verilebilir.

Gerçeğe uygunluk Katılımcılara zarar vermeme ETİK İLKELER Bilgilendirilmiş onam Araştırmacının sorumluluk ve hakları Alıntı yapmada uygunluk Etik ilkelere uyma

Aşırmacılı k Yazarlık Hakkı / Hayali Yazarlık Uydurmacılık Etik dışı davranışlar Destekleyenleri Belirtmeme Dilimleme Yayın Tekrar ı Çarpıtm a

AKADEMIK ALANDA EN SIK BAŞVURULAN ETİK DIŞI DAVRANIŞLAR Publish or Perish [Yayınla ya da yok ol] Pınar (2002) Not karşılığı çıkar sağlamak Araştırma verilerini tahrif ederek sonuçları bozmak Özel seyahatleri bilimsel çalışma gibi göstermek Çalıntı eser yazmak Üniversite desteğiyle yapılan seyahatlerde harcamaları aşırı göstermek

AKADEMIK ALANDA EN SIK BAŞVURULAN ETİK DIŞI DAVRANIŞLAR Köklü (2003) Verileri uydurma Araştırma verilerini değiştirme Kendisine aykırı gelen veriyi yok etme Araştırma yöntemi hakkında yanlış bilgi verme Aşırma Projeye katkısı olmayan kişileri, projeye yazar olarak ekleme

AKADEMIK ALANDA EN SIK BAŞVURULAN ETİK DIŞI DAVRANIŞLAR Aydın, Demirkasımoğlu ve Alkın (2012) Akademisyenler, etik ihlalleri bildirme konusunda son sırada

AKADEMIK ALANDA EN SIK BAŞVURULAN ETİK DIŞI DAVRANIŞLAR Harvard Üniversitesi’nde laboratuvarda çalışan bir araştırmacının «New England Journal of Medicine» dergisinde yaptığı araştırmaların, uydurma verilerle yapıldığı ortaya çıkmış. Türkiye’de, yazarları arasında bir üniversite rektörünün de bulunduğu bir makale, aşırma nedeniyle dergi editörü tarafından yayından çekildi ve yazarların çalıştığı üniversiteye bildirildi. Yazarlar arasında rektör de bulunduğu için soruşturmayı YÖK yapmalıydı, ancak rektör soruşturmayı kendisi yürüttü ve kendisini suçsuz buldu. Ödül alırken hep beraber, cezada ilk yazar? Pecorari (2003), doktora öğrencilerinin hazırladıkları raporları intihal açısından incelemiş ve raporlarda birçok intihal ve çarpıtmaya rastlamıştır.

AKADEMIK ALANDA EN SIK BAŞVURULAN ETİK DIŞI DAVRANIŞLAR TÜBA (2002), Eğitim eksikliği Araştırmacıların ün ve yükselme arzusu Bilimde niceliğin niteliğin önüne geçmesi Mali desteği yitirme korkusu

KAYNAKLAR Aydın, İ. , Demirkasımoğlu, N. Ve Alkın, S. (2012). Academic ethis in Turkish universities: Perceptions of academicians from engineering, medicine and education colleges. Eurasian Journal of Educational Research, 49, 41 -60. Balcı, A. (2001). Sosyal Bilimlerde Araştırma. Pegem Akademi. Köklü, N. (2003). Lisans ve lisansüstü öğrencilerin görüşlerine göre araştırma sürecine yönelik etik olmayan davranışların gösterilme sıklığı ve nedenleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 6(24), 527 -542. Kumandaş Öztürk, H. (2019). Araştırma Sürecinde Etik İlkeler, Etik Dışı Davranışlar ve Etik İhlaller. K. Yılmaz ve R. S. Arık (Eds. ) Bilim ve Araştırma Etiği içinde. Pegem Akademi. Pecorari, D. (2003). Good and original: Plagiarism and patchwriting in academic second language writing. Journal of Second Language Writing, 12, 317 -345. Pınar, İ. (2002). Akademisyenlerin etik değerleri üzerine bir araştırma. İstanbul Üniversitesi Yönetim Dergisi, 13(43), 5 -19. TÜBA (2002). Bilimsel Araştırmada Etik ve Sorunları. TÜBA Yayını.

TEŞEKKÜRLER. Sağlıklı kalın, evde kalın. İletişim: eaybek@pau. edu. tr