ARATIRMA LE LGL TEMEL KAVRAMLAR Dr Pnar Okyay

  • Slides: 35
Download presentation
ARAŞTIRMA İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR Dr. Pınar Okyay ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HALK

ARAŞTIRMA İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR Dr. Pınar Okyay ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HALK SAĞLIĞI ANABİLİM DALI

EPİDEMİYOLOJİK ARAŞTIRMA TİPLERİ I. II. GÖZLEME DAYALI ARAŞTIRMALAR i. Tanımlayıcı ii. Analitik DENEYSEL ARAŞTIRMALAR

EPİDEMİYOLOJİK ARAŞTIRMA TİPLERİ I. II. GÖZLEME DAYALI ARAŞTIRMALAR i. Tanımlayıcı ii. Analitik DENEYSEL ARAŞTIRMALAR ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HALK SAĞLIĞI ANABİLİM DALI

GÖZLEME DAYALI ARAŞTIRMALAR A. Tanımlayıcı Araştırmalar B. Analitik araştırmalar ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ

GÖZLEME DAYALI ARAŞTIRMALAR A. Tanımlayıcı Araştırmalar B. Analitik araştırmalar ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HALK SAĞLIĞI ANABİLİM DALI

GÖZLEME DAYALI ARAŞTIRMALAR A. Tanımlayıcı ü Bir grup hasta ü İlginç bulgular ü Kısa

GÖZLEME DAYALI ARAŞTIRMALAR A. Tanımlayıcı ü Bir grup hasta ü İlginç bulgular ü Kısa bir zaman süresi ü Başka araştırmaları tetikleme

GÖZLEME DAYALI ARAŞTIRMALAR A. Tanımlayıcı/ üYER üKİŞİ ü ZAMAN ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ

GÖZLEME DAYALI ARAŞTIRMALAR A. Tanımlayıcı/ üYER üKİŞİ ü ZAMAN ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HALK SAĞLIĞI ANABİLİM DALI

Kişi o o o o Yaş Cins Irk, etnik yapı Din Sosyoekonomik durum Medeni

Kişi o o o o Yaş Cins Irk, etnik yapı Din Sosyoekonomik durum Medeni durum Eğitim durumu. .

Yer o Kırsal-kentsel o Bölgesel dağılım o Uluslararası dağılım

Yer o Kırsal-kentsel o Bölgesel dağılım o Uluslararası dağılım

Zaman o o o Saat Gün Hafta Ay Mevsim Yıl

Zaman o o o Saat Gün Hafta Ay Mevsim Yıl

GÖZLEME DAYALI ARAŞTIRMALAR A. Tanımlayıcı Araştırmalar 1. Olgu sunuları 2. Olgu serileri 3. Korelasyon

GÖZLEME DAYALI ARAŞTIRMALAR A. Tanımlayıcı Araştırmalar 1. Olgu sunuları 2. Olgu serileri 3. Korelasyon araştırmaları -Ekolojik -Zaman serileri

A 1. Olgu sunumu o Bir ya da birden çok hekim tarafından bir hasta

A 1. Olgu sunumu o Bir ya da birden çok hekim tarafından bir hasta ile ilgili detaylı ve dikkatli bir raporlama. • TALİDOMİD

A 2. Olgu serileri o Olgu sunun birden çok hasta, yani bir hasta grubu

A 2. Olgu serileri o Olgu sunun birden çok hasta, yani bir hasta grubu için yapılamış hali. Hastaların özelliklerinin dağılımı. • KANSER SERİLERİ

A 3. Korelasyon çalışmaları o Çalışma birimini “gruplar” oluşturur. o Ekolojik korelasyon n Et

A 3. Korelasyon çalışmaları o Çalışma birimini “gruplar” oluşturur. o Ekolojik korelasyon n Et tüketimi ile kolon kanseri korelasyonu o Zaman serileri n Boğmaca insidansının yıllar içinde değişimi

GÖZLEME DAYALI ARAŞTIRMALAR B. Analitik Araştırmalar 1. Kesitsel 2. Olgu-kontrol (Yuvalandırılmış, . . )

GÖZLEME DAYALI ARAŞTIRMALAR B. Analitik Araştırmalar 1. Kesitsel 2. Olgu-kontrol (Yuvalandırılmış, . . ) 3. Kohort (Prospektif, retrospektif, olgu-kohort, . . )

B 1. Kesitsel Soru: Ne oluyor?

B 1. Kesitsel Soru: Ne oluyor?

B 1. Kesitsel Aranan özellik olan Aranan özellik olmayan Araştırma için seçilen grup Çalışmanın

B 1. Kesitsel Aranan özellik olan Aranan özellik olmayan Araştırma için seçilen grup Çalışmanın başlangıçı Sorunun yönü yok. Zaman

Kesitsel araştırmalarda; o PREVALANSI HIZI elde edilir. o Olumlu yönleri: n Toplumun sağlık sorunları

Kesitsel araştırmalarda; o PREVALANSI HIZI elde edilir. o Olumlu yönleri: n Toplumun sağlık sorunları ve önceliklerini kısa zamanda belirlemek n Topluma genelleme yapma olanağı n Birden fazla sorun aynı anda araştırılabilir. o Olumsuz yönleri: n Eski ve yeni hastalar birlikte, hastalığın seyri, riski hakkında bilgi veremez.

B 1. Olgu-kontrol Soru: Ne oldu?

B 1. Olgu-kontrol Soru: Ne oldu?

B 2. Olgu-kontrol Maruz kalmış Olgular Maruz kalmamış Maruz kalmış Kontroller Maruz kalmamış Zaman

B 2. Olgu-kontrol Maruz kalmış Olgular Maruz kalmamış Maruz kalmış Kontroller Maruz kalmamış Zaman Çalışmanın başlangıçı Sorunun yönü

Olgu-kontrol araştırmalarında; o Olasılıklar oranı (Tahmini rölatif risk/Odds ratio) elde edilir. o Olumlu yönleri:

Olgu-kontrol araştırmalarında; o Olasılıklar oranı (Tahmini rölatif risk/Odds ratio) elde edilir. o Olumlu yönleri: n Zaman ve maliyet açısından ekonomik olması n Az görülen hastalıkları ya da durumları inceleme olanağı vermesi o Olumsuz yönleri: n Eksik ya da yanlış kayıtlardan etkilenme n Hafıza yanılgılarından etkilenme

B 2. Olgu-kontrol Olgu Kontrol Toplam Etken Karşılaşmış a b a+b Karşılaşmamış c d

B 2. Olgu-kontrol Olgu Kontrol Toplam Etken Karşılaşmış a b a+b Karşılaşmamış c d c+d a+c b+d a+b+c+d Toplam Olgu grubunda etkenle karşılaşma oranı: a/a+c Kontrol grubunda etkenle karşılaşma oranı: b/b+d Odds Ratio (Tahmini Rölatif Risk)=(a/a+c ) / (b/b+d) Odds Ratio (Tahmini Rölatif Risk)=(a/c ) / (b/d) Odds Ratio = ad / bc

B 2. Olgu-kontrol Tablo. Dişte mine erozyonu olan ve olmayan grupların havuzda yüzme sürelerinin

B 2. Olgu-kontrol Tablo. Dişte mine erozyonu olan ve olmayan grupların havuzda yüzme sürelerinin karşılaştırılması (Centerwall et al. , 1986) Haftada yüzme süresi 6 saat Dişte mine erozyonu Olgu Kontrol Toplam 32 118 150 < 6 saat 17 127 144 Toplam 49 245 294

B 2. Olgu-kontrol OR = ad / bc %95 GA ( log OR)= loge.

B 2. Olgu-kontrol OR = ad / bc %95 GA ( log OR)= loge. OR 1. 96 SE(loge. OR) Odds Ratio= (32 x 127) / (118 x 17)=2. 026 %95 GA OR = 1. 069 -3. 840 Haftada 6 saat ve üzerinde havuzda yüzmenin diş minesinde erozyon riskini 2. 026 kez arttıır. .

B 3. Kohort Soru: Ne olacak?

B 3. Kohort Soru: Ne olacak?

B 3. Kohort Maruz kalanlarr Hasta olan Hasta omayan Çalışma için seçilen kohort Hasta

B 3. Kohort Maruz kalanlarr Hasta olan Hasta omayan Çalışma için seçilen kohort Hasta olan Maruz kalmayanlar Hasta omayan Zaman Çalışmanın başlangıçı Sorunun yönü

Kohort araştırmalarında; o İnsidans hızı ve rölatif risk elde edilir. o Olumlu yönleri: n

Kohort araştırmalarında; o İnsidans hızı ve rölatif risk elde edilir. o Olumlu yönleri: n Neden-sonuç ilişkisini belirlemede en güvenilir n Toplumda sık görülen hastalıkların incelenmesinde uygun o Olumsuz yönleri: n Zaman, maliyet ve personel açısından pahalı n Kohortta meydana gelen değişiklikler ( göç, araştırmayı terk, vb. )

B 3. Kohort araştırmaları, yeni olgu bulurlar; yani insidans üzerinde çalışırlar. Etken Hastalık Var

B 3. Kohort araştırmaları, yeni olgu bulurlar; yani insidans üzerinde çalışırlar. Etken Hastalık Var Hastalık Yok Toplam Var a b a+b Yok c d c+d a+c b+d a+b+c+d Toplam Etken (+) olanlarda insidans hızı= a / a+b Etken (-) olanlarda insidans hızı= c/c+d Rölatif Risk (RR) = (a / a+b) / (c/c+d)

B 3. Kohort Tablo 1. Epileptik anne bebeklerinde malformasyon Bebekte malformasyon Annede epilepsi Var

B 3. Kohort Tablo 1. Epileptik anne bebeklerinde malformasyon Bebekte malformasyon Annede epilepsi Var Yok Toplam Var 32 273 305 Yok 3216 46766 49982 Toplam 3248 47039 50287 Etken (+) olanlarda insidans hızı= 32/305 x 100=10, 49 Etken (-) olanlarda insidans hızı= 3216/49982 x 100=6. 43 Rölatif Risk (RR) = 10. 49/6. 43 = 1. 63 Epileptik annelerde normal annelere göre 1. 63 kez daha fazla malformasyonlu bebek beklenir.

B 3. Kohort Bağıl Risk ( Attributable risk, Risk difference) + AR Bağıl Risk

B 3. Kohort Bağıl Risk ( Attributable risk, Risk difference) + AR Bağıl Risk = 10. 49 -6. 43= 4. 06 %4. 06 epilepsiye bağıl risk

B 3. Kohort Korunabilirlik Hızı= Etkenle karşılaşan grubun insidans hız - Etkenle karşılaşmayan grubun

B 3. Kohort Korunabilirlik Hızı= Etkenle karşılaşan grubun insidans hız - Etkenle karşılaşmayan grubun insidans hızı Etkenle karşılaşan grubun insidans hızı x 100 Korunabilirlik Hızı=4. 06/10. 49 x 100=38. 70 (%)

DENEYSEL ARAŞTIRMALAR A. Randomize Kontrollü Deneyler B. Saha Deneyleri C. Toplum Deneyleri

DENEYSEL ARAŞTIRMALAR A. Randomize Kontrollü Deneyler B. Saha Deneyleri C. Toplum Deneyleri

DENEYSEL ARAŞTIRMALAR 1. Hayvan Deneyleri: Kontrol grubu zorunlu, deney grubu birden fazla olmalı. 2.

DENEYSEL ARAŞTIRMALAR 1. Hayvan Deneyleri: Kontrol grubu zorunlu, deney grubu birden fazla olmalı. 2. İnsan Deneyleri a. Profilaktik b. Tedavi edici

DENEYSEL ARAŞTIRMALAR A. Randomize kontrollü deneyler Tanı ve seçim kriterleri belirlenmelidir REFERANS DENEY POPULASYONU

DENEYSEL ARAŞTIRMALAR A. Randomize kontrollü deneyler Tanı ve seçim kriterleri belirlenmelidir REFERANS DENEY POPULASYONU Uygun örnekleme yöntemi kullanılmalıdır RANDOMİZASYON

DENEYSEL ARAŞTIRMALAR A. Randomize kontrollü deneyler R Müdahalenin yapılması A N D O M

DENEYSEL ARAŞTIRMALAR A. Randomize kontrollü deneyler R Müdahalenin yapılması A N D O M Sonuç biliniyor-Olumlu DENEY GRUBU İzleme İ Sonuç biliniyor. Olumsuz Sonuç bilinmiyor Z Sonuç biliniyor-Olumlu A S Y O N KONTROL GRUBU Sonuç biliniyor. Olumsuz Sonuç bilinmiyor

DENEYSEL ARAŞTIRMALAR A. Randomize kontrollü deneyler Elde edilen ölçütler: • Müdahale ve kontrol grubunda

DENEYSEL ARAŞTIRMALAR A. Randomize kontrollü deneyler Elde edilen ölçütler: • Müdahale ve kontrol grubunda mortalite, morbidite, komplikasyon vb. hızları. • Rölatif yarar/etkinlik • Atfedilen etkinlik • Koruyuculuk oranı

KAYNAKÇA 1. Beaglehole R, Bonita R, Kjellström T, Basic Epidemiology, WHO, Geneva, 1993. 2.

KAYNAKÇA 1. Beaglehole R, Bonita R, Kjellström T, Basic Epidemiology, WHO, Geneva, 1993. 2. Dawson-Saunders B. , Trapp R. G. , Basic and Clinical Biostatistics, Lange-1990. 3. Sümbüloğlu K. , Sümbüloğlu V. , Sağlık Bilimlerinde Araştırma Yöntemleri, Hatipoğlu Yayınevi, Ankara, 1988. 4. Altman DG, Practical Statistics for Medical Research, Chapman Hall, London, 1995.