Ar Venomu Allerjisi Prof Betl Aye Sin mmnoloji
Arı Venomu Allerjisi Prof. Betül Ayşe Sin İmmünoloji ve Allerjik Hastalıklar Bilim Dalı
§ Arı sokmalarına karşı allerjik reaksiyonlar sık görülür ve ölümle sonuçlanabilir § Arı sokmasına bağlı anafilaksiye ait ilk yazılı kayıt eski Mısır kralı Menes’e aittir § Toplumda % 0. 3 -4 sistemik allerjik reaksiyon % 10 geniş lokal reaksiyon § ABD’de yılda 45 ölüm (bunların %80’den fazlası 40 yaş üzeri) § Yetişkin %85’i, çocuk %40’ında yaşamı tehdit edici semptomlar
Hymenoptera (zar kanatlılar) taksonomisi
Venom (zehir) içeriği Fosfolipaz A 2 (Api m 1) Hyaluronidaz (Api m 2) Asit fosfataz (Api m 3) Mellitin (Api m 4) Api m 6 Fosfolipaz A 1 (Ves v 1) Hyaluronidaz ( Ves v 2) Antijen 5 (Ves v 5)
Arı sokunca verilen venom miktarı Türlere göre farklılık gösterir Apis mellifera (balarısı) 50 -140 µg Bombus (iri tüylü arı) 10 -31 µg Vespula (yaban arısı) 1. 7 -3. 1 µg Dolichovespula 2. 4 -5. 0 µg Polistes (eşek arısı) 4. 2 -17 µg Venom kesesinde 300µg venom bulunabilir
Epidemiyoloji • Geniş lokal reaksiyon: % 2. 4 - % 26. 4 – Çocuk: % 19 – Arıcı: % 38 • Sistemik anafilaktik reaksiyon % 0. 3 - % 7. 5 – Arıcı: % 14 -43 – Çocuk: % 0. 15 -0. 3 • Mortalite – Yılda, 0. 03 -0. 48 / 1 000 kişi!!!
Reaksiyonlar • Normal lokal (kaşıntı, kızarıklık, ağrı) (2 -3 saatte geçer) • Geniş lokal (10 cm’den büyük şişlik olup 24 saat sürer) • Sistemik Ø Hafif (sadece kutanöz) kaşıntı, ürtiker, anjioödem Ø Anafilaksi • Toksik • Atipik: serum hst. benzeri, nefrit, vaskülit, nörit, ansefalit Arı sokmasına bağlı reaksiyonlar ayrıca erken ve geç olarak ikiye ayrılır Erken reaksiyonlar: İlk 4 saat içinde gelişir
Lokal reaksiyonlar § Normaldir ve arının soktuğu yerde geçici ağrı, şişlik, eritem ve ödemden ibarettir § Analjezik, antihistaminik ve soğuk uygulama dışında tedavi gerektirmez
Büyük lokal reaksiyonlar Sıklıkla geç faz allerjik reaksiyonlardır § Arının soktuğu yerden geniş bir alana yayılan şişlik ve eritem vardır § Bazen bir ekstremitenin büyük bölümünü kaplayabilir § Üst hava yollarına yalın arı sokmalarında hava yolu obstrüksiyonu yapabilir
Toksik reaksiyonlar § Venomda bulunan vazoaktif ve enzimatik maddelerin oluşturduğu non-immünolojik reaksiyonlardır § Aynı anda 50 -100 arının sokmasıyla oluşurlar § Kliniği anafilaksiden ayırt edilemez § Deri testi pozitif bulunabilir
Sistemik reaksiyonlar § Ig. E aracılıdır ve arının soktuğu yerden uzaktaki vücut bölgelerinde semptom ve bulguların ortaya çıkması olarak tanımlanır § İzole ürtiker/anjioödemden anaflaksiye kadar değişebilir § Bunlar; larinks ödemi, ses kısıklığı stridor, rinit, konjunktivit, bronkospazm, hipotansiyon ve şoktur § Karın ağrısı bulantı-kusma da bulunabilir
Tanı yöntemleri • Öykü – Sokma sayısı – Semptomların şiddeti – Sokma ile semptomların ortaya çıkışı arasındaki süre – Acil tedavi – Sokma bölgesi – İğnenin kalıp kalmadığı
Tanı yöntemleri • Deri testleri – 4 -6 hafta sonra yapılmalıdır – Eğer öykü çok kuvvetli ve test negatif ise 1 -2 ay sonra tekrar – Prick test: 0. 01 -100 mikrogr/ml • Negatif ise. . ID test – İntradermal test: 0. 001 – 1 mikrogr/ml – Daha önceye ait Ig. E aracılı duyarlanmaya işaret eder
Tanı yöntemleri • İn vitro testler – Spesifik Ig. E • Başlangıçta düşük/ negatif olabilir • Deri testi (+) olanların %80’inde (+) – Spesifik Ig. G Primer olarak maruziyete işaret eder. Arı sokması sonrası artar. Varlığı ya da yokluğu allerjik reaksiyon ile ilişkili değil Ig. E’den daha hızla kaybolur Arıcılarda, yıllık sokma sayısı ve arıcılık süresi ile orantılıdır. AIT ile de artar; ancak ne düzeyi ne de Ig. E’ye oranı AIT’ye yanıtla ilişkili değildir. • Rutin tanı ve tedavi öncesi-sonrası bakılması önerilmemektedir • • Bazofil aktivasyon testi • Serum Triptaz düzeyi ölçümü (11, 4 ng/ml üzeri) (mastositozis tanısı için)
Canlı arıyla uyarı testi (sting challenge) – Altın standart bir testtir – Deri testiyle ile herzaman aynı sonuç alınamaz – Reaksiyon öyküsü olan ancak böceğin tanımlanamadığı olgularda tespit için – AIT uygulananlarda arı sokmamış ise korunmayı sorgulamak – AIT sonlandıktan sonra da etkinliğin takibi için (sadece bilimsel amaçlı) – Etik nedenlerle kullanımı sınırlı
Tedavi Acil tedavi Korunma İmmünoterapi
Korunma • Yaban arıları toprağa yakın ve çürüyen ağaç gövdelerinde yuva yaparlar. Gıdalar, çöp tenekeleri etrafında, piknik yerlerinde uçarlar. Çok saldırgan olup birkaç kez sokabilirler. Eşek arıları ise duvar saçaklarında yuvalanırlar. • Bal arıları sakin olup soktukları yerde venom yani zehir kesesiyle birlikte iğnelerini bırakır ve ölürler. Bu nedenle arının iğnesi deride kalmış ise, zehir kesesini sıkmadan dikkatle çıkarılmalıdır. • Açık alanlarda çalışır ya da dolaşırken dikkat edilmeli, çimenlerde çıplak ayakla yürünmemelidir. • Parfüm, saç spreyi, losyon gibi böcekleri çekebilecek kokulardan, açık renkli parlak giysilerden kaçınılmalıdır. • Bahçe işi ile uğraşırken şapka, eldiven, çorap, pantolon ve ayakkabı giyilmelidir. • Piknik yerlerinde ağzı açık çöp kutuları ve açıkta bırakılmış gıdalardan uzak durulmalıdır.
Korunma • Adrenalin oto enjektör • Tablet kit – Antihistaminik (Setirizin 10 mg 2 tb) – Kortikosteroid (Prednizon 50 mg 2 tb)
Anafilaksinin Önlenmesi Özel önlemler (Riskli hastalarda) • Allerjiyi gösteren kimlik kartı, bilezik, kolye taşıma • -bloker, ACEI, MAO inhibitörleri, trisiklik antidepresan kullanımından kaçınma • İlaçların mümkünse oral kullanımı • Epinefrin kiti taşıma-kullanımını öğretme • Duyarlı olduğu allerjene yönelik önlemler
Epi. Pen® Jr. Auto-Injector, 0. 15 mg Epinephrine Epi. Pen® Auto-Injector, 0. 3 mg Epinephrine
1 2 3
Yaşamı tehdit eden durumda Epinefrin vermek için hiçbir kontrendikasyon yoktur! Yetişkin Çocuk Ülkemizde Penepin olarak mevcuttur. Yetişkinde 0, 3 mg/ml , Çocukta 0, 15 mg/ml
Venom immünoterapi için hasta seçimi • Öykü önemli – Sistemik reaksiyon olasılığı. . . Erişkin: %50 -75. . . Çocuk: % 5 -10 – Eşlik eden hastalık tedavi edilmeli – Beta bloker, ACEI kesilmeli? – Aktif arıcılık yapılmamalı (etkin doza ulaşılıncaya kadar)
Sistemik rx Çocuk/Erişkin %97 koruyucu Deri testi (+) Ve/veya Spesifik Ig. E (+) VIT Anksiyeteyi engeller
- Slides: 27