ANONM HALK R Yazar veya syleyeni belli olmayan

ANONİM HALK ŞİİRİ

Yazarı veya söyleyeni belli olmayan, halka mal olan eserlere anonim, bu eserlerin oluşturduğu edebiyata anonim halk şiiri denir. Anonim halk şiiri nazım şekilleri şunlardır: a. Mani b. Türkü

Mani: nazım birimi dörtlüktür. Maniler 7’li hece ölçüsüyle söylenir. Maniler aaxa şeklinde kafiyelenir. Manilerin ilk iki dizesi, son dizeyle yalnız ölçü ve kafiye bakımından ilgili olup doldurma sözlerdir. Manilerde verilmek istenen mesaj son iki dizede olur. Daha çok aşk ve sevgi konusunda söylenir. Her konuda söylenebilir.

Mani türleri: a. Düz mani (tam mani) b. Cinaslı mani (kesik mani) c. Artık mani (yedekli mani) d. Karşılıklı mani (deyiş)

1. Düz mani (tam mani): Dört mısradan oluşur. Bütün dizelerinde 7’li hece ölçüsü kullanılır. “Aaba” şeklinde kafiyelenir. Örnek: Kum birikmiş derede, Vefasız yâr nerede? Geçersin belki dedim, Bekledim pencerede.

2. Cinaslı mani (kesik mani): Kelimeleri arasında cinaslı kafiyenin bulunduğu manilerdir. İlk dize hece sayısı yönünden genellikle 7’den azdır. Cinaslı manide dize sayısı dörtten fazla olabilir. Örnek: Ayna güzel, Yüz ne güzel, ayna güzel, Güzel yâri görenler, Dediler: Ay ne güzel! Oturmuş zülfün tarar, Dizinde ayna güzel 3. Artık mani (yedekli mani): düz maniye başka dizeler

3. Artık mani (yedekli mani): Düz maniye başka dizeler ilave edilerek oluşturulan manilerdir. Artık maniyi cinaslı maniden ayıran nitelik, artık manide cinaslı kafiyenin çoklukla bulunmaması ve artık maninin ilk dizelerinin bir anlam taşımasıdır. Örnek: Ağlarım çağlar gibi, Derdim var dağlar gibi, Ciğerden yaralıyım, Gülerim sağlar gibi. Her gelen bir gül ister, Sahipsiz bağlar gibi.

4. Karşılıklı mani (deyiş): İki kişinin karşılıklı söyledikleri manilerdir. Bu tür manilere bazı yörelerde karşı-beri mani de denmektedir. Örnek: -Altınım alma beni, Dillere salma beni, Götür sarrafa göster, Kalp ise alma beni. - Altınsın aldım seni, Dillere saldım seni, Sarraf seni neylesin, Beğendim aldım seni.

Türkü: Kendine özgü bir ezgi ile söylenen anonim halk edebiyatı nazım şeklidir. Şekil bakımından belli bir kalıba bağlı değildir. Dize sayıları türküden türküye değişebilir. Hece ölçüsünün 7, 8 ve 11’li kalıplarıyla söylenir. Belli bir nazım birimi yoktur. Türkünün asıl sözlerinin bulunduğu bölüm bent, tekrarlara kavuştak veya bağlama adı verilir.

Türküler konularına, ezgilerine ve yapılarına göre üçe ayrılır: Konularına göre türküler: ninniler ve çocuk türküleri, aşk türküleri, tabiat üzerine türküler, kahramanlık türküleri, askerlik türküleri, iş türküleri, tören türküleri… Ezgilerine göre türküler: usulsüzler: divan, koşma, hoyrat gibi uzun havalar. Usullüler: oyun havaları. Yapılarına göre türküler: üçleme, dörtleme, beşleme diye adlandırılır.

Hazırlayan: Süleyman Kara Edebiyatsultani. com