Anne style beslenme Dr Zarife Kulolu ATFocuk Gastroenteroloji

Anne sütüyle beslenme Dr. Zarife Kuloğlu AÜTF-Çocuk Gastroenteroloji Bilim Dalı 29 Nisan 2015, Antalya

Konuşma planı • Anne sütünün içeriği • Emzirme önerileri • AS’nin saklanması • Anne sütünün faydaları – Bebeklik&çocukluk dönemi – Erişkin dönemi – Anneye faydası

Anne sütü Doğal Fonksiyonel Fizyolojik Dinamik

Anne sütünün içeriğindeki değişimler

Kolostrum • • Doğumdan sonra ilk 4 -5 ‘’Doğal aşı’ günde salgılanan, koyu kıvamlı ve sarımsı • renkteki süt Sindirimi kolay • ‘’Doğal laksatif’’ • SSS gelişiminde önemli • • • Protein İmmunglobulin Lökosit Yağda eriyen vitaminler Betakaroten Na, K, Zn • KH&yağ

Geçiş sütü • 5 - 15. gün de süt miktarı artar, içeriği değişir • Kolostrum+ Olgun süt karışımı Protein&immünglobulin içeriği azalır Yağ&laktoz içeriği artar

Olgun anne sütü Önsüt • Öğünde en erken salgılanan süt • Su içeriği fazla • Yüksek miktarda protein, laktoz &diğer besinleri içerir Son süt • Öğün sonunda salgılanan süttür • Yağ içeriği yüksek

Anne sütünün içeriği Anne sütü Makro-mikro besinler Oligosakkaritler Protein Lipid Su Dansite 1030 gr/dl Laktoz Osmolarite: 286 mosm /l

Protein • 100 ml’de AS Mama İS 1. 3 g 1. 2 -1. 9 g 3. 2 g

Protein Anne sütü İnek sütü Kazeinler (%) -kazein Whey (%) 40 0. 06 27 60 80 -86 39 28 19 14 -20 -laktalbumin - laktalbumin Laktoferrin 27 0 18 4 11 Eser Fizyolojik işlev İmmunmodulasyon, anksiyolitik etki İyon taşıyıcı, potansiyel opiod etki Antibakteriyel etki İyon taşıyıcı, antibakteriyel etki İmmunmodulasyon, antibakteriyel etki, demir emilimi, prebiyotik etki, hücre büyümesini uyarıcı etki AS: Serbest aminoasitler, sistein ve taurin

Yağ • 100 ml’de AS 4. 2 g Mama 2. 1 -4. 2 g İS 3. 9 g Yağların %98’ni trigliseridler oluşturur Doymuş YA( %42)&Doğmamış YA (%57) Anne sütü LCPUFA’lardan zengin LCPUFA içeriği annenin beslenmesi ile değişir Fosfolipid&Kolesterol düzeyi

Karbonhidrat • 100 ml’de AS 7 g Mama 4. 6 -9. 1 g %85’i Laktoz 5 -10 g/l oligosakkarit ( 200 çeşit) Prebiyotik etki Ca emilimini İS 4. 6 g

Mineraller Sodyum (g/1) Potasyum (g/l) Klor (g/l) Kalsiyum (g/l) Fosfor (g/l) Kalsiyum/Fosfor Magnezyum (g/l) Bakır (mg/1) Çinko (mg/l) İyot (mg/l) Demir (mg/l) Anne sütü 0. 17 0. 51 0. 37 0. 34 0. 14 2: 1 0. 03 0. 51 1. 18 0. 06 0. 50 e r b ö B t ü l o s k ü k ü y İnek sütü 0. 77 1. 43 1. 08 1. 37 0. 91 1. 2: 1 0. 13 0. 10 3. 90 0. 08 0. 45

Vitamin Anne Sütü Vitamin A (mg/1) 0. 61 Vitamin D (IU) 4 – 100 Tokoferol (mg/l) 2. 4 Tiamin (mg/l) 0. 14 Riboflavin (mg/l) 0. 37 i y e Vitamin. B 6 (mg/l) 0. 18 düz n i Nikotinik Asid (mg/l) 1. 83 m a t i v 0. 34 Vitamin B 12 (ug/l) K e v i Pantotenik asid (mg/l) 2. 46 in m Folik asid (ug/l) vita 14. 0 D Vitamin C (mg/1) 52 İnek sütü 0. 27 5 -40 0. 6 0. 43 1. 56 0. 51 0. 74 2. 48 3. 4 90. 0 11

Antimikrobial faktörler Büyüme faktörleri Taşıyıcılar Sekretuvar Ig. A, Ig. M, Ig. G Laktoferrin Lizozim Kompleman C 3 Lökosit Bifidus faktör Lipidler ve yağ asitleri antiviral musinler Oligosakkaritler Epidermal (EGF) Nöron (NGF) İnsulin-benzeri (IGF) Transforming (TGF) Taurin Poliaminler Laktoferrin (Fe) Folate bağlayıcı Cobalamin bağlayıcı Ig. F bağlayıcı Tiroksinbağlayıcı Kortikosteroid bğlayıcı Sitokin ve antiinflamatuvar faktörler. Sindirim enzimleri Tümör nekrozis faktör İnterlökinler İnterferon- Prostaglandinler 1 -antikemotiripsin 1 -antitripsin platelet-aktive edici faktor: asetil hidrolaz Amilaz Safra asid- stimulating esteraz Safra asid-stimulating lipaz Lipoprotein lipaz Hormonlar Diğer Laktasyon inhibe edici geribildirim (FIL) İnsulin Prolaktin Tiroid hormonları Kortikosteroidler, ACTH Oksitosin Kalsitonin Paratiroid hormon Eritropoietin Casomorphin d -sleep peptides Nucleotidler DNA, RNA

Anne sütü • Bebeğin enerji ihtiyacını İlk 6 ay 6 -12 ay >12 ay %100 %50 %30 karşılar

DSÖ ‘nün önerisi tamamlayıcı besinlerle birlikte anne sütü sadece anne sütü ilk yarım- bir saat içinde başla 6 ay 24 ay

Kontrendikasyonlar • Annede enfeksiyon – – – Aktif tüberküloz HTLV-I ve II enfeksiyonu Tedavi edilmemiş brusella enfeksiyonu HIV Meme çevresinde aktif HSV enfeksiyonu • Metabolik hastalıklar – Galaktozemi • Uyuşturucu madde bağımlılığı – Kokain, PCP. . AAP-2011

Özel durumlar • PKU – Kan düzeyi izlenerek AS özel mamalarla dönüşümlü verilebilir • Suçiçeği ya da influenza (H 1 N 1) geçiren annenin sütü sağılarak verilebilir • Anneye sigara içmemesi önerilmeli – SIDS &alerji &yetersiz kilo alımı AAP-2011

Annenin kullandığı ilaçlar • Anne sütü vermesi önerilmez – Amfetamin – Kemoterapi – Ergotamin – Statin – Radyoaktif madde • Annenin kullandığı ilaçların emzirme açısından güvenli olup olmadığı ‘’Lact. Med’’ adresinden taranabilir

Annenin diyeti • +400 -450 kcal/gün almalı • 200 -300 mg/gün -3 LCPUFA(DHA) almalı – Haftada 1 -2 porsiyon balık • İlave vitamin&eser element takviyesine gerek yok • Vejeteryan/ az yiyen annelere multivitamin takviyesi verilmeli AAP-2011

Başarılı emzirme için gerekenler 1. Annenin bebeği memeye tutuşu ve bebeğin memeye yerleşmesinin doğru bir şekilde olması 2. Emzirmenin uygun sürede ve sıklıkta olması

Doğru emzirme tekniği • Anne rahat bir pozisyonda olmalı • Bebeğin başı ve gövdesi düz bir hatta olmalı, desteklenmeli • Yüzü memeye bakmalı • Önce meme ucuyla bebeğin dudaklarına dokunarak bebeğin ağzını açması beklenmeli • Areolanın bebeğin alt çenesine yakın olan kısmı, üstte kalan kısma kıyasla bebeğin ağzına daha fazla oranda girmiş olmalı

Emzirme süresi&Sıklığı Süre • ‘’Bir meme boşalına kadar’’ • Bebeğin isteği göz önüne alınmalı • En az 10 dakika olmalı • >30 dk emzirme meme sorunları Sıklık • Bebeğin isteğine göre ayarlanmalı • YD: 2 -3 saatte bir (12 -8 kez/gün) • 2 ay -6 ay 3 -4 saatte bir

Anne sütü yeterli mi? 2 hf içinde doğum ağırlığına ulaşması Emzirme sonrası 1 -2 saat halinden memnun olması >500 g/ay kilo alması Günde >6 kere, açık renkli idrar çıkarması

Anne sütünün saklanması

Sağılan sütlerin saklanması Uzun süreli saklamak için • Sıkı kapatılabilen , sert plastik ya da cam kaplarda ‘’Hava geçirmez özellikte olmalı’’ • Hava geçirmez özellikte olmalı Kısa süreli (<72 saat) • Plastik poşetler kullanılabilir ABM Protocol 2010

Hazırlama koşulları • AS sağılmadan eller yıkanmalı • Saklama kapları bulaşık makinasında yıkanmalı ya da elde yıkanıp-kaynatılmalı • Anne sütü günde birkaç kere sağılıp birleştirilerek istenen miktar (30 -120 ml) elde edilebilir. – Yeni sağılmış süt buzdolabının rafında ya da buz paketlerinin içinde 1 saat tutulur ve daha sonra aynı gün sağılıp önceden soğutulan sütün üzerine eklenir – Ilık süt dondurulmuş sütün üzerine eklenmemelidir • Saklama kabı ağzına kadar doldurulmamalı • Etiketlenmeli ABM Protocol 2010

Sağılan sütlerin ne kadar saklanabilir? Oda sıcaklığı 16 -29 o. C • En uygun 3 saat • Son derece temiz koşullarda 6 -8 saat Buzdolabı ≤ 4 o. C • En uygun 3 gün • Son derece temiz koşullarda 5 -8 gün Derin dondurucu • En uygun 6 ay • 12 aya kadar olabilir <-17 o. C ABM Protocol 2010

Sağılan sütlerin ne kadar saklanabilir? T. C Sağlık Bakanlığının 03. 05. 2012 tarihli, 5258 sayılı yazı Oda sıcaklığında • 3 saat Buzdolabının rafında Derin dondurucuda • 3 gün • 3 ay

Anne sütü nasıl ılıtılmalı? • Tercihen buzdolabında çözdürülmeli – Bu şekilde çözdürülen süt açılmadan buzdolabında 24 saate kadar saklanabilir • Isıtmak isteniliyorsa sıcak bir tas su içerisinde ya da ılık suya tutarak ısıtılabilir • Ocakta, fırında, mikrodalga fırında, ısıtma ve çözdürme yapılmamalı • Nazikçe, dairesel hareketler yaparak çalkalanmalı, asla şiddetli bir şekilde çalkalamamalı • Çözdürülen süt buzdolabında 4 saate kadar saklanabilir, ancak tekrar dondurulmamalı

Anne sütünün faydaları • • • En doğal ve en taze besin Her zaman, temiz ve mikropsuz Daima hazır ve bedava, özel harcama gerektirmez Kolay sindirilir Bebekle anne arasında özel sevgi bağı kurulmasını sağlar • Bebek &erişkin sağlığı için çok faydalı

Bilişsel işlevler • Anne sütü alan bebeklerde – IQ puanı daha yüksek – Görme gelişimi daha hızlı – Motor beceriler daha erken dönemde kazanılmakta – Duygusal, davranışsal ve konuşma sorunları daha az – Erişkin yaşlarda nörolojik sorunlar daha az AS: LC-PUFA Kramers MS, et al Pediatrics 2008 Isaacs EB, et al. Pediatr Research 2010

AS ani bebek ölümüne karşı koruyucu

AS alan bebeklerde solunum enfeksiyonları daha az görülür yolu&GİS

Sadece AS ile beslenen bebeklerde NEK sıklığında bariz azalma +

Allerjik hastalıklar AS atopik hastalıklara karşı koruyucu AS’nin enfeksiyonlara karşı koruyucu etkisi AS’ünün yabancı protein içeriği &Duyarlanma Anne sütünün içeriği-oral toleransı

Şişmanlık Çocuk ve ergenlerde ‘’en sık’’ görülen beslenme bozukluğu

Metabolik sendrom • Kan basıncı yüksekliği • Koroner kalp hastalığı • İnsülin direnci • Tip 2 DM

AS çocukluk-ergenlik-ileri yaşlarda şişmanlık riskini %24 AS beslenme süresi & Şişmanlık riski

Tip II DM AS alan kişilerde; Bebeklik&Erişkinlik döneminde glukoz ve insülin düzeyleri AS Tip 2 DM riskini

Anne sütü AS bebeğe daha uygun kalori sağlar AS ile beslenen bebeklerin tüketilen süt miktarını kontrol edebilir Beslenme şekline verilen farklı hormonal yanıtlar Epidermal büyüme etmeni/TNF-alfa/Adipokinin Şişmanlık&Tip 2 DM gelişimine karşı koruyucu

Kardiyovasküler hastalıklar AS alan bebeklerin erişkin yaşta o. Total kolesterol düzeyi o. HDL oİMT o. Endoteltal işlevler daha iyi

Erişkin kan basıncı AS alan bebeklerin erişkin yaşta o. Sistolik. TA o. Diastolik TA o. Anne sütüyle beslenme süresi↑& TA

Anne sütü Endojen kolesterol yapımını Sodyum alımı LCPUFA alımı Hiperinsülinemi ve insülin direncini önler Tat eşiklerini belirler Erişkin KVH riskini

Tip 1 DM o. Kısa süre (<3 ay) AS alınması Tip 1 DM gelişme riskini 1. 2 -1. 4 kat o. Uzun süreli (>5 ay) AS alımı Tip 1 DM riskini

Çocukluk çağı kanserleri o. Anne sütüyle beslenme çocukluk çağı kanser riskini %25 o. AS beslenme ALL riskini o. Solid tümör riski /o. Anne sütü alma süresi & Ca riski

Anne sütü enfeksiyonlardan koruyarak immun sistemin gelişimini uyararak immun sistemi module ederek içerdiği çeşitli sitokinler lökomogenesisi etkileyerek ↑ süreli anne sütü alan çocuklarda kansere karşısıklığı koruyucu dahaetki

İnflamatuvar barsak hastalıkları Anne sütü İmmumodulatuvar etki Özgün mikroflora gelişmesi Oral toleransın oluşumu Oligosakkaritler Bifidobacterium ve lactobacillus proinflamatuvar sitokin sekresyonunda değişiklik İBH’ye karşı koruyucu etki Herhangi bir sürede AS ile beslenme İBH riskini

>4 ay AS H. pylori enfeksiyonuna karşı koruyucu Anne sütü Ig. A -kazein H. pylori kolonizasyonu

Anne sütü Alınan gluten miktarın azalma GİS enfeksiyonlarını önler&Mukoza geçirgenliği Ig A immunkompleklerle antijen aglütinasyonunu sağlayarak mukozal emilimi önler İmmunmodulatuvar maddeler T hücrelere özgün baskılayıcı etki ÇH’ye karşı koruyucu Koruyucu etki doz bağımlı

Çalışma sonuçlarındaki farklılıkların nedenleri İzlem çalışmalarına dahil olan bebeklerin XX. yüzyılın farklı dönemlerinde doğmuş olması Bu süre içinde mamaların içeriği hızla değişmiştir Çalışmalarda anne sütüyle beslenme için farklı tanımlamalar kullanılması Bebeklik dönemi beslenmesi hak. Kındaki bilgilerin genellikle geriye dönük toplanması Yanıltıcı etmenlerin (sosyoekonomik etmenler, anneye ait etmenler vs) kontrolünün yetersiz olması

Anne sütünün faydaları • Emzirme, annenin sağlığını korur – Meme ve rahim kanseri olma riskini azaltır Collaborative Group on Hormonal factors in Breast Cancer. Lancet 2002 Lipworth L et al. J nat Cancer Inst 2009

Dünyada anne sütü ile beslenme durumu İlk 6 ay sadece AS alma %38

Ülkemizde anne sütü ile beslenme durumu • İlk 6 ay sadece AS alma durumu (%) 62. 5 2010 TNSA (1998 -2008) TBSA 2010

Sonuç • Anne sütü – En doğal , en taze ve en uygun besin – Bebek sağlığı, gelişimi ve büyümesi açısından çok önemli • Halen yerini tutacak herhangi bir gıda maddesi üretilememiştir • En iyisi O, daha iyisi YOK!

Son söz Bebeklik & çocukluk dönemindeki büyüme, psikolojik & bilişsel gelişim üzerine olan kısa vadeli yararları Erişkin sağlığı üzerindeki uzun vadeli yararları Herkese, herşeye İYİ gelir…….