Ankara niversitesi Dil ve TarihCorafya Fakltesi Corafya Blm

Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Coğrafya Bölümü COG 450 ORTA DOĞU Doç. Dr. Mutlu YILMAZ

DOĞU AKDENİZ’DEKİ DOĞALGAZ ve PETROL KAYNAKARI VE SORUNSALI

• Hidrokarbon enerji kaynaklarından olan petrol ve doğalgaz enerji piyasası içinde büyük paya sahiptir. Bu iki enerji kaynağının üretim ve dağıtım süreçlerinde ülkelerin stratejik önemleri oldukça ön plana çıkmaktadır. • Türkiye’nin bulunduğu coğrafyada yer alan Ortadoğu ve Kafkaslardaki petrol ve doğalgaz rezervlerine ilave olarak son yıllarda Doğu Akdeniz havzasında keşfedilen doğalgaz rezervleri bölgenin jeopolitik ve jeostratejik konumunu daha da artırmıştır. Söz konusu rezervler siyasi anlamda dünyanın en sorunlu bölgelerinden biri olan Doğu Akdeniz’de ülkeler arasındaki siyasi sorunları daha da derinleştirecektir. • Doğu Akdeniz’e deniz sınırı olan ülkelerin (Türkiye, Suriye, Lübnan, İsrail, Mısır, Filistin, Güney Kıbrıs ve KKTC) bölgedeki petrol ve doğalgaz yatakları üzerinde hak iddiaları ve bunun paylaşımı konusunda tam bir mutabakata varamamaları meseleyi daha da çözümsüz hale sokmaktadır.

• Bu konunun çözümü için deniz hukuku açısından önemli olan “kıta sahanlığı” ve “münhasır ekonomik bölge” kavramları ön plana çıkmaktadır. Bölgede yer alan devletler arasındaki mevcut uyuşmazlıklar ve doğalgaz rezervlerinin tespiti sonrasında tek taraflı veya ikili ilan edilen münhasır ekonomik bölgeler çözümü daha da zorlaştırmaktadır. • Güney Kıbrıs’ın, adadaki Kıbrıs sorunu çözülmeden adanın tümü için ilan ettiği münhasır ekonomik bölge sınırları Türkiye’nin taleplerini karşılamaktan çok uzaktır. Güney Kıbrıs Mısır, Lübnan ve İsrail ile karşılıklı münhasır ekonomik bölge anlaşması imzalamış buna göre uluslararası şirketlerle doğalgaz arama ve çıkarım işlemlerine başlamıştır. • Bu adıma karşılık olarak Türkiye’de KKTC ile 2011 yılında “Kıta Sahanlığı Sınırlandırma Anlaşması” imzalamış ve Doğu Akdeniz’de petrol ve doğalgaz arama çalışmalarını hızlandırmıştır. Bu süreçte henüz hukuki statüsü tam olarak çözülmemiş bir bölgede bu faaliyetlere başlanmış olması ilerleyen yıllarda özellikle Güney Kıbrıs ve Türkiye arasında var olan gerilimi daha da arttıracaktır.

Kıta sahanlığı (Continental Self) • Jeolojik ve jeomorfolojik olarak, kıta sahanlığı ( Continental Self) olarak tanımlanan alan genellikle kıtanın açık deniz diplerine kadar uzanan su altında kalmış doğal uzanım bölümlerindendir. Şelf kıtaların su altında kalmış bölümleri sayılır. • Coğrafyacılar tarafından öteden beri bilinen kıta sahanlığı kavramının devletlerarası hukukun bir parçası olması, esas itibariyle bilhassa deniz dibi kaynaklarından yararlanma imkanının belirmesinden sonra söz konusu olmuştur. • Günümüzde bu bölgelerden elde edilen petrol toplam dünyadaki üretimin %20’sini oluşturmaktadır. İlerleyen yıllarda gelişecek olan derin deniz sondajları sayesinde bu oranın %30’u bulması beklenmektedir.

• Hukuki anlamda kıta sahanlığı, II. Dünya Savaşından sonra Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Başkanı Truman tarafından ülkelerin karasularından sonra da deniz bölgesinin altındaki bazı kaynakları kullanma hakkı olması gerektiği görüşünü ortaya attığı 28 Eylül 1945’de yayınladığı bir tebliğ ile ortaya atılmıştır. • Bu tebliğde Truman "ABD’nin sahillerine bitişik denizlerdeki deniz yatağı ve toprak atında bulunan doğal zenginlikleri araştırma ve işletme yetkisine sahiptir. Kıta sahanlığı diğer devletlerin kıyılarına kadar uzanması veya komi bir devletle müşterek olması durumunda sınır, ABD ile ilgili devlet arasında hakkaniyet prensiplerine uygun olarak tespit edilecektir. " demektedir. • 1958’de Cenevre’de toplanan Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Konferansında bu düşünce dikkate alınarak “Kıta Sahanlığı” kavramı getirilmiştir. Bu sözleşmeye göre kıta sahanlığı; deniz seviyesinin altında, kıyı çizgisinden 200 metre derinliğe kadar inen deniz altı arazi parçasıdır. Deniz altındaki kıta sahanlığında işletilecek bölge 200 metre derinlikten öteye uzanıyorsa bu bölgede kıta sahanlığı olarak kabul edilmektedir. Yani burada o alanlardaki doğal kaynakların işletilebilmesi olanaklı ise bu bölgelere kıta sahası olarak kabul edilmiştir.

• Daha sonraki dönemlerde deniz alanlarındaki doğal kaynakların paylaşılması konusunda yaşanan problemler derinlik kriterinin kısıtlanmasını gündeme getirmiş ve yapılan çalışmalar sonucunda 1982 yılında Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi imzalanmıştır. Bu sözleşmenin 76. maddesinin 1. bölümünde kıta sahanlığının tanımı şu şekilde yapılmıştır. • “ Sahildar bir Devletin kıta sahanlığı, karasularının ötesinde kıta kenarının dış eşiğine kadar veya bu eşik daha az bir mesafede ise, karasularının ölçülmeye başlandığı esas hatlardan itibaren 200 deniz mili mesafeye kadar olan kısımda, bu devletin kara ülkesinin doğal uzantısının bütünündeki denizaltı alanlarının deniz yatağı ve toprak altını içerir. ” Burada derinlik ölçütü yerine mesafe ölçütü benimsenmiştir. • Türkiye 23 Haziran 1978’de Karadeniz'de SSCB ile kıta sahanlığı sınırlandırması yapmıştır. SSCB dağıldıktan sonrada Karadeniz’e kıyıdaş eski birlik devletleri halef olmuşlardır. Bu kapsamda Bulgaristan'la 1997 yılında Deniz Alanlarının Sınırlandırılması Anlaşması imzalanmıştır.

Münhasır ekonomik bölge (MEB) Exclusive economic zone (EEZ) • Münhasır ekonomik bölge (MEB) 10 Aralık 1982 tarihinde üçüncü Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesinde kabul edilen kıyı devletine kıyıdan başlayarak açık denize doğru en fazla 200 Deniz Mili kadar uzanan bölgede deniz içerisinde yada deniz yatağı altında bazı egemenlik haklarının tanınmasını içeren milletlerarası bir hukuk terimi olarak karşımıza çıkmaktadır. • Kıyı devletinin münhasır ekonomik bölge üzerinde uluslararası deniz hukukunun tanıdığı yetkilere sahip olabilmesi için kıyıların ötesinde münhasır ekonomik bölge ilan etmesi şarttır. • MEB daha çok ekonomik ve hukuksal bir kavramdır. • Türkiye bu konuda farklı bir uygulama içindedir. Türkiye 1986 yılında Karadeniz'de 200 millik MEB ilan etmiştir. Türkiye’nin Ege ve Akdeniz’de MEB’i yoktur.

Doğu Akdeniz’in Önemi • Tarihi dönemlerden beri Akdeniz coğrafi ve stratejik açıdan önemli bir alan olmuştur. Geçmişten günümüze kıyılarında pek çok medeniyetin yaşadığı Akdeniz'e hakim olabilmek için ülkeler güç mücadelesi içinde olmuştur. Özellikle Süveyş Kanalı’nın açılması ve Ortadoğu petrollerinin işletilmeye başlamasıyla birlikte bu önem daha da artmıştır. • Günümüzde ise Akdeniz içinde özellikle Doğu Akdeniz’in önemi her geçen gün artarak devam etmektedir. Dünya denizlerinin yaklaşık %0, 7 yüzey alanını kaplayan Akdeniz’de dünya deniz ticaretinin % 30 yapılmaktadır. Yine yıllık yaklaşık 370 milyon ton petrol tankerlerle bu bölgede taşınmaktadır. Yıllık yaklaşık 220. 000 gemi Akdeniz’de harekât hakindedir.

� Enerji açısından ele alındığında bu bölge, Ortadoğu ve Hazar Bölgesi enerji merkezleri ile buralardaki boru hatlarını da kontrolünde bulundurmaktadır. 13 Temmuz 2006 tarihinde Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) petrol boru hattının devreye girmesi ile beraber, Hazar Denizi’nin doğusundaki ülkeler için önemli bir ithalat ve ihracat kapısı durumuna gelmiştir. • BTC ve Kerkük-Yumurtalık hattına Samsun -Ceyhan hattı da ilave edildiğinde, Doğu Akdeniz Bölgesi’ne Türkiye çıkışlı petrol miktarı 170 milyon tona başka bir ifade ile dünyanın 2010 yılında tüketmiş olduğu petrolün % 7’sine ulaşacaktır. Bu veriler de dikkate alınırsa Doğu Akdeniz, gerek bu coğrafyaya ve gerekse bu coğrafyadan Batı’ya yönelik hem enerji hem de ticari emtianın ithalat ve ihracatının geçiş ve ulaşım güzergâhının önemli bir parçasını teşkil etmektedir.

Doğu Akdeniz Derin Deniz Enerji Kaynakları • Enerji taşımacılığının ötesinde, Doğu Akdeniz’de bulunduğu ilan edilen doğalgaz ve petrol rezervleri enerji bağlamında ekonomik değere ayrı bir önem kazandırmaktadır. Zira günümüzde yapılan çalışmalarda Doğu Akdeniz’de yaklaşık değeri 3 trilyon dolar olan, 15 trilyon metreküp doğalgaz rezervinin olduğu tahminleridir. • Zira 8 Nisan 2010 tarihinde ABD Jeolojik Araştırmalar Merkezi (USGS-US Geological Survey) tarafından yayınlanan raporda Kıbrıs, Lübnan, Suriye ve İsrail arasında kalan bölge olan Levant Havzasında 3, 45 trilyon m 3 doğalgaz ve 1, 7 milyar varil petrol olduğu ayrıca Delta havzasında 7 trilyon m 3 doğalgaz, 1, 8 milyar varil petrol rezervinin olduğu söylenmiştir. • Bu dünyanın en büyük doğalgaz yataklarından birinin Doğu Akdeniz’de bulunduğuna işaret etmektedir.

• Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nin 2007’de derin deniz petrol ve doğalgaz sondaj çalışmaları için uluslararası şirketlere yaptığı çağrı beraberinde sınırların, doğal kaynakların mülkiyetinin tartışıldığı ve Levant’taki Akdeniz’e kıyıdaş hemen her devletin birbiriyle olan sorunların tekrar dillendirildiği bir ortamın doğmasına yol açmıştır. Sondaj şirketleri 2009’da Hayfa’nın 130 km açığında Tamar sahasında, 2010’da ise İsrail’in 135 km açığında Leviathan sahasında çok büyük miktarlarda doğalgaz tespit ettiklerini açıklamışlardır. Leviathan’ın, son on yılda yapılan en büyük miktarda derin deniz tespiti olduğu ifade edilmektedir. • Bu arada Lübnan, İsrail’i yatay sondaj yaparak kendi kaynaklarına müdahalede bulunmakla suçlamıştır. Bu arada Türkiye’nin Kıbrıs açıklarındaki sondaj çalışmalarına itirazları sürse de gözlemciler, Türkiye’nin tüm Akdeniz sularını kontrol edecek siyasi ve askeri güçte olmadığı değerlendirmesinde bulunmaktadır.

DOĞU AKDENİZ’DE DENİZLERİN PAYLAŞIM MÜCADELESİ • Doğu Akdeniz’de devletlerin tüm kıyıdaşlarla antlaşmadan ziyade MEB’ini tek taraflı olarak ilan etme ve ikili antlaşmalar yapma yolunu seçtikleri görülmektedir. Bu kapsamda, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY), Libya, Suriye, Lübnan ve İsrail MEB ilanında bulunmuştur.

Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY), Avrupa Birliği’nin desteğini de alarak 2 Nisan 2004’te Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve Türkiye’nin haklarını yok sayarak “Kıbrıs Cumhuriyeti” adına 21 Mart 2003 tarihinden geçerli olmak üzere münhasır ekonomik bölge ilanında bulunmuştur. GKRY, 17 Şubat 2003 tarihinde Mısır, 17 Ocak 2007 tarihinde Lübnan ve 17 Aralık 2010 tarihinde İsrail ile MEB sınırlandırma antlaşmaları imzalamıştır. GKRY’nin Lübnan ile imzaladığı anlaşma Türkiye’nin girişimleri neticesinde Lübnan parlementosunda henüz onaylanmamıştır. Ayrıca, GKRY’nin Suriye ile sınırlandırma antlaşması müzakereleri yürüttüğüne, Libya ile bir sınırlandırma antlaşması yapma arayışı içindedir. GKRY Tarafından 2004’te İlan Edilen MEB

• Diğer yandan, GKRY 26 Ocak 2007 tarihinde Kıbrıs Adası’nın güneyinde 13 adet petrol arama ruhsat sahası ilan ederek bu sahaları ihale etmiş ve ihale edilen sahalardan 12 numaralı sahaya ait haklar ABD’nin Noble Energy Şirketi tarafından alınmıştır. Bu süreç sonrası şirket bu bölgede doğalgaz arama faaliyetlerine başlamıştır.

Yunanistan ise, deniz yetki alanlarına ilişkin olarak, “Girit, Kaşot, Kerpe, Rodos ve Meis hattını esas alarak ortay hatta dayalı deniz yetki alanı sınırlandırması” yapmayı hedeflemektedir. Bu kapsamda, Mısır ve Libya ile görüşmeler yapmaya başlamış, ancak bu teşebbüsler Türkiye’nin konuya olan hassasiyetleri ve girişimlerinin de etkisiyle henüz sonuçlanmamıştır. Diğer yandan, Yunanistan GKRY ile bir sınırlandırma antlaşması yapmak üzere uygun bir zaman kollamaktadır. Ancak herhangi bir anlaşma yapmadan da MEB ilan etme konusu Yunan Meclisinde tartışılmaktadır. Ayrıca İsrail’in Yunanistan’ın iddia ettiği MEB’i tanıdığı ve İsrail’in yayınladığı bazı haritalarda, Yunanistan MEB’inin, GKRY MEB’inin devamı olarak gösterildiği de Yunanistan’da zaman dile getirilmektedir.

Suriye Bir diğer kıyıdaş ülke olan Suriye ise, 19 Kasım 2003 tarihinde “Suriye’nin Karasularında Ulusal Egemenliğinin Belirlenmesi ”ne ilişkin bir yasayı onaylamıştır. Bahse konu yasa ile yalnızca karasularını değil, aynı zamanda iç sular, bitişik bölge, kıta sahanlığı ve münhasır ekonomik bölgeye ilişkin rejimlerini de düzenlemiştir. Suriye, bu yasa ile paralel olarak, “karasularının esas hatlardan itibaren 12 deniz mili, bitişik bölgesinin ise 24 deniz mili ve 200 deniz milini aşmayacak şekilde münhasır ekonomik bölgesi olduğunu” BM’ye bildirmiştir. Münhasır ekonomik bölge ilanını müteakiben Suriye; sahillerinde sismik araştırma ve yeni kaynaklar için süreli araştırma izni vermiştir.

İsrail ise 17 Aralık 2010 tarihinde GKRY ile münhasır ekonomik bölge antlaşması imzalamış, Diğer ilgili kıyıdaşlar devletlerle herhangi bir anlaşma imzalamadan 12 Temmuz 2011 tarihinde münhasır ekonomik bölge sınırlarını gösteren koordinat listesini Birleşmiş Milletler’e bildirerek MEB ilanında bulunmuştur. Diğer yandan; Tamar ve Leviathan bölgelerinde hidrokarbon kaynaklarını çıkarmaya başlamış olup, bu kaynakların GKRY ve Yunanistan aracılığıyla Avrupa’ya iletilmesi yönünde taraflar arasında görüşmeler yapıldığı da bilinmektedir.

Lübnan Doğu Akdeniz’e 107 deniz mili kıyısı olan Lübnan bu gölgedeki kaynaklardan yararlanmak konusunda girişimlerde bulunmuştur. Bu yönde ilk çalışmalar 1970’li yıllarda başlamıştır. Ancak çalışmaların maliyetli olması, yaşanan iç savaşlar ve İsrail işgali bu bölgedeki çalışmaları engellemiştir. Daha sonra Lübnan GKRY ile birlikte 2007 yılında bir MEB anlaşması imzalamıştır. Ancak Türkiye’nin göstermiş olduğu tepkilerden dolayı henüz anlaşma Lübnan meclisinde onaylanmamıştır. Öte yandan son dönemde deniz yetki alanlarının sınırlandırılmasında Lübnan ve İsrail arasında yaşanan gerginlik de dikkat çekicidir. İsrail Bakanlar Kurulu’nun BM’nin değerlendirmesine sunmak üzere hazırladığı haritada gösterilen sınırlar ile Lübnan tarafından ilan edilen münhasır ekonomik bölgenin yaklaşık 9 km’lik bir kesimde çakışması bu gerginliğin temel nedenini oluşturmaktadır.

Türkiye 2003 yılında GKRY Doğu Akdeniz’de denizlerin paylaşım mücadelesini başlatmıştır. 2003 yılından bu yana ise Türkiye, henüz Doğu Akdeniz’de deniz yetki alanlarının sınırlandırılmasına yönelik olarak herhangi bir kıyıdaş devlet ile bir antlaşma (21 Eylül 2011 tarihinde New York'ta Türkiye ile KKTC arasında adanın kuzeyi ile Türkiye arasında kalan bölgeye yönelik kıta sahanlığı sınırlandırma antlaşması imzalanması hariç) akdetmemiş ve münhasır ekonomik bölge ilanında da bulunmamıştır. Bununla birlikte Türkiye, yandaki haritada görülen (32˚ 16′ 18″D Boylamı Batısı ve 33˚ 40′K Enlemi Kuzeyi) deniz alanlarında uluslararası hukuktan kaynaklanan meşru hak ve menfaatleri olduğunu ve hatta bu alanın kendi deniz yetki alanı olduğunu çeşitli vesilelerle ifade etmiş ve etmeye de devam etmektedir. Türkiye’nin muhtemel MEB’ine GKRY’nin 26 Ocak 2007 tarihinde Kıbrıs Adası’nın güneyinde ilan ve ihale ettiği 13 adet petrol arama ruhsat sahasından 5 adedinin çakıştığı görülmektedir. Türkiye’nin Muhtemel MEB’i ve GKRY’nin 1, 4, 5 6, 7 Numaralı parselleri ile çakışmaktadır.

KKTC Uluslararası hukuk ilkelerine uluslararası mahkemelerin kararlarına uygun şekilde, KKTC’nin müstakil ve bağımsız bir devlet olarak kendi deniz yetki alanlarına sahip olduğu ve Türkiye’nin de adanın güneyinde kıta sahanlığı ve münhasır ekonomik bölge olmak üzere deniz yetki alanları haklarına sahip bulunduğu açıktır. Çünkü KKTC ve GKRY’nin Kıbrıs Adası’nda ülke sınırları belli iki ayrı devlet oldukları fiili duruma istinaden, KKTC’nin Türkiye, Suriye, Lübnan, İsrail ve Mısır ile deniz yetki alanları sınırlandırmasına esas olan karşılıklı kıyıları bulunmaktadır. Bu durumda yandaki haritada da yer aldığı üzere. GKRY’nin ilan ettiği 3 ve 13 numaraları parsellerin tümü ile 2, 8, 9 ve şu anda sondaj faaliyeti icra ettiği 12 numaralı parsellerin bir kısmında KKTC’nin doğrudan hakları bulunduğu görülebilecektir. Dolayısı ile KKTC’nin deniz yetki alanlarının GKRY tarafından uluslararası hukuka aykırı olarak gasp edilmiş olduğu ifade edilebilir.

GKRY, 26 Ocak 2007 tarihinde Kıbrıs Adası’nın güneyinde ilan ve ihale ettiği 13 adet petrol arama ruhsat sahasından ABD’nin Noble Energy Şirketi tarafından satın alınan 12 numaralı parselinde bu şirket vasıtasıyla araştırma sondajlarına başlayacağını Ağustos 2011 ayı başında uluslararası kamuoyuna duyurmuştur. GKRY’nin bu girişimine 3 Ağustos 2011 tarihinde gerek ve gerekse KKTC Cumhurbaşkanı tarafından 5 Ağustos 2011’de tepki gösterilmiştir. Bu açıklamalara rağmen GKRY tarafından 19 Eylül 2011’de sondaj faaliyetlerine başlanmıştır. Bunun üzerine 21 Eylül 2011 tarihinde Newyork’da Türkiye ile KKTC arasında adanın kuzeyi ile Türkiye arasında kalan bölgeye yönelik kıta sahanlığı sınırlandırma antlaşması imzalanmıştır. Türkiye’nin Muhtemel MEB’haritası. Bu haritada Türkiy MEB ile GKRY’nin 1, 4, 5, 6, 7 Numaralı parselleri çakışmaktadır.

Türkiye’nin 145. 000 km²’lik Muhtemel Asgari MEB’i ve GKRY-Yunanistan İkilisinin Türkiye İçin Öngördüğü 41. 000 km²’lik MEB’in Karşılaştırılması

KKTC ile karşılıklı kıyıları bulunan Mısır, İsrail, Lübnan ve Suriye’nin kıyı uzunlukları nispetinde ve hakça paylaşım ilkesi doğrultusunda GKRY yerine KKTC ile sınırlandırma antlaşmaları yapmaları durumunda GKRY ile yaptıkları antlaşmadan elde ettikleri deniz alanından çok daha fazla deniz alanına sahip olmaları mümkündür.

Türkiye GKRY’nin izlediği yöntemi kullansa, Mısır, Suriye ve KKTC’nin yanı sıra Libya, İsrail ve hatta Lübnan ile ilgili kıyıdaş devlet olarak antlaşma imzalaması ve böylece gerek ilgili kıyıdaşların ve gerekse kendisinin öngördüğünden daha fazla deniz yetki alanına sahip olması mümkün olabilecektir.

SONUÇ ve ÖNERİLER ØXX yüzyılın ikinci yarısında ortaya çıkan ve 1982 yılında BM deniz hukuku açısında kurallara bağlanan MEB denize kıyısı olan devletlere 200 mile kadar olan alanda deniz yüzeyi ve dibinde doğal kaynakları arama ve üretim faaliyetlerine izin vermektedir. Buna karşın MEB sahip olan devletin üçüncü devletlere karşı sorumlulukları vardır. 1982 yılındaki Deniz Hukuku Sözleşmesi paylaşım konusunda düzenleme getirmekte ve sahilleri bitişik veya karşıya olan devletlerin hakkaniyet ilkelerine uygun olarak anlaşarak çözüm bulmaları gerektiğini getirmektedir. Maalesef bazı devletler tek taraflı MEB ilan ederek uygulamada bu konuda adil davranmamaktadır. ØBu Kapsamda düşünüldüğünde Doğu Akdeniz pek çok kısımda bölge devletlerinin tek başlarına MEB ilan etmelerine ve bu alanlardaki doğal kaynakları işletmelerine uygun genişlikte bir bölge değildir. Bu nedenle Doğu Akdeniz’de bölge devletlerinin tek yanlı uygulamalara gitmemeleri gerekmektedir. ØGKRY, Doğu Akdeniz’deki MEB belirlenmesinde tüm Kıbrıs Adası’nın meşru hükümeti olduğunu ve buna göre sınır belirleme işlemlerini yaptığını ve Türkiye’nin haklarına müdahale etmediğini ve Türkiye’nin de kendi MEB sınırlarına müdahale hakkı olmadığını iddia etmektedir. Bu kapsamda yapmış oldukları düzenlemelerin BM’e beyan edilmesinin kendilerine hak kazandırdığı söylemektedir. 2004 yılından beri AB üyesi olan GKRY, birlik üyesi olan ülkeleride arkasına alarak Doğu Akdeniz’deki arama çalışmalarına hız vermiştir.

ØTürkiye ise, Doğu Akdeniz’de en uzun kıyılara sahip ülke olarak MEB ve kıta sahanlığı haklarına sahip olduğunu, yarı kapalı bir deniz olan Akdeniz’de bu tür deniz alanlarının sınırlandırılmasında sınırlandırmanın, ilgili ülkeler arasında ve tüm tarafların hak ve çıkarlarını gözeterek “hakkaniyet” ve “iyi niyet” ilkelerine uygun olarak antlaşmalarla gerçekleştirilmesi gerektiğini belitmektedir. Bu kapsamda deniz yataklarının ve deniz alanlarının paylaşımı konusunda tarafların anlaşmasına dikkate değer önem verdiğini; GKRY’nin, uluslararası hukukun ve üçüncü tarafların haklarını ihlal ederek, 2003 yılından itibaren Doğu Akdeniz’deki ülkelerle deniz yetki alanlarını sınırlandıran ikili anlaşmaların tanımadığını belirtmektedir. Doğu Akdeniz’de deniz yetki alanlarının belirlenmesi sorunu Türkiye’nin hayati çıkarları açısından önemli bir meseledir. Bu bağlamda Türkiye ilk olarak, bir an evvel Doğu Akdeniz’de kıta sahanlığı ve MEB bölgesini belirlemeli ve bu yetki alanlarını gösteren harita ve koordinatları içeren bir MEB bildirgesini BM Genel Sekreteri’ne iletmelidir. Zira hali hazırda GKRY ile Yunanistan arasında bir MEB anlaşması imzalanmış değildir. Bu ihtimal gerçekleşmeden Türkiye iç hukuk bakımından bir MEB yasası çıkarmalı ve BM nezdinde MEB ilanını yapmalıdır. Ø ØBunun yanında Türkiye Doğu Akdeniz’deki kıyıdaş devletler olan KKTC yanında Mısır, Lübnan, İsrail ve Suriye ile uygun bir siyasi ortam olduğunda deniz yetki alanlarının sınırlandırma anlaşması yoluna itmelidir. Çünkü bu tür bir anlaşma diğer kıyıdaş devletler içinde oldukça kazançlı bir MEB alanı yaratmaktadır. Ancak günümüzdeki siyasi konjonktür bu durumun sağlanması için Türkiye’nin aleyhinedir. İsrail ile yaşanan sorunlar, Arap baharı sonrası Mısır ve Suriye ile yaşananlar yakın gelecekte böle bir şeyin olmasının güçleştirmektedir. Bu durumda zamanın GKRY lehine işlemesine neden olmaktadır.

ØGKRY’nin münhasır ekonomik bölge politikası çerçevesinde gerek bölge devletleri, gerekse Fransa ve AB gibi diğer aktörlerle siyasî, askerî ve ekonomik ilişkilerini güçlendirmesi, Türkiye’nin güney sınırlarını ve ekonomik çıkarlarını ciddi ölçüde tehdit etmektedir. Yunanistan’ın da GKRY örneğinden hareket ederek münhasır ekonomik bölge ilan etmek için fırsat kollaması ve bunu gerçekleştirmesi halinde, Türkiye’nin toplam 145. 000 km 2 olması gereken münhasır ekonomik alanı 33. 000 km 2’ye düşecek ve Türkiye Akdeniz’de de çok dar su yoluna sahip Øolmasına neden olacaktır. ØTürkiye’nin güney sınırlarında ciddi bir şekilde belirmeye başlayan bu tehlikeyi bertaraf etmesi için birtakım adımlar atması gerekmektedir. Bu adımlardan ilki ve en acil olanı, Türkiye’nin münhasır ekonomik bölge politikasını belirlemek olmalıdır. ØTürkiye’nin atması gereken ikinci adım, Doğu Akdeniz’e kıyısı olan devletlerle ilişkilerini geliştirmek olmalıdır. Bu bağlamda Türkiye, Suriye’ye ilişkin politikalarında Esad rejiminin devam etme ihtimalini de düşünmelidir. Bunun yanı sıra Mısır politikası da gözden geçirmelidir. ØDolayısıyla Türkiye, makro düzeyde enerji güzergâhı, mikro düzeyde ise Ceyhan’ın ve İskenderun Körfezi’nin enerji üssü olma politikasını tehlikeye düşürecek politikaları engellemek zorundadır.

Dolayısıyla Türkiye, makro düzeyde enerji güzergâhı, mikro düzeyde ise Ceyhan’ın ve İskenderun Körfezi’nin enerji üssü olma politikasını tehlikeye düşürecek politikaları engellemek zorundadır. Son olarak atılması gereken bir diğer adım da Doğu Akdeniz’de petrol ve doğalgaz arama çalışmalarına ilişkin olmalıdır. Türkiye, petrol ve doğalgaz arama konusunda da GKRY’nin gerisinde kalmış ve GKRY’nin petrol şirketlerine sondaj izni vermesi üzerine TPAO’ya, bölgede çalışma izni vermiştir. Bunun yerine Türkiye ve KKTC gerek TPAO, gerekse diğer petrol şirketlerine daha fazla arama ve sondaj izni vererek bölgedeki etkinliğini artırmalıdır.