ANG WIKA Ang wika ay instrument ng komunikasyon

ANG WIKA • Ang wika ay instrument ng komunikasyon, at sa pamamagitan nito naipapahayag ng tao ang kanyang kaisipan at saloobin sa ibang tao. Nagagamit niya ito sa iba’t ibang aspekto ng buhay gaya ng pang-ekonomiya, pampolitikal, pang-edukasyon at panlipunan.

PANLAHAT NA KATANGIAN NG WIKA • 1. Binubuo ng mga tunog: Sinasabing ang mga naunang tao ay nakikipag-ugnayan sa isa’t isa sa pamamagitan ng mga tunog at ingay na kanilang nilikha. • 2. Ang Wika ay Arbitrary: Ang bawat bansang may sariling wika ay may sistemang napagkasunduan. Halimbawa, papano ito bibigkasin o babasahin, ilang titik ang bubuuin ng alfabeto at iba pa. • 3. Ang Wika ay Dinamiko: Bilang isang wikang dinamiko, hindi nito maiiwasang makaranas ng mga pagbabago sapagkat ito ay buhay, mapanlikha at inovativ. • 4. Ang lahat ng wika ay nanghihiram: Ang pagdevelop sa isang buhay na wika ay natural. Walang wikang puro. Karaniwan sa lahat ng wika ang sistemang panghihiram gaya ng wikang Filipino. • 5. Ang lahat ng wika ay may sariling kakanyahan: Walang wikang superior sa ibang wika. Kahit na ang Ingles ay ang tinuturing na wikang internasyunal, o ang Latin o Griyego ang wikang pinagmulang ng sibilisasyon, hindi ibig sabihin na ito ay higit na mataas sa ibang wika. • 6. Ang wika ay kaugnay ng kultura: Ang wika at kultura ay magkaugnay at hindi maaring paghiwalayan. Nilalaman ng kultura ang

PINAGMULAN NG WIKA • 1. Teoryang Bow-wow: Ang wika raw ng tao ay nagsimula sa panggagaya sa mga tunog ng kalikasan. • 2. Teoryang Yum-Yum: Ang tao’y likas na tutugon sa pamamagitan ng pagkumpas o paggalaw sa alinmang bagay na nangangailangan ng aksyon. • 3. Teoryang Pooh-pooh: Ang unang mga tao ay natutuong magsalita dahil sa hindi sinasadyang pagbubulalas ng kanilang masisidhing damdamin tulad ng tuwa, galit, takot, sakit, lungkot, pagkagulat, at iba pa. • 4. Teoryang Yo-he-ho: Ang pagsasalita ng tao ay bunga ng pwersang pangkatawan gaya ng kapag nagbubuhat o nagtutulak ng mabigat na bagay, nanganganak, at iba pa. • 5. Teoryang Ding-Dong: Ang tao o mga bagay sa paligid ay kusang lumilikha ng sariling tunog. Ang mga tunog na iyon ay ginagad ng mga sinaunang tao hanggang sa ito ay nagpabagubago, umunlad at binigyan ng iba’t ibang kahulugan. • 6. Teorya mula sa Biblia: Noong umpisa iisa ang wika ng tao na biyaya ng Diyos. (Genesis 11: 1 -8)

GAMIT NG WIKA • Ang wika ay maaring gamitin sa paraang pasalita o pasulat. • Ang mga pagkakaiba ng wikang ginagamit sa paraang pasalita at pasulat ayon sa salik sikolohikal, linggwistik, at kognitiv.

SIKOLOHIKAL * Pasalita • 1. May kontekstong sosyal • 2. May kagyat na fidbak sa anyong verbal at di verbal • 3. Gumagamit ng paralinguistic features at extralinguistic features. • 4. Ito’y anyong tuloy-tuloy * Pasulat • 1. Gawaing mag-isa • 2. Maraming ginagawang revision • 3. Walang kagyat na fidbak • 4. Kailangang panindigan ang naisulat.

LINGGWISTIK * Pasalita • 1. Gumagamit ng mga imformal at pinaiksing salita at mga pangungusap • 2. Maaring ulitin linawin, baguhin ayon sa fidbak ng mga nakikinig. * Pasulat • 1. Higit na formal ang mga salita at konstruksyon ng mga pangungusap • 2. Nangangailangan ng higit na husay sa paglalahad upang maunawaan ng tagabasa

* Pasalita KOGNITIV • 1. Madaling natatamo • 2. Natutunan sa isang natural na proseso • 3. Madaling isalin ang nabuong kaisipan * Pasulat • 1. Nangangailangan ng formal na pagtuturo at pagkatuto • 2. Higit na mahirap ang pagpapahayag ng mga nabuong kaisipan.

PAGKAKAIBA NG WIKANG PASALITA SA WIKANG PASULAT Mga Salik Sikolohikal Linggwistik Pasalita • May konteskdtong sosyal • Gumagamit ngparalinguistic at extralinguistic features • May kadyak na fidbaksa anyong verbal at di-verbal Pasulat • Gawaing mag-isa • Madaming ginagawang revisyon • Walang kagyat na fidbak • Kailangan panindiagan ang sinulat • Higit na formal ang mga • Gumagamit ng mga salita at konstruksyon imformal at pinaiksing ng mga pangungusap salita at mga • Nangangailangan ng pangungusap higit na husay sa paglalahad upang maunawaan ang tagabasa

MGA ANTAS NG WIKA

1. SALITANG PABALBAL O PANLANSANGAN • Ito ay maiituturing na pinakamababang antas. • Tinatawag din itong salitang kalye o salitang may kabalbalan • Ito ay pana-panahon kung sumulpot at nagiging popular. • Hindi dalisay ang salitang ito • HALIMBAWA: *tsimay - katulong * ermat - nanay *erpat - tatay *baliw - may sira sa ulo

2. SALITANG KOLOKYAL • Ito ang salitang ginagamit natin sa pang araw na pag-uusap • Ginagamit ito sa mga okasyong imformal at isinasaalang-alang dito ang mga salitang madaling maintindihan • HALIMBAWA: *meron-mayroon * kelan-kailan * rayko-aray ko atbp.

3. SALITANG PANLALAWIGAN • Ito ang mga salitang ginagamit ng mga tao sa isang partikular na pook. • Maaaring mamatay ang mga ito kung bihira lang ito gamitin. • Ito ay ginagamit sa ilang lalawigan at hindi pamilyar sa ibang lugar. • Kabilang din sa uri ng wikang ito ang pekulyaridad sa isang lalawigan gaya ng inotasyon, tono at paraan ng pagsasalita. • HALIMBAWA: *ambot - ewan *bilot - tuta *ditse – ate *balay - bahay

4. SALITANG PAMBANSA O LINGUA FRANCA • Mga salitang kilala o higit na ginagamit sa pook na sentro ng sibilisasyon at kalan. • • Ang ganitong uri ng wika ay hindi rin maituturing na dalisay. Ang halimbawa nito ay ang pinagsamang Tagalog at Ingles na naging Taglish o ang Bisalish, na pinagsamang Bisaya at Ingles. Atbp • HALIMBAWA: * dangal malaya paniwala abiso sabaw takdang aralin gabi kabayo labada bakasyon

5. SALITANG PAMPANITIKAN • Ito ay ginagamit sa mga akdang pampanitikan gaya ng tula, kuwento, sanaysay atbp. • Ginagamit ang mga salitang ito upang maging makasining ang pagpapahayag ng mga pangyayari at mga kaisipan. • Ang mga idyoma o mga pasawikaing pagpapahayag at mga tayutay ay ang mga halimbawa ng mga salitang ito. • HALIMBAWA: *pusong may sugat *kahati sa buhay *kabiyak *bungang pag-ibig

URI AT VARAYTI NG WIKA

• Permanenteng Varayti- ay binubuo ng idyolek at diyalekto • Idyolek- ang varayti ng wikang kaugnay sa personal na kakanyahan o katangian ng tagapagsalita gaya ng kwaliti ng kanyang boses, katayuang pisikal, paraan ng kanyang pagsasalita at uri ng wikang ginagamit niya na maaaring bungga ng kanyang mga karanasan at kaligirang kinalakihan. • Diyalekto- varayting batay sa lugar, panahon at katayuan sa bahay • Pansamantala- ito ang varayting tumutukoy sa sitwasyon ng pahayag. Nagkakaroon ng pagbabago sa wika kapag nagbago ang sitwasyon ng pahayag gayang kung sino o anong pangkat ng mga tao ang kinakausap atano ang p[araan ng pakikipag-usap. Kabilang sa varayti nito ang -Register: ay varayting kaugnay ng panlipunang papel na ginagampanan ng tagapagsalita sa oras ng kanyang pagpapahayag. -Mode: ay yaong varayting nauugnay sa medium na ginagamit maaring pasalita o pasulat. -Estilo: varayting kaugnay sa bilang at katangian ng nagsasalita at ang relasyon nito sa kanila Ang mga komponento salik sa pagpili ng uri ng wikang gagamitin ay ginawang payak at isinasaayos ni Hymes sa akronym na SPEAKING

TUNGKULIN NG WIKA/GAMPANING • Gordon Wells (1981 sa. WIKA Fortunato 2001) 1. Pagkontral sa kilos o gawi ng iba (Controlling. Pakikiusap, Pag uutos, Pagmumungkahi, pagtatangi. 2. Pagbabahagi ng Damdamin ( Share Feelings) 3. Pagbibigay o Pagkuha na imformasyon (Informing) 4. Pagpapanatili ng pakikipag kapwa at pagkakaroon ng interaksyon sa kapwa ( Ritualizing)

5 KATEGORYA NG GAMPANING WIKA 1. Representativ- ginagamit upang ipakita ang kalagayan ng isang bagay sa pamamagitan ng paglalarawan, pag-uulat, pagpapahayag, pagsasalaysay atbp. 2. Direktiv- pag-uutos o pakikiuasap 3. Komisiv- kilos na gagaqwin sa hinaharap 4. Expresiv- nagpapahayg ng damdamin at saloobin sa isang kalagayan. 5. Deklarativ- pagpapahayag na nagpapakilos sa isang tao.

PANGKALINAWAN Gamit ng palit-wika sa mga talakayan sa klase: Imformativ 1. Elisiting 2. Imformativ at Elisiting / Elisiting at Imformativ 3. Direktiv 4. Expresiv 5. Kontak 6. Pag-uulit 7. Direktang Pahayag 8. Imfering

S. P. E. A. K. I. N. G • S- SETTING: tumutukoy sa panahon at lugar na pinangyarihan ng usapan. • P- PARTICIPANTS: tumutukoy sa mga taong kasangkot sa usapan gaya ng nagsasalita at nakikinig. • E- ENDS: tumutukoy sa layunin o intensyon ng interlokyutor o ng usapan. • A- ACT SEQUENCE: tumutukoy sa anyo at nilalaman o takbo ng usapan. • K-KEYS: tumutukoy sa himig paraan o kalagayan ng pagkaganap ng usapan. HAL: Formal o Di- Formal • I- INSTRUMENTALITIES- tumutukoy sa midyum ng paghahatid ng pahayag. HAL: Pagsulat o Pagsalita • N-NORMS: tumutukoy sa pamantayang dapat sundin sa interaksyon • G- GENRE: tumutukoy sa kategorya ng usapan HAL: nagsasalaysay ba, nagmamatuwid