Andrzej Majkowski informatyka 1 Choroby informacyjne Pawe Perekietka

Andrzej Majkowski informatyka + 1

„Choroby” informacyjne Paweł Perekietka 2

Informacje w Internecie. Szanse i zagrożenia • „Każde źródło informacji wydaje się być dobrym pod warunkiem, że wiadomo: – jaka jest jego zawartość – i wartość w nim zgromadzonej informacji – oraz jak z niego korzystać”. • „To nie informacje same w sobie stanowią zagrożenie, lecz nierozsądny i nieodpowiedzialny ich wybór oraz ich używanie i wykorzystywanie”. prof. Wiesław Babik 3

Homeostaza informacyjna Informacje docierające do człowieka stanowią bodźce, na które on odpowiada w sposób mniej lub bardziej czynny. Mówimy o homeostazie (równowadze) informacyjnej, która jest inna dla każdej osoby (zależy m. in. od cech charakteru). Informacje mają wpływ zarówno na stan fizyczny, jak i stan psychiczny człowieka. O „chorobie” informacyjnej możemy mówić wówczas, gdy zostaje naruszona homeostaza informacyjna. 4

Czynniki chorobotwórcze Do ujawnienia „choroby” niezbędny jest udział: • zewnętrznego czynnika chorobotwórczego (przyczyny chorób), • wewnętrznego stanu organizmu, czyli reakcji obronnych. Przyczyną „choroby” może być informacja, posiadająca jedną lub wiele następujących cech: – – jest nieprawdziwa, jest niewiarygodna, jest niekompletna, jest nieaktualna. 5

„Choroby” informacyjne można pogrupować w następujący sposób: • ze strony nadawcy informacji: – brak poczucia odpowiedzialności za komunikat, – brak troski o prawdziwość komunikatu, – nieprzekazywanie komunikatu w całości (wraz ze wszystkimi towarzyszącymi mu informacjami, które mogą być potrzebne odbiorcy do pełnego i poprawnego odbioru komunikatu), – urojenia informacyjne (generowanie informacji w oparciu o własne domysły niepoparte faktami (na przykład plotki), 6

„Choroby” informacyjne można pogrupować w następujący sposób: • ze strony poszukującego informacji: – frustracja informacyjna, – stres informacyjny, – przeciążenie informacyjne, 7

„Choroby” informacyjne można pogrupować w następujący sposób: • ze strony odbiorcy informacji: – bezkrytyczny odbiór i przekazywanie informacji, często bez jej zrozumienia i internalizacji, – tendencyjny (życzeniowy) odbiór informacji, – selektywny odbiór tylko tych informacji, których spodziewa się odbiorca, czyli intencjonalne nastawienie na odbiór informacji, – ignorowanie tych informacji, które są w konflikcie z doświadczeniami odbiorcy, – kompletny brak zaufania do nadawcy komunikatu, – niewłaściwe rozumienie komunikatów, – przeciążenie informacyjne. 8

„Choroby” informacyjne Sytuację chorobliwą (patologię) stanowi też: • samotność informacyjna, czyli brak wsparcia (dostępu) do informacji ze strony innych źródeł informacji, • podawanie informacji bez ujawniania jej źródła, • wyolbrzymianie znaczenia (wagi) informacji, • pomniejszanie znaczenia (wagi) informacji, tzw. bulimia informacyjna, • oraz takie zjawiska związane z inżynierią informacji, jak: manipulowanie informacją oraz sterowanie informacją. 9

Kultura informacyjna Najwłaściwszym sposobem obrony przed chorobami informacyjnymi jest profilaktyka (informacyjna), którą zapewnia właściwa kultura informacyjna. Za przejawy kultury informacyjnej można uznać: • posiadanie wiedzy na temat istoty informacji i jej funkcji, • świadomość roli i znaczenia informacji, • umiejętność poprawnego posługiwania się pojęciami i terminami odnoszącymi się do procesów informacyjnych, • zdolność właściwego interpretowania informacji, • umiejętność selekcji informacji pochodzących z różnych, często niespójnych i zróżnicowanych źródeł informacji, • umiejętność doboru właściwych środków w procesie gromadzenia, przechowywania i udostępniania informacji, • poszanowanie informacji jako (cudzej) własności i dobra prywatnego i ogólnoludzkiego. 10

Kultura informacyjna Osoba „biegła” w umiejętnościach informacyjnych: • rozpoznaje potrzeby informacyjne i określa istotę i zakres potrzebnej informacji, • znajduje potrzebne informacje sprawnie i efektywnie, • krytycznie ocenia informacje i sam proces jej poszukiwania, • zarządza zgromadzoną informacją, • wykorzystuje zdobyte i przetworzone informacje do tworzenia nowych koncepcji lub wiedzy, • wykorzystuje informacje ze zrozumieniem i uznaniem kulturowych, etycznych, ekonomicznych, prawnych i społecznych problemów związanych z jej stosowaniem. Australijskie standardy umiejętności informacyjnych (ANZIL) 11