ANDIJON MASHINASOZLIK INSTITUTI TEXNIKA FAKULTETI KASB TALIMI YONALISHI

ANDIJON MASHINASOZLIK INSTITUTI , , TEXNIKA” FAKULTETI KASB – TA’LIMI YO’NALISHI II – KURS I – GURUH TALABASI JAHONGIR USMONOVNING MENEJMENT FANIDAN TAQDIMOTI Mavzu: Menejment nazariyasining shakllanishi va rivojlanishi

Mavzu: Menejment nazariyasining shakllanishi va rivojlanishi RE J A 1 Menejmentni vujudga kelishi va 2 3 evolutsiyasi Menejmentning turli horijiy mamlakatlari tabaqalanishi Menejment rivojlanishida yangi bosqich

Xammurapin Misr podshosi davlat boshqaruvini 285 banddan iborat qonunlar to’plamini joriy etdi.

Payg’ambarimiz Muhammad Sollallohu Alayhi Vasallam QUR’ONI KARIM, HADISLAR Ijtimoiy – siyosiy, intilishlar orqali egallashga tizimidir. iqtisodiy boshqarish hizmat qiluvchi muvofiqlashtirishga san’atini muqaddas mukammal ta’limotlar

SUQROT (eramizdan avv. 480— 397 -yillar). U boshqarishning turli shakllarini tahlil qilish asosida boshqarishning universallik prinsipini tadqiq qildi.

Platon (eramizdan avvalgi 428— 394 -yillar) Davlat boshqarish shakli klassifikatsiyasini yaratdi. • Boshqaruv – bu umumiy ovqatlanish fanidir

Aristotel Boshqaruv – quldorlar tomonidan qullarni boshqarish san’ati.

Konfutsiy Davlatni shafqat, sahovat ila boshqarish usulini yatargan. Davlatni to’g’ri boshqarmoq uchun hukmdor-hukmdorligicha, amaldor – amaldorligicha, ota – otaligicha, o’g’il – o’g’illigicha qolmog’I lozim.

ABU ALI IBN SINO (980 -1037) Boshqaruvda jamiyat aholisini uch guruhga ajratgan: boshqaruvchilar mehnatkashlar harbiylar

Forobiy qarashlarida jamiyat boshqaruv san'atini quyidagi 2 ga: 1) nazariy usuli va 2) amaliy (boshqaruvning asosiy qonun haqida); (davlatni idora etish). haqida gapirib o'tadi. Jamiyatda qaror toptirishga qaratilgan. Abu Nasr Forobiy Taxt otadan bolaga meros bo'lib o'tishini qoralaydi,

Tеmur «Tuzuklаridаn» mа’lum bo’lishichа, u o’z fаoliyatidа quyidаgi 12 ijtimoiy siyosiy guruhgа tаyanib ish olib borgаn: Ø Pаyg’аmbаrimiz Muhаmmаd Sаllohu Аlаyhu vаssаlаmning аvlodlаri sаyyidlаr, ulаmo vа shаyxlаr. Ø Bilimdаn shаxslаr (xаyotning аchchiq-chuchugini totgаn kishilаr). Ø Duogo’y tаqvodorlаr. Ø Аmirlаr, qo’shin boshliqlаri vа lаshkаrlаr. Ø Sipoh bilаn rаiyat(ya’ni oddiy xаlq) Ø Sаltаnаt ishlаrini bilgаn, kеngаshsа bo’lаdigаn dono vа ishonchli kishilаr. Ø Vаzirlаr, dеvon bаtiklаri. Ø Hаkimlаr, tаbiblаr, munаjjimlаr vа muhаndislаr. Ø Xаdis olimlаri, tаrixshunoslаr. Ø Sufiy vа oriflаr. Ø Hunаr vа sаn’аt аhli, ya’ni kosiblаr vа sаn’аtkorlаr. Ø Turli mаmlаkаtdаn kеlgаn sаyyohlаr vа tijorаt аhli.

Mirzo Ulug’bek o’zining sultonlik davrida boshqarish ilmini boshqa fanlar bilan o’zaro bog’liqlikda rivojlantirishga e’tibor berdi. Samarqand ilmiy maktabini, o‘sha davr akademiyasini barpo etgan. Bu ilmiy maktabda 200 dan ortiq olimlar faoliyat olib borgan. Ilmiy me'rosining gultoji , , Ziji (, , Ulug’bek jadidi ko’ragoniy” Ko’ragoniyning astranomiya jadvali” ), , , To'rt ulus tarixi” asarlari ham uning qalamiga mansub.

Alisher Navoiy Davlat ishlarini boshqarish, muzokaralar olib borish, mamlakat tinchligi va obodligi uchun kurashgan. , , Vaqfiya”, Iskandariy”, , , Tarihi , , Ixlosiya”, mulki , , Saddi Ajam” kabi asarlarida siyosiy davlatni idora qilish usullari, tartib qoidalari haqida, adolatli boshqarishning muammolari, davlat nazorati haqida yozib qoldirgan

Zahiriddin Muhammad Bobur Buyuk Boburiylar saltanatini tuzib, mayda xonliklarga barham berdi. Markazlashgan davlat boshqaruviga asos soldi

Boburiylar tomonidan boshqaruv sohasini etish, xazina isloh masalalari borasida – kurruriya (viloyat va tuman hokimlari) ataladigan amaldorligi deb hukumat mansabi joriy etilgan. Jaxongirshoh tomonidan davlatni idora qilishning 12 moddadan iborat dasturi yaratildi

Yusuf Xos Hojib U "Qutadg'u bilig" dostonida davlatni boshqarish amallari, qoidalari va siyosiy - axloqiy munosabatlarni jamiyatda qaror toptirishga qaratilgan qarashlari bilan e'tiborlidir. U davlat boshqaruvi va xizmatini tashkil etish turlarini hamda shu darajalarga muvofiq sifatlarini tasniflaydi.

Bles Paskal Kelajakni oldindan ko’rabilmoq – boshqaruv degani aslida ana shu!

BOSHQARISH TA’LIMOTIDA TO’RT YO’NALISH, MAKTAB • Ilmiy menejment maktabi Inson munosabatlari maktabi Mumtoz yoki ma’muriy menejment Miqdoriy, tizimli yoki zamonaviy menejment

Ilmiy menejment maktabi 1885 -1920 yillar F. Teylor. Asosiy namoyondalar Maqsadi yollanma ishchilar F. Gilbert. unumdorligini oshirishda g’oyatda samarador va G. Gant. maqbul usullarni izlashdir G. Emerson.

Fredrix Teylor (1856 -1915). Boshqarishni , , aniq qonun va qoidalarga tayanadigan haqiqiy ilm, shuningdek, nima qilish kerakligini aniq bilish va uni puxta hamda arzon usulda bajarish baholagan. san’ati” deb

G. Emerson Boshqarish tashkil va mexnatni qilishning kompleks sistemali tizimini ishlab chiqqan. Uning «Mexnat unumdorligining 12 prinsipi» yoritilgan. nomli asarida

«Unumdorlikning o’n ikki tamoyili» 1. Aniq qo’yilgan g’oya va maqsud; 2. Aqli rasolik; 3. Asosli maslaxat; 4. Qat`iy intizom; 5. Xodimlarga nisbatan adolatli munosabat; 6. Markazlashtirish; 7. Tezkor, ishonchli, to’liq, anik va doimiy xisob; 1. Me`yor va tartib; 2. Sharoitni normallashtirish; 3. Operatsiyalarni me`yorlash; 4. Yozma standart qo’llanmalar; 5. Unumdorlik rag’batlantirish.

Klassik yoki ma’muriy menejment 1920 – 1950 yillar Asosiy namoyondalar maktab qarashlarining А. Fayol. G. Ford maqsadi - boshqarishning umumiy printsiplarini shakllantirishdan iborat М. Veber

А. Fаyol U menejmentni universal protsess kabi ko’rib chiqdi, bu protsess rivojlantirish va tashkil qilish kabi bir nechta bir – biri bilan bog’langan funksiyalardan iborat edi. O’zining boy tаjribаsini «Umumiy vа sаnoаt boshqаruvi» (1916 y. ) kitobidа boshqаruv tаmoyillаrini аsoslаb bеrgаn

G. Ford (1863 -1947 yy. ). Ford bir markazdan turib kontsernni yukoridan boshqarish printsiplari to’g’risidagi, standartlashtirish, ko’plab maxsulot ishlab chiqarish, konveyerlashtirish, mexnatni to’la taqsimlash to’g’risidagi bir qator qimmatli g’oyalar muallifi

Inson munosabatlari menejment maktabi 1930 – 1950 yillar Asosiy namoyondalar Meri Parker. F. E. Meyo Maqsadi mehnat G. Myunsterberg unumdorligiga psihologik omillar, ya’ni ishchi guruhlaridagi jipslashuv va D. M. Grеgor o’zaro bir – biriga yordan berishga intilish darajasi orqali erishish A. Maslou

Elton Meyo «Insoniy munosаbаtlаr» maktabi asoschisidir. Ushbu maktab nuqtаi nаzаridаn ishchi ― bu: — fikrsiz robot emаs, bаlki o’z qаdr – qimmаtini his etаdigаn shаxs; ― muаyyan ijtimoiy ehtiyojlаrgа egа kishi (odаm).

D. Mаk-Grеgor X(iks) vа Y (igrеk) nаzаriyasini yarаtdi. Unga ko’ra: X(iks) majburlash va jazolash, jarima solish usullari; Y(igrеk) tashabbuskorlik va mustaqillikni iloji bor`icha namoyon qilish uchun sharoit yaratish.

Miqdoriy, tizimli yoki zamonaviy menejment XX аsrning 60 -80 yillаri Asosiy namoyondalar CH. Bеrnаrd Qаror qаbul qilish jаrаyonini elеktron hisoblаsh tеxnikаsini hаmdа eng yangi mаtеmаtik usullаr vа vositаlаrni qo’llаgаn holdа tаdqiqotni o’tkаzishdir. Sаymon G.

Zamonaviy menejmentda boshqaruvga turli yondashuv operatsion tamoyiliga, qaror qabul qilish nazariyasi tamoyillariga e’tibor qaratiladi. Tizimli yondashuv Miqdoriy yondashuv boshqaruvga tashkiliy mexanizmlarni keng oqilona yo’llarini ishlab chiqishda ma`lum funktsiyalarni, ya’ni rejalashtirish tashkillashtirish, raxbarlik qilish, uvofiqlashtirish, nazorat qilish kabilarni o’z ichiga oladi. Tashkilotning ichki muhitiga (iqtisodiy, ilmiy – texnikaviy, ijtimoiy, siyosiy), e’tibor beriladi. Vaziyatli yondashuv Funksional yondashuv Boshqaruvchi obyektning muayyan sharoitidagi ichki va tashqi vaziyatga qarab boshqaruv ning ma’qul usuli qo’llaniladi

Mustaqil O’zbekiston iqtisodiy va ijtimoiy rivojining o’z modelini , , Taraqqiyotning O’zbek modeli” ni yaratdi, uning negizini Prezidentimiz I. A. Karimov tomonidan shakllantirilgan besh tamoyil tashkil etadi Iqtisodiyotning siyosatdan ustunligi; Davlat – bosh islohotchi; Qonunning barcha sohalarda ustuvorligi; Kuchli ijtimoiy siyosat; Bozor iqtidosiyotiga bosqichma – bosqich o’tish.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT