Andijon Mashinasozlik Instituti Mashinasozlik fakulteti TVIT yonalishi 4

Andijon Mashinasozlik Instituti Mashinasozlik fakulteti “TVIT” yo`nalishi 4 -kurs 2 -gurux talabasi Ashurov Axrorning “TVQEM” fanidan Mustaqil ishi Andijon _ 2012

n n n Mavzu: Lasetti avtomobilida qo’llaniladigan eksplutatsion materiallar. n REJA: 1. LASETTI avtomobilida ishlatiladigan yonilg’i turi. 2. Dvigatel moylari. 3. Surkov moylari. 4. Transmission moylar. 5. Mahsus suyuqliklar. 6. Rezinalar va shinalar. 7. LASETTI avtomobilida ishlatiladigan plastmassalar. 8. LASETTI avtomobilida ishlatiladigan lak bo’yoq mahsulotlari. 9. Foydalanilgan adabiyotlar.

n Chevrolet Lacetti n n n n n Kuzov turi Sedan-4 Uzunligi mm 4515 Eni mm 1725 Bo`yi mm 1440 Baza mm 2600 Privod turi Oldingi Yuk xona xajmi l 405 Og`irligi kg 1180 Dvigatel turi Benzin R 4 Transmissiya Мех-5 Ish xajmi sm³ 1598 Ot kuchi 109 Ob /min. 5800 N/m 150 Maksimal tezlik km /s 187 km/s Tezligi 0 – 100 km /s 10. 7 s Yoqilg`I sarfi l 5. 9/7. 1/9. 2 Narxi $ $ 14700

IYOD larda yonilgi`ning kimyoviy energiyasi issiqlik energiyaga, issiqlik energiyasi mexanik ishga aylanadi. Dvigatelning foydali ish koeffitsienti qancha yuqori bo`lsa, uning ko`rsatkichlari xam shuncha yuqori bo`ladi. Lasetti avtomobili uchun yonilg’ sifatida asosan Ai-93, Ai-95 markadagi benzin ishlatiladi. Benzin oson bug’lanadigan yonuvchi suyuqlikdir. Ulardan massasi bo’yicha tahminan 85 % uglerod 15% vodorod va juda oz miqdorda azot va oltingugurt bo’ladi. Bu benzinning zichlik miqdori 0, 712 0, 742 gr/sm 3 , yonganda chiqadigan issiqlik miqdori tahminan 3200 MJl/m 3 bo’ladi.

n n IYOD larning moylash tizimlarida foydalaniladigan moylar- motor moylari deb ataladi. Ularning asosiy vazifasi, ishqalanuvchi qismlar sirtida mustaxkam moy pardasi xosil qilish xisobiga dvigatel detallarining yeyilishini kamaytirishdir. Motor moylari, dvigatellarning belgilangan quvvat va tejamkorligini, sifat ko`rsatkichlarini yo`qotmasdan, ishonchli va uzoq vaqt ishlashini taminlash uchun, ular standartlar va texnik shartlarda belgilangan talablarga javob berishi lozim. LASETTI avtomobili dvigateli uchun DRAGON SJ, DRAGON SF, DRAGON SL tipidagi motor moylari ishlatiladi. Surkov moylari tarkibiga moy, quyultirgich, qattiq uglevodorodlar stablizatorlar kabi murakkab moddalar kiradi.

n Surkov moylari tarkibiga moy quyiltirgich qattiq uglevodorodlar, stabilizatorlar kiradi. Suyuq va qattiq bo`lishi plastik surkov moylarining asosiy xossasi xisoblanadi. Ular uzluksiz moy bo`lib turishi imkoni bo`lmagan ishqalanish uzellarida katta yuklama bilan ishlaydigan uzellarda ishlatiladi. Bu moylar sirtida ishqalanish va yeyilishni kamaytiradi. Plastik moylar och sariq rangdan, to`q jigarranggacha bo`ladi. Xarakatlanuvchi qismlarda sachrab, oqib ketmasligi uchun yetarli mustaxkamlikka ega bo`lishi kerak. LASETTI avtomobilida SIBI litol BTB-1 kabi tehnik vazelinlar va turli hildagi salidollar ishlatiladi. Transmission moylarning asosiy vazifasi tishli uzatmalarda ish sirtlarining eyilishini va transpo’rt agregatlarda ishqalanishga bo’ladigan sarflarni kamaytirish, detallarni sovutish va ularni

n n emirilishdan saqlashdan iborat. Transmission moylarning zichligi 900 -935 gr/sm 3 bo’lgan juda qoushqoq va yopishqoq qora rangli suyuqlikdir. Transmission moylar 2 -guruxga bo`linadi. 1 -faqat avtomobillarda ishlatiladigan, 2 -boshqa umumiy ishlarga mo`ljallangan moylar. Rul boshqarmasi reduktorlaridagi moy deyarli almashmaydi. Xozirda yurtimizda ishlab chiqarilayotgan avtomobillarida, jumladan, LASETTI avtomobili rul mexanizmining gidrokuchaytirgichlarida TAT-17 U, DEKCPOH-II , CASTROL-SMX-B suniy moylardan keng foydalaniladi. Transmission moylar, maxsus suyuqliklar asosan avtomobil dvigateli, kuch uzatmalarida, gidravlik mehanizmlar va tormoz tizimida ishlatiladi.

n n n Tormoz suyuqliklari yuk va yengil avtomobillarni tormoz tizimlarida asosan gidravlik yuritmalarida foydalaniladi. Tormoz tizimi uzoq vaqt ishonchli ishlashi uchun quyidagi talabga javob berishi kerak Tormoz suyuqligining qaynash xarorati yetarlicha yuqori bo`lishi kerak Aks xolda suyuqlik qaynab tormoz pedali polgacha tushib ketadi. LASETTI avtomobilida GTJ-22, GTJ-22 N va DOT 4 kabi tormoz suyuqliklari, 55% etileniglyukol qolgani 45 % suvdan iborat antifris, AJ-12 T kabi amartizator suyuqliklaridan foydalaniladi. Rezina juda kuchli defarmtsiyalanish hususiyati ega bo’lgan, nagruskadan so’ng o’z holiga deyarli qaytadigan tarkibga ega va avtomobilsozlikda keng ishlatiladigan moddadir.

Xar qanday rezinali materialning asosi kauchuk bo`lib xisoblanar edi rezina ishlab chiqaqrilishi ko`payishi bilan kauchuk yetishmay qoldi. Xozir rezinalarning anchagina qismi neftni qayta ishlash maxsulotlari xisoblangan turli sintetik kauchuklar asosida tayyorlanadi. Sintetik kauchuklar xalqaro bozorda nomlanishi SKB bo`lib, xozirda sintetik kauchuklarning 200 dan ortiq turi mavjud. Rezinalar avto-mobilning shinalar, shum izalyatsiyasida, karroziyaga qarshi avtomobilning tag qismiga yupqa qatlam qilib qoplanadi. LASETTI avtomobilida o’lchami 165/70 -R 14 L-P-QS-180 belgili shinalardan foydalaniladi. Shinaning vazifasi yo’l notekisliklarida qabul qilingan turtkilarni yumshatib va qisman so’ndirib g`ildirakka tushadigan dinamik yuklanishlarni kamaytirib beradi. Plasmassalar detal tayor-lashda yuqori elastic holatda yoki suyuq oquvchan holatda bo’ladi. Ishlatish jarayoni esa qattiq kristal holatga egadir.

Polikondatsiya usuli- polimerlarni sinteziga asoslangan polifunksional birikishidir. Polimerizatsiya usuli- yuqori molekulyar birikmalar asosan kichik molekulalarni o`sib borayotgan aktiv markazga birin- ketin birikishidan xosil bo`ladi. Xozirgi kunda avtomobilsozlikda polimer materiallarining qo`llanilishi avtomobilning bikrligini va xarakat xavfsizligini yaxshi taminlaydi. Polimer materiallarining qo`llanilishi avtomobilning massasini kamaytirishga, tezligini oshirishga yonilg`I sarfini kamaytirishga va shinamligini oshirishga imkon beradi. Plasmassalar quyish va siqib chiqarish yo`li bilan olinadi. Lak bo’yoq materiallari detallar yuzalarini yupqa plyonka qatlam bilan qoplashda foydalaniladi. Bu qatlam avtomobilga turli hildagi rang-barangliligini yorqinroq ko’rinishiga olib keladi. . Qoplashdan asosiy maqsad avtomobilni turli ranglarga bo’yash uchun hizmat qiladi.

n n n . FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 1 Xamraqulov O. Alimova Z. raxmatullaev M. T. V. I. E. M 2 G`ulomov A. A Himatalogiya 1986 3 M. O. Qodirxonov, G’. Rasulov. Avtomobillar nazariyasidan masalalar to’plami. Toshkent. : O’qituvchi, 1992 yil.