ANATOMIA I FIZJOLOGIA NARZDU WZROKU I Katedra i

ANATOMIA I FIZJOLOGIA NARZĄDU WZROKU I Katedra i Klinika Chorób Oczu Akademii Medycznej w Warszawie prof. nadzw. dc. dr hab. D. Kęcik

NARZĄD WZROKU oko narządy dodatkowe - gałka oczna układ ochronny aparat ruchowy - nerw wzrokowy - powięzie oczodołowe - mięśnie - powieki - spojówki - narząd łzowy

OCZODÓŁ : v 7 kości twarzy i czaszki v ma kształt czworobocznej piramidy, podstawa (aditus orbitae) stanowi wejście do oczodołu v wierzchołek sięga do kanału n. II v 4 ściany, 9 otworów v głębokość 50 mm , obj. 30 ml

ściana boczna : - najgrubsza ściana oczodołu

ściana górna: - procesy zapalne zatok czołowych

ściana przyśrodkowa • najcieńsza; łatwość przechodzenia procesów zapalnych przez ciągłość: zapalenie okostnej, ropowica, ropień podokostnowy • łatwość złamania – odma podskórna

ściana dolna : - procesy zapalne zatok szczękowych - krwotok wewnątrzoczodołowy - złamania typu blow out

Podejrzenie uszkodzenia oczodołu • • dwojenie odma wytrzeszcz stan zapalny zatok

SZCZELINA OCZODOŁOWA GÓRNA nerwy ruchowe - III, IV, VI nerwy czuciowe - V 1 włókna współczulne włókna przywspółczulne - III żyła oczna górna połączona z dołem środkowym czaszki

KANAŁ WZROKOWY · między skrzydłami mniejszymi kości klinowej · n. II, t. oczna · śr. 5 mm, dł. 7 mm, · oddzielony od zat. klinowej i kk sitowych tylko cienką blaszką kostną

MIĘŚNIE ZEWNĄTRZGAŁKOWE 4 proste: • wewnętrzny • zewnętrzny • górny • dolny 2 skośne: • górny • dolny

MIĘŚNIE ZEWNĄTRZGAŁKOWE – tworzą lejek mięśniowy szczyt - pierścień ścięgnisty wspólny obejmujący kanał n. II i szczelinę oczodołową górną ścięgna końcowe przyczepiają się do twardówki spiralnie do rąbka rogówki

POWIEKI (palpebrae) • zamykają oczodół od zewnątrz • 2 warstwy: 1. skórno – mięśniowa 2. tarczka i spojówka • gruczoły potowe Molla • gruczoły łojowe Zeissa • tarczka-gruczoły łojowe Meiboma • powieki są silnie unaczynione, łatwo ulegają obrzękom

SPOJÓWKA ( tunica conjunctiva) • budowa – łącznotkankowej blaszki właściwej pokrytej nabłonkiem walcowatym z komórkami śluzowymi • pokrywa przednią powierzchnię gałki ocznej i tylne powierzchnie powiek worek spojówkowy – przestrzeń między spojówką powiek i spojówką gałki ocznej; jest ograniczony od góry i dołu przez sklepienia

NARZĄD ŁZOWY: - część wydzielnicza gruczoł łzowy (glandula lacrimalis) gruczoły łzowe dodatkowe - część odprowadzająca punkt łzowy kanalik łzowy woreczek łzowy przewód nosowo-łzowy dolny

ŁZY • funkcja: oczyszczanie i odżywianie struktur beznaczyniowych oka - rogówka • skład: woda, jony, lizozym • test Schirmera - ocena wydzielania łez

GAŁKA OCZNA (bulbus oculi) - obj. 7 ml - waga 7 – 8 g - dł. 22 – 24 mm

Biegun przedni – szczyt rogówki Biegun tylny – geometryczny środek czaszy twardówki Równik – linia dzieląca gałkę na przednią i tylną Południki – półkola opasujące gałkę od przedniego i tylnego bieguna

BŁONA WŁÓKNISTA - rogówka - twardówka BŁONA NACZYNIOWA - tęczówka - ciało rzęskowe - naczyniówka BŁONA WEWNETRZNA - siatkówka

KOMORA PRZEDNIA OKA -zawarta między rogówką i płaszczyzną tęczówki KOMORA TYLNA -za tęczówką, boczne ograniczenie stanowi ciało rzęskowe, tylne soczewka i ciało szkliste KOMORA CIAŁA SZKLISTEGO

GAŁKA OCZNA – PODZIAŁ KLINICZNY Odcinek przedni Odcinek tylny rogówka twardówka komora przednia naczyniówka tęczówka siatkówka komora tylna ciało szkliste ciało rzęskowe część gałkowa n. II soczewka

TWARDÓWKA (sclera) -siatka włókien łącznotkankowych przebiegających w różnych kierunkach, mało naczyń; -zadania : - chroni oko - kształt - napięcie - przechodzi w osłonkę twardą n. II - w odległości 5, 5 – 7, 5 mm od rąbka rogówki – przyczepy mięśni za równikiem mm. skośne

ROGÓWKA (cornea) · śr. 12 mm , r = 7 -8 mm · gładka, lśniąca, przezierna · 5 warstw · nie ma naczyń, odżywianie z łez, naczyń okołorąbkowych i z cieczy wodnistej · obfite unerwienie czuciowe 2/3 mocy całego układu optycznego oka refrakcja= 43, 6 D Rola: 1. element układu optycznego oka 2. ochronna

TĘCZÓWKA (iris) - przesłona , eliminuje aberracje sferyczne i chromatyczne -mięśnie : zwieracz i rozwieracz źrenicy - barwa zależy od ilości barwnika i naczyń krwionośnych

CIAŁO RZĘSKOWE (corpus ciliare) pomiędzy nasadą tęczówki a rąbkiem zębatym budowa: mięsień rzęskowy - udział w akomodacji wyrostki rzęskowe z więzadełkami - zawieszenie soczewki obrączka rzęskowa – część płaska rola: produkcja cieczy wodnistej

Ciecz wodnista produkowana przez ciało rzęskowe odpływa z komory tylnej przez źrenicę do komory przedniej, a stąd przez beleczkowanie w kącie przesączania do żył wodnych

NACZYNIÓWKA (choroidea) lokalizacja – środkowa część gałki ocznej; od ciała rzęskowego do n. II budowa – naczynia krwionośne, nerwy, komórki barwnikowe funkcja – błona odżywcza dla zewnętrznych warstw siatkówki

SOCZEWKA ( LENS ) Lokalizacja : ü komora tylna - między tęczówką a ciałem szklistym ü zawieszona na więzadłach Zinna obwódki rzęskowej Budowa : ü przezierna, dwuwypukła struktura ü beznaczyniowa ü torebka przednia, tylna, kora, jądro Funkcja : ü akomodacja – wzrost mocy łamiącej soczewki

CIAŁO SZKLISTE ( corpus vitreum ) v konsystencja żelu, 99% H 2 O v bez naczyń i nerwów v dociska siatkówkę do podłoża v pomaga zachować kształt i napięcie v amortyzuje wstrząsy v transportuje metabolity v część układu optycznego oka

stanowi 4/5 objętości gałki ocznej wypełniona ciałem szklistym

SIATKÓWKA (retina) wyściela gałkę oczną od wewnątrz jest częścią OUN percepcja wrażeń wzrokowych, zamiana na impuls nerwowy i przekazywanie ich drogą n. wzrokowego do kory wzrokowej w płatach potylicznych

światłoczuła wewnętrzna błona gałki ocznej część wrażliwa na światło – biegun tylny do rąbka zębatego część niewrażliwa na światło – pokrywa tylną część ciała rzęskowego i tęczówki histologicznie zbudowana z 10 warstw fotoreceptory (czopki i pręciki) komórki dwubiegunowe komórki zwojowe

CZOPKI PRĘCIKI 7 mln 130 mln odpowiadają za widzenie kształtu widzenie zarysów przedmiotów i barwy adaptację do ciemności ruch najliczniejsze orientację w przestrzeni w plamce - im dalej brak w plamce – im dalej na obwód tym mniej od centrum tym liczniejsze

PLAMKA ( macula) v najważniejsza część siatkówki neurosensorycznej v leży skroniowo od tarczy n. II v dołek środkowy zajmuje centralnie położony obszar plamki o średnicy ok. 1. 5 mm histologia - czopki (brak pręcików) widzenie plamkowe = widzenie centralne

UNACZYNIENIE TĘTNICZE OKA Dwa układy naczyń tętniczych układ siatkówkowy układ rzęskowy

NACZYNIA GAŁKI OCZNEJ - tętnica oczna – od tętnicy szyjnej wewnętrznej

UKŁAD SIATKÓWKOWY tętnica środkowa siatkówki to gałąź anatomicznie końcowa

UKŁAD ŻYLNY OKA 4 żyły wirowate – żż. oczne dolna i górna Ø układ żylny ma połączenie z żyłami oczodołu: - splotu skrzydłowego - twarzy - zatok obocznych nosa

UNERWIENIE GAŁKI OCZNEJ ruchowe n. III (okoruchowy) : m. prosty górny, dolny, przyśrodkowy, m. skośny dolny m. dźwigacz powieki górnej n. IV (bloczkowy) : m. skośny górny n. VI (odwodzący) : m. prosty boczny n. VII (twarzowy) : m. okrężny oka v czuciowe – n. oczny ( I gałąź trójdzielnego) v zwój rzęskowy

DROGA WZROKOWA nerw wzrokowy skrzyżowanie nn. II pasmo wzrokowe ciało kolankowate boczne promienistość wzrokowa kora wzrokowa w płatach potylicznych

uszkodzenie nerwu w odcinku do skrzyżowania wzrokowego – ślepota 1 oka uszkodzenie wł. skrzyżownych (np. guz przysadki) niedowidzenie połowicze dwuskroniowe uszkodzenie wł. nieskrzyżowanch (tętniak, miażdzycz ż. ś. s. ) – ubytek połówek przynosowych dalej – ubytki jednoimienne

BADANIE DNA OKA tarcza nerwu wzrokowego naczynia tętnicze i żylne siatkówki plamka żółta siatkówka w biegunie tylnym obwód siatkówki

Ø kolor - jasno-różowa, krążek jaśniejszy od skroni ü granice - wyraźne ü zagłębieniem fizjologicznym – tu przechodzi t. i ż. środkowa siatkówki skroniowo od tarczy n. II ok. 2 mm znajduje się plamka

Stosunek t/ż = 2/3, żyły są ciemniejsze i szersze.

Tętnica środowa siatkówki jest anatomicznie końcowa – jej zamkniecie często prowadzi do nieodwracalnej ślepoty.

UKŁAD OPTYCZNY OKA v rogówka najsilniej załamuje światło - 2/3 mocy v komora przednia v soczewka 1/3 mocy v ciało szkliste

AKOMODACJA : vczynność mimowolna polegająca na skurczu wiązek okrężnych mięśnia rzęskowego, co doprowadza do zmniejszenia napięcia włókien obwódki rzęskowej Zinna – vjest zdolnością przystosowania oka normowzrocznego do ostrego widzenia z bliska Soczewka staje się bardziej wypukła i zwiększa swoją moc

MIAROWOŚĆ (emetropia): cechuje oko, w którym krzywizny powierzchni łamiących, współczynniki załamania ośrodków optycznych i długość gałki ocznej są takie, że w stanie spoczynku akomodacji równoległa wiązka promieni świetlnych zostaje zogniskowana na siatkówce Wady refrakcji: - krótkowzroczność - nadwzroczność - niezborność

NADWZROCZNOŚĆ (hypermetropia) promienie wpadające równolegle do oka skupiają się w ognisku położonym za siatkówką Przyczyna: - zbyt krótka gałka oczna

NADWZROCZNOŚĆ KOREKCJA soczewki skupiające (wypukłe) znak „+”

KRÓTKOWZROCZNOŚĆ (myopia) - promienie wpadające równolegle ogniskowane są przed siatkówką

przyczyny: zbyt długa oś gałki krótkowzroczność osiowa nieprawidłowa krzywizna – spazm akomodacji krótkowzroczność krzywiznowa wzrost współczynnika załamania np. zaćma jądrowa krótkowzroczność refrakcyjna

stopnie : • niska = szkolna – pojawia się ok. 10 r. ż. , narasta podczas dojrzewania i stabilizuje się ok. 20 r. ż. – na ogół do - 3. 0 D • średnia – zaczyna się wcześniej, osiąga poziom – 6. 0 – 8. 0 D • wysoka – wczesne dzieciństwo, do kilkunastu, a nawet kilkudziesięciu dioptrii

KRÓTKOWZROCZNOŚĆ KOREKCJA soczewka rozpraszająca (wklęsła) - znak „-”

NIEZBORNOŚĆ (astygmatyzm) Przyczyna: najczęściej - nieprawidłowa krzywizna rogówki obserwowany punkt tworzy na siatkówce obraz niepunktowy korekcja – soczewki cylindryczne

STARCZOWZROCZNOŚĆ ( presbyopia) - następstwo fizjologicznego procesu utraty zdolności akomodacyjnych oka z powodu stopniowego twardnienia i zmniejszenia elastyczności soczewki - oddalanie od oka punktu bliży wzrokowej

Soczewki sferyczne: - nadwzroczność – wypukłe, skupiające, „ + „ także do korekcji starczowzroczności - krótkowzroczność – wklęsłe, rozpraszające, „ - „ Soczewki cylindryczne: - do korekcji niezborności, posiadają cylindryczną krzywiznę łamiącą

BEZSOCZEWKOWOŚĆ (aphakia) v oko jest silnie nadwzroczne (około +10 +12 Dsph) v pozbawione zdolności do akomodacji przyczyny: pourazowe - zwichnięcie soczewki do komory ciała szklistego pooperacyjne

KOREKCJA BEZSOCZEWKOWOŚCI 1. okulary 2. soczewki kontaktowe 3. wszczepy wewnątrzgałkowe - do komory przedniej - do komory tylnej

RÓŻNOWZROCZNOŚĆ (anisometropia) znaczna różnica pomiędzy mocą optyczną obu oczu różnica refrakcji obu oczu większa niż 4 D uniemożliwia zlewanie się (fuzję) w jeden obraz widziany obuocznie.

Dziękuję za uwagę. . .