ANATOM TIP BLMLERNE GR DERS KURULU I 1001

ANATOMİ TIP BİLİMLERİNE GİRİŞ DERS KURULU – I (1001) GLANDULAE ENDOCRİNAE (İÇ SALGI BEZLERİ, ENDOKRİN SİSTEM) Prof. Dr. Yusuf Zeki YILDIZ (2012)

ENDOKRİN SİSTEME GENEL BAKIŞ • Vücudumuzdaki büyüme, gelişme, üreme, streslere karşı adaptasyon, vücud iç ortam sabitliğinin (homeostazis) korunması 2 temel sistem ile sağlanır : • 1 – Sinir sistemi (telli sistem) • 2 – Endokrin sistemi / İç Salgı Bezleri (telsiz sistem) • İki sistem birbirleri ile çok yakın ilişki içindedir. • Endokrinoloji – iç salgı bezleri ve bunların salgıladığı hormonların fonksiyonlarını inceleyen bilim dalıdır.

ENDOKRİN SİSTEM ORTAK ÖZELLİKLERİ • İç salgı bezleri > Kanalsız bezlerdir (özel boşaltma kanalları yoktur). • İç salgı bezleri > Hormon adı verilen kimyasal maddeler (mesaj taşıyıcı moleküller) aracılığı ile organlara etki yapar. • Salgılarını direkt kana verdikleri için çok fazla kanlanırlar. • Hormonları özel hedef hücrelerde etki yapar. • İç salgı bezleri > fonksiyonel bir bütünlük oluştururlar, anatomik bütünlük içinde değildirler. • Farklı embriyonel tabakalardan orijin alırlar. • İç salgı bezleri normalden fazla hormon salgılama durumunda Hiperfonksiyon, • Yetersiz salgılama durumunda ise Hipofonksiyon belirtileri oluşturur.

ENDOKRİN ORGANLAR • Tüm vücutta dağınık halde yer alırlar. • Temel endokrin organlar : • Gl. pituitaria (hipofiz), • Gl. pinealis (corpus pineale, epifiz), • Gl. thyroidea, • Gll. parathyroideae ve • Gll. suprarenales (böbrek üstü bezleri) • Endokrin hücreler içeren organlar : • Pancreas, Hypothalamus, Kalp, Thymus, Placenta, Deri ve Testis (kadında ovarium), Gastrointestinal mukoza, Böbrekler.

Temel Endokrin Organlar (Kırmızı renkli) Corpus pineale (epiphysis cerebri) Hypothalamus Gl. pituitaria (hipofiz) Gl. thyroidea Gl. parathyroidea Thymus Gl. suprarenalis Pancreas Ovarium Testis

GLANDULAE PİTUİTARİA (HİPOFİZ BEZİ) Cortex cerebri Epifiz Nuc. suprachiasmaticus Chiasma opticum Hipofiz Hypothalamus • 0, 5 -1 gr ağırlığında, oval şekilli olup fossa hypophysialis (os sphenoidale) içinde yerleşmiştir. • İnfundibulum adlı bir sap ile hypothalamus’a tutunur. • Diğer endokrin bezlerin aktivitelerini, hypothalamus’un kontrolü altında ve birlikte organize eder.

GLANDULAE PİTUİTARİA (HİPOFİZ BEZİ) Hypothalamus İnfundibulum *Pars tuberalis *Pars intermedia *Lobus anterior Hipofiz bezi Corpus mamillare Tuber cinereum *Eminentia mediana *İnfundibulum *Lobus posterior (Pars nervosa) Nörohipofiz Adenohipofiz Chiasma opticum Fossa hypophysialis Sella turcica Os sphenoidale Figure 25. 3 a-c

GLANDULAE PİTUİTARİA (HİPOFİZ BEZİ) Recessus infundibularis Pars tuberalis İnfundibulum Pars distalis Pars intermedia Pars tuberalis Adenohipofiz Pars nervosa Pars intermedia İnfundibulum Pars distalis Nörohipofiz Kolloid kist Kapsül • Embriyolojik kökenleri farklı olan iki bölümden oluşur: • Adenohypophysis (lobus anterior) – Rathke kesesi (oral / yüzeyel ektoderm) • Neurohypophysis (lobus posterior) – Diencephalon’dan sarkan nörohipofiz tomurcuğu (nöroektoderm)

ADENOHYPOPHYSIS (LOBUS ANTERIOR) • Hipofiz bezinin ¾ ’ünü oluşturur. • Endokrin hücrelerinden salgılanan hormonlar : • Growth hormon (GH, Somatotrop hormon, büyüme hormonu) • Prolaktin (PRL, Mammotropik hormon, Luteotropik hormon-LTH) • Thyroid stimulan hormon (TSH, Tirotropin, Tirotropik hormon) • Adrenocorticotropic hormon (ACTH, Kortikotropin) • Follikül stimulan hormon (FSH, Follitropin) • Luteinizan hormon (LH) / İnterstisyel hücre stimülan hormon (ICSH) • Melano stimülan hormon (MSH, Melanotropin)

ADENOHİPOFİZ HORMONLARI • Büyüme hormonu (GH-somatotropin) – • Uzunlamasına büyümeyi stimüle eder (Karbonhidrat ve lipid metabolizmasına etkileyerek dokuların metabolizmasını artırır) • Prolactin – • Kadın meme bezi proliferasyonunu ve laktasyonu stimüle eder. • Tiroid stimulan hormon (TSH) – • Tiroid bezini aktive ederek T 3 -T 4 sentezini artırır. (O 2 tüketimini ve protein sentezini arttırır ; Karbonhidrat ve lipid metabolizmasını etkiler) • Adrenokortikotrop hormon (ACTH) – • Adrenal korteks’deki hormon üretimini stimüle eder (Kortizolun sentez edilmesini ve serbestleşmesini kontrol eder ; Su ve elektrolit dengesini etkiler ; Karaciğer’de karbonhidrat oluşumuna etki eder) • Follikül stimulan (FSH) & luteinizan (LH) hormonlar – • Erkek/kadın gonadları üzerine etki eder (FSH > Follikül olgunlaşması, spermatogenezisi ve östrojen üretimini uyarır ; LH/ICSH>Ovulasyonu tetikler, follikül proliferasyonunu, testiste Leydig hücreleri üretimini ve progesteron sentezini stimüle)

ADENOHİPOFİZDEN HORMON SEKRESYONUNUN HİPOTALAMİK KONTROLÜ Hipotalamusdaki RH salgı hücreleri Nuc. dorsomedialis A. hypophysialis superior Hypophysial portal venler Sekonder kapiller damarlar Venöz drenaj Terminal aksonlar Nuc. ventromedialis Primer kapiller A. hypophysialis damarlar superior Tractus tuberoinfundibularis A. hypophysialis inferior • Hypotahalamus’ta “releasing hormon”lar (RH) ve “inhibiting hormon”lar (IH) üretilir. • Bu hormonlar, adenohipofize kan yolu (portal sistem) ile gelir ve buradan da “tropik hormon”ların salgılanmasını düzenler. • Tropik hormonlar • Diğer endokrin bezlerden salgılanan hormonların sekresyonunu kontrol eder.

NEUROHYPOPHYSIS (LOBUS POSTERIOR) • Hipofizin ¼ ’ünü oluşturur. • Yapı olarak hypothalamus’un devamı gibi olup, gerçek bir endokrin bez değildir. • Buradaki hücrelere “pituitosit” adı verilir.

NÖROHİPOFİZDEN HORMON SEKRESYONUNUN HİPOTALAMİK KONTROLÜ Nuc. supraopticus (ADH) Chiasma opticum Nuc. paraventricularis (Oksitosin) Nuc. paraventricularis Nuc. supraopticus Tractus hypothalamohypophysialis A. hypophysialis superior Portal Nörohipofiz kapiller Kapiller damarlar Venöz drenaj Tractus hypothalamohypophysialis A. hypophysialis inferior • Hipotalamus ile nörohipofiz ilişkisi sinir demetleri ile sağlanır. • Hipotalamusta üretilen ADH/Vasopressin ve Oksitosin adlı hormonlar nörohipofizde serbestleşir. • Antidiüretik hormon (ADH) – böbreklerden suyun geri emilimini düzenler. 25. 7 • Oksitosin – doğum sırasında uterusun kasılmasını ve. Figure doğum sonrası meme bezinden süt salgılanmasını sağlar.

GLANDULAE PİNEALİS (CORPUS PİNEALE, EPİFİZ) Cortex cerebri Epifiz Nuc. suprachiasmaticus Chiasma opticum Hipofiz Hypothalamus • Diencephalon’un tavanında yer alan, küçük çam kozalağı şeklinde, 0, 1 gr ağırlığında bir iç salgı bezidir. • Işık sinyallerini > endokrin sinyallere dönüştürür. • Bezin aktivitesi karanlıkta artarken, aydınlıkta azalır. • Aktivasyon artışı, etkilediği diğer endokrin bezlerde aktivite azalışına (inhibisyon) yol açar. • Pinealosit adlı hücrelerinden melotonin ve serotonin hormonları salgılanır. • Bu hormonlar “sirkadiyan ritmi” düzenlerler. • Vücut ısısı, metabolizma, uyku, immün sistem, üreme sistemi, lokomotor aktivite. . gibi birçok fonksiyonda rol oynar.

GLANDULA THYROİDEA - LOKALİZASYONU Larynx Os hyoideum Cartilago thyroidea M. omohyoideus Cartilago cricoidea M. sternohyoideus V. jugularis interna M. thyrohyoideus A. carotis communis M. sternothyroideus Glandula thyroidea Trachea • Boynun ön bölgesinde, larynx ve trachea’nın önünde yer alan “H” harfi şeklinde 2 loblu bir iç salgı bezidir. • 25 -40 gr ağırlığında olup, temel endokrin organların en büyüğüdür.

GLANDULA THYROIDEA - LOKALİZASYONU Os hyoideum Cartilago thyroidea A. carotis interna Epiglottis A. carotis externa A. thyroidea sup. A. carotis communis A. thyroidea inf. Gl. thyroidea Trachea Truncus brachiocephalicus Aorta A. subclavia sin. Gl. thyroidea (sol lob) • Cerrahi ve gerçek kapsül (capsula fibrosa) olarak iki kapsülü vardır. • Lobuler bir yapıya sahiptir. Figure 25. 8 a

GLANDULA THYROİDEA – YERİ ve GÖRÜNTÜLENMESİ V. jugularis interna Lamina pretrachealis Trachea V. jugularis interna sinistra Piramidal lob M. thyrohyoideus A. carotis communis Cart. thyroidea Cart. cricoidea Tiroid bezi N. vagus A. carotis communis N. laryngeus Vertebra Oesophagus recurr. dex. Trachea İsthmus lobus dexter Gl. thyroidea (lobus sinister) Gl. thyroidea V. jugularis int. dex. A. carotis communis sinistra V. jugularis interna sinistra

GLANDULA THYROİDEA- LOBUL YAPISI • Her bir lobul ; follikulus ve areolar bağ dokusundan oluşur. • Follikuller ; • Tiroid hormonlarının (T 3, T 4) yapıldığı “esas hücreler” , • Kalsitonin hormonunun yapıldığı “parafollikuler hücreler”den meydana gelir. Parafollikuler hücreler Folikül Esas hücreler epiteli Kan kapiller damarı Kolloid Areolar bağ doku • Kalsitonin hormonu – kanda Ca+2 düzeyini düşürür Figure 25. 8 c

GLANDULAE PARATHYROİDEAE - YERİ Pharynx (Arka yüz) Gl. thyroidea Gll. parathyroideae Oesophagus Trachea • Tiroid bezinin arka yüzünde yerleşmiş, mercimek şeklinde 4 adet iç salgı bezidir. Figure 25. 9 a • PTH, yaşam için mutlak gerekli bir hormondur.

GLANDULAE PARATHYROİDEAE - YAPISI Esas hücreler Oksifil hücreler Kan kapiller damarı Capsula fibrosa (Gl. parathyroidea) • İç yapısı, sinuzoidal kapiller arasında yerleşmiş epitel hücre kordonlarından oluşmuştur. • Hücreleri 2 tiptir • Esas hücreler – parathormon (PTH) salgılar. • PTH – kandaki Ca 2+ düzeyini arttırır. Figure 25. 9 c • Oksifil hücreler – fonksiyonu bilinmemektedir.

GLANDULAE SUPRARENALES (ADRENAL BEZLER, BÖBREKÜSTÜ BEZLERİ) V. cava inferior Gl. suprarenalis dextra Ren dexter Ureter Oesophagus Diaphragma Gl. suprarenalis sin. Ren sinister Aorta abdominalis A. -V. testiculares Vesica urinaria • Böbreklerin üst uçlarına lokalize olmuştur. • Her iki bezin arka tarafında ise diafragma yer alır. • Yaşam için zorunlu bir çift bezdir.

GLANDULAE SUPRARENALES (ADRENAL BEZLER, BÖBREKÜSTÜ BEZLERİ) Karaciğer V. cava inferior Glandula suprarenalis dextra Böbrek (sağ) Glandula suprarenalis sinistra Pankreas Böbrek (sol) • Sağ böbreküstü bezinin önünde karaciğer sağ lobu ve v. cava inferior yer alırken ; • Sol böbreküstü bezinin önünde mide, pankreas ve bazen de dalak yer alır.

GLANDULAE SUPRARENALES (ADRENAL BEZLER, BÖBREKÜSTÜ BEZLERİ) A. phrenica inferior Aa. suprarenales superiores Gl. suprarenalis sinistra Gl. suprarenalis dextra A. suprarenalis media A. suprarenalis inferior Ren dexter Aorta abdominalis V. cava inferior Ren sinister • Sağ böbreküstü bezi piramide benzemektedir. • Sol böbreküstü bezi ise yarım ay şeklindedir.

GLANDULAE SUPRARENALES (ADRENAL BEZLER, BÖBREKÜSTÜ BEZLERİ) ÖNDEN GÖRÜNÜM Glandula suprarenalis dextra • Fascia renalis’le sıkıca sarılı, 5 -10 gr ağırlığındadır. • 4 x 3 x 3 cm boyutlarındadır.

GLANDULAE SUPRARENALES HİSTOLOJİK YAPI Cortex Medulla Cortex Suprarenal bezin Kesitsel Görünümü Cortex Capsula adiposa • Gl. suprarenalis; embriyolojik, anatomik ve fizyolojik olarak farklı 2 ayrı tabakadan yapılıdır. • Medulla (içte) – sinir dokusu yumağı şeklinde olup, ektoderm kaynaklıdır. • Cortex (dışta) – mezoderm kaynaklı olup hipofiz kontrolunde çalışır.

GLANDULAE SUPRARENALES KESİTİ Capsula adiposa Böbreküstü Bezi : C (Mineralokortikoid) 0 R (Glukokortikoid) T E Böbrek (Gonadokortikoid) Adrenalin Noradrenalin X M E D U L L A

ADRENAL MEDULLA • Yapısında; kromaffin hücreler, venöz sinuzoidler ve sempatik sinir hücreleri bulunur. • Vücudumuzun en büyük sempatik paraganglionudur. • Kromaffin hücreler – modifiye olmuş postganglioner sempatik nöronlardan oluşur. • Katekolaminleri salgılar : • Adrenalin/epinefrin ve • Noradrenalin/norepinefrin • Kavga, uçma ve korkma gibi ruhsal durumlarda aktif olarak yanıt verirler. • Tansiyon ve nabız yükselir, bazal metabolizma artar. Adrenal Medulla

ADRENAL KORTEKS • Cortex tabakası birçok hormon salgılar. • Hormonların hepsi kortikoid türüdür. • Cortex 3 tabakadan ibarettir. Dıştan – içe doğru : • Zona glomerulosa – Mineralokortikoidleri (aldosteron) salgılar. Extrasellüler sıvının su ve elektrolit dengesini ayarlar. • Zona fasciculata – Glukokortikoidleri (kortizol) salgılar. İmmün sistemi zayıflatır, kan şekerini arttırır (özellikle stres durumunda) • Zona reticularis – Gonadokortikoidleri (androjenler - seks hormonları) salgılar.

ADRENAL KORTEKS Capsula adiposa (Mineralokortikoid) Böbreküstü Bezi : (Glukokortikoid) Böbrek (Gonadokortikoid) Adrenalin Noradrenalin

PANKREAS V. cava inferior Oespphagus Dalak Thorax * Pancreas Costa Hepar * * Lien Gaster Böbrek İnen kolon Duodenum Colon İntestinum tenue Aorta abdominalis • Midenin arkasında, karın arka duvarında yerleşmiş olup sindirim sisteminde detaylı olarak anlatılacaktır.

PANKREAS Duodenum Pancreas • Endokrin sistem açısından ; hem ekzokrin hem de endokrin hücreler içeren bir salgı bezidir. • Ekzokrin hücreler – salgıladığı sindirim enzimlerini (tripsinojen, amilaz, lipaz) bir kanal yoluyla ince barsağa (duodenum) akıtır. • Endokrin hücreler – Langerhans adacıklarındadır.

PANKREAS ÖNDEN GÖRÜNÜM Collum pancreatis Ductus choledocus Corpus pancreatis Caput pancreatis Ductus pancreaticus accessorius Lobuller yapı Ductus pancreaticus Papilla duodeni major Duodenum (İnce barsaklar) • Pankreasın 4 bölümü vardır : Caput - Collum - Corpus - Cauda pancreatis Cauda Medulla pancreatis

PANKREAS • Langerhans adacıkları : • Pankreas’ın yaklaşık % 1’i kadardır. • Endokrin hücre kümecikleri şeklinde pankreasta dağılmış yaklaşık 1 milyon adacıktır. Ekzokrin hücreler Langerh. adacığı Endokrin hüc. α hücre β hücre δ hücreleri Pankreas’daki Langerhans adası

ENDOKRİN PANKREAS • 4 tip endokrin hücre içerir : • α-Alfa (A) hücreleri –glucagon salgılar • Kan şeker seviyesini yükseltir. • β-Beta (B) hücreleri – insulin salgılar • Kan şeker seviyesini düşürür. • δ-Delta (D) hücreleri – somatostatin (GHIF) salgılar • A ve B hücrelerinin salgılanımını azaltır. • F hücreleri – pankreatik polipeptid salgılar • Ekzokrin pankreas enzimleri ve somatostatin salgılanımını inhibe eder.

TYHMUS (UYKULUK) • Sternum’un hemen arkasında, göğüs boşluğunun üst kısmında yerleşen iki loblu bir organdır. Akciğer • Çok önemli bir immün (bağışıklık) sistemi organıdır. Thymus • Salgıladığı hormonlar (Timosin, Timik hormon…) ; T-lenfositleri ile Kalp B-lenfositlerinin gelişiminde rol oynar. • Yaklaşık 10 -12 gr olan timus, puberte’da 40 gr’a kadar ulaşabilir, daha sonra kademeli olarak küçülmeye başlar. • Ayrıca hipofizden salgılanan üreme hormonlarının salgılanmasını da etkiler.

GONADLAR (TESTİS ve OVARYUM) • Cinsiyet hücreleri • Spermium ve Ovum oluşturur. • Cinsiyet hormonları • Östrojen, progesteron ve testosteron salgılar. • Seks hormonlarının esas kaynakları – • Endokrin testis ve Endokrin ovarium’dur.

TESTİS Epididymis Testis Scrotum Testis

ENDOKRİN TESTİS • İntersitisyel (Leydig) hücreler : • LH (ICSH) etkisiyle androjen hormonları (testosteron. . . ) salgılar. • Testosteron esas olarak • Spermiumun ve erkek üreme organlarının gelişimine öncülük eder. • Sekonder seks karakterlerinin belirginleşmesini sağlar. • Sertoli hücreleri : • “inhibin” salgılar – FSH üretimini inhibe ederler. • Östrojen (az miktarda) salgılar – bunun erkekteki fonksiyonu tam olarak bilinmektedir.

ENDOKRİN TESTİS – TESTİS İÇ YAPISI Ductus deferens Epididymis İnterstisyel hücreler Sertoli hüc. Testis Scrotum Spermatogon Tubuli seminiferi contorti kesiti

OVARİUM – SAGİTTAL KESİT GÖRÜNÜMÜ Ovarium Tuba uterina Uterus Vesica urinaria

OVARİUM – ÖNDEN GÖRÜNÜM Ovarium Tuba uterina Uterus Vesica urinaria

OVARİUM DIŞ GÖRÜNÜM İÇ GÖRÜNÜM Tuba uterina Ovarium Uterus Vagina

ENDOKRİN OVARYUM • Hipotalamus ve Adenohipofizin kontrolünde olarak Androgen hormonları (östrojen, progesteron) salgılar. • Östrojen – Graaf follikülünün çatlamasına kadar olan dönemde (oogenez – ilk 14 gün) folikülün, teka interna hücreleri tarafından salgılanır. • Esas olarak sekonder seks karakterlerinin oluşmasını sağlar. • Progesteron – çatlamış Graaf folikülünde oluşan corpus luteum’dan salgılanır. • Döllenme oluşursa, gebelik için uterus’u hazırlar (4. aya kadar > sonrasında plasenta bu işi yapar). • Döllenme oluşmazsa, 26. günde salgılanımı durur.

OVARİUM OVULASYON SİKLUSU Primer folikül Ovum Sekonder folikül Corpus albicans (Dejenere corpus luteum) Graaf folikülü Theca interna Ovulasyon olmuş ovum Corpus luteum gelişimi

ENDOKRİN HÜCRELER İÇEREN DİĞER YAPILAR • Kalp – atrium endokard’ından atriopeptin salgılanır. • Hedef organları – kan damarları, böbreküstü bezi ve hipotalamus • Etkisi – kan basıncının kontrolu beraberinde Na, K ve su atılımını düzenler. • Gastrointestinal mukoza – hem ekzokrin, hem de endokrin salgıları vardır. • Gastro Entero Pankreatik endokrin Sistem (GEPS) de yer alan bu hücreler iki şekilde de adlandırılır ; APUD (Amine Precursor Uptake and Decarboxylation) veya EGI (Endocrinocytus Gastro. Intestinalis) hücreleri. • 20’den fazla hormon (gastrin, kolesistokinin, sekretin, motilin, substans-P, somatostatin. . ) salgılanır. • Beslenme ilgili hormonal yanıtlar verir. • GEPS en büyük endokrin bez olarak kabul edilir.

ENDOKRİN HÜCRELER İÇEREN DİĞER YAPILAR • Plasenta – fetusu besleyip kuvvet veren bir yapıdır. • Geçici olarak östrojen, progesteron, korionik gonadotropin, plasenta laktojeni ve relaksin hormonlarını salgılar. • Böbrek – renin, eritropoietin, 1. 25 dihidroksi vitamin D 3, prostoglandin. . . isimli hormonlar salgılar. • Renin – aldosteron salınımını dolaylı yoldan arttırır. • Eritropoietin – eritrosit üretimini arttırır. • Deri – modifiye olmuş kolesterol moleküllerini pro-vitamin D’ye çevirir. • Hypothalamus – hipofizi kontrol eden hormonlar (RH, IH, ADH, oksitosin) salgılar.

Endokrin organlar – ÖZET 1 Yerleşim Hormon Hedef Ana Etkileri Corpus pineale Melatonin, Serotonin Sirkadian Ritm Hypothalamus Tropik Adenohipofiz hormonlar (RH, IH) Hipofiz hormonlarının kontrolü Adenohipofiz Prolaktin, Growth hormon, ACTH, TSH, FSH, LH, MSH Meme, gl. suprarenalis Süt üretimi, büyüme, korteksi, thyroid, kortisol, thyroid gonadlar hormonu, ovum/sperm üretimi, seks hormonları Thyroid T 3, T 4, Kalsitonin Birçok doku Metabolizma Parathyroid PTH (parathormon) Kemik, böbrek Plazma kalsiyumu Thymus Thymosin Lenfositler Lenfosit gelişimi Kalp Atriopeptin Böbrekler Na+ sekresyonunu artırır

Endokrin organlar – ÖZET 2 Yerleşim Hormon Hedef Ana Etkileri Karaciğer Angiotensin Adrenal korteks, kan damarları, beyin Aldosteron, kan basıncı Pancreas İnsulin, glucagon, somatostatin Gastro-intestinal yol ve pancreas Sindirim ve absorbsiyona yardım eder Adrenal (gl. suprarenalis) korteks Aldosteron, kortizol, androjenler Böbrek, birçok doku Glukoz metabolizması Adrenal (gl. suprarenalis) medulla Adrenalin, noradrenalin Birçok doku Savaş veya kaç tepkisini uyarır Böbrek Erythropoietin, kalsiferol Kemik iliği, barsaklar Eritrosit üretimi, kalsium absorbsiyonu Testis/Ovarium Androjenler, östrojenler Birçok doku Seks organlarının kontrolu

BAŞARILAR…

HORMONLAR • Hormonların sınıflandırılması • Amino asit karakterindeki hormonlar • Steroid hormonlar • Temel hormon aktivasyonu • Kan damarları ile tüm vücudu dolaşırlar. • Sadece özel dokuları (hedef hücreleri) etkiler. • Bir hormon farklı hedef hücrelerde farklı etkiler oluştururlar.

HORMON SALGILANIMININ KONTROLÜ • Sekresyonu üç temel uyarı başlatır. 1. Humoral (vücut sıvıları yolu ile) – en basit endokrin kontrol mekanizmasıdır. • Kandaki iyon ve besleyici elementlerin seviyelerinin değişimine direkt olarak yanıt verme sonucu sekresyon oluşur.

HORMON SALGILANIMININ KONTROLÜ 2. Nöral (sinirsel yol ile) – sempatik sinir lifleri suprarenal medulladaki hücreleri uyarır. • Adrenalin (epinefrin) ve noradrenalin (norepinefrin)’in serbestleşmesi sağlanır. 3. Hormonal (hormonlar yolu ile) – diğer salgı bezlerinden alınan uyarılar ile olur. • Belirli hormonlar, diğer hormonların sekresyonunun başlamasını sağlarlar.

HORMON SALGILANIMINDAKİ ÜÇ TEMEL KONTROL MEKANİZMASI a- Humoral Yol b- Nöral Yol c- Hormonal Yol Figure 25. 2 a-c

HORMON SALGILANIMININ KONTROLÜ • Her zaman feed-back mekanizmaları ile kontrol edilir. • Kan konsantrasyonu minimum seviyeye düşerse • Hormon salınımı artar • Kan konsantrasyonu maksimum seviyeye yükselirse • Hormon üretimi durdurulur