Amerika Sosyal Gvenlik Sistemi ABDde sosyal gvenlik sistemi

Amerika Sosyal Güvenlik Sistemi

• ABD’de sosyal güvenlik sistemi ağırlıklı olarak kamu emeklilik planlarını içeren sosyal sigorta modeline dayanmaktadır. • Ayrıca, uygulamada mesleki ve gönüllü emeklilik planlarına da yer verilmektedir. • 1929 yılında yaşanan dünya ekonomik krizinin ardından 1934 yılında Başkan Roosevelt tarafından işsizlere, sakatlara, çocuklara yardım uygulamasına geçilmiş, • 1937 yılında Sosyal Sigorta Kanunu ve 1938 yılında işsizlik yardımları kabul edilmiştir.

• Modern anlamda sosyal güvenliğe ilişkin ilk hukuki düzenleme ise 1945 yılında çıkarılan Sosyal Güvenlik Kanunu ile hayata geçirilmiştir. • ABD’de bireysel emeklilik hesapları, işveren destekli emeklilik programları kapsamında olmayan işçiler için ertelenmiş vergi esaslı emeklilik geliri sağlamak amacıyla Ekonomik Emeklilik Gelir Güvencesi Kanunu’nun 1974 yılında çıkmasıyla başlatılmıştır.

• 1981 Ekonomik İyileşme Vergi Kanunu, bireysel emeklilik hesapları opsiyonunu tüm işçilere yaymıştır. • ABD’de son yıllarda sosyal güvenlik sisteminde köklü değişikliklere gidilmesi gerektiğine ilişkin görüşler yaygınlık kazanmıştır. • Bu gelişmeler paralelinde 1990’lı yılların sonlarından itibaren ABD’de özel emeklilik programları oluşturularak çalışanların bireysel tasarruflarını gönüllü olarak özel emeklilik fonlarında değerlendirdiği bir sisteme geçilmiştir.

• ABD’deki özel emeklilik sistemi tamamen gönüllük esasına bağlı olarak faaliyet göstermekte ve işverenler tarafından işletilmektedir. • Özel emeklilik düzenlemeleri, bireysel emeklilik hesapları veya sigorta şirketlerinden kişilerce satın alınan ertelenmiş yıllık sözleşmeleri gibi büyük ölçüde kendine has bireysel düzenlemelerden oluşmaktadır. • Bu düzenlemeler, çok daha sınırlı vergi muafiyetlerine tabi olup genelde, özel emeklilik programlarından farklı şekilde bireysel tasarruf araçları olarak ele alınmaktadır.

• Reformla özellikle çalışanlara gelecekleri için kişisel emeklilik hesaplarında ön bir fon oluşturma şansı verilmekte ve bu hesaplarda biriken tasarrufların esnek bir yönetim yapısı içinde yatırımlara yönlendirilmesi planlanmaktadır. • Böylece çalışanlara emekli olduklarında daha yüksek bir gelir olanağı sunulmaktadır.

• Nitekim bu yönde çalışmalar başlatılmış olup, şirketlerin özel emeklilik planları için vergi avantajları geliştirilmiştir. • Ayrıca, kamu emeklilik sisteminin 2020’li yılların sonlarından başlayarak açık vermesi beklenmektedir. • ABD’deki özel emeklilik sistemi, büyük ölçüde özel gelirle desteklenmekte ve özellikle yüksek düzeyde kazanan çoğu Amerikan işçisine hitap etmektedir.

• Özel eklilik kanunu esnek olup, finansal piyasalarının gelişimine bağlı olarak emeklilik kaynaklarının yatırılacağı alanlar düzenlenebilmektedir. • Sosyal güvenlik primleri, genel vergiler ile birlikte toplanmaktadır. • Gelirlerin toplanması ve emeklilik ödemelerinin yapılabilmesi için Sosyal Güvenlik Dairesi ile Amerikan Gelir İdaresi koordineli olarak çalışmaktadır.

• Sosyal Güvenlik Kanundaki en büyük programlar, yaşlılık ve vazife-adi malullük sigortalarıdır. • Sosyal güvenlik dairesi tarafından yönetilen, işçi ve işverenler tarafından ise finanse edilen bu programlar, ABD’de çalışmakta olan insanların %90’nını kapsamaktadır.

• Ülkede emeklilik yaşı halen 62 olarak uygulanmakla birlikte hızlı nüfus artışına paralel olarak emeklilik yaşının kademeli olarak 67’e çıkarılması planlanmaktadır. • Emekli aylığı ödemeleri ise şu şekilde yapılmaktadır: q-62 yaşından önce malullük aylığı, 62 yaş ve sonrasında ise yaşlılık aylığı bağlanmaktadır. q-emekli veya malullük aylığı alırken ölenlerin eş ve çocuklarına dulyetim aylığı bağlanmaktadır. q-çalışmakta iken ölen işçinin eş ve çocuklarına dul-yetim aylığı bağlanmaktadır. q-ölen işçinin hizmeti yetersiz ise, toptan ödeme yapılmaktadır.

• Toplanan primler devletin Federal Yaşlılık ve Dul-Yetim Sigorta Fonu ile Federal Malullük Sigorta Fonlarında biriktirilmektedir. • Yaşlılık veya malullük sigortalarının yanında işsizlik sigortası da uygulanmaktadır. • Çalışma Bakanlığına bağlı İş Güvenlik Bürosu, işsizlik sigortası programının yürütülmesinden sorumludur.

• ABD içindeki federe devletler, işsizlik primlerini toplar ve Hazineye gönderir. Hazine, her federe devlet adına ayrı bir hesap açar. • Devlet işsizlik yardımı yapması halinde bu fonu hazineden çeker. • Eğer işçi, kendisine bulunan işi kabul etmezse, işsizlik yardımı kesilir (bulunan iş, daha önceki işi ile ücret, çalışma koşulları, sendikalaşma vb. gibi konularda uyum göstermelidir). • İşsiz kalan işçiye ayrıldığı işte aldığı ücretin %50’si işsizlik yardımı olarak ödenir.

Yararlanılan Kaynak: Haluk Egeli, Parafiskalite ve Parafiskal Yükümlülükler