ALGILAMA VE ATFETME SRELER BLM3 1 ALGILAMA SREC

ALGILAMA VE ATFETME SÜREÇLERİ BÖLÜM-3

1. ALGILAMA SÜRECİ a)Algılamanın Tanımı: İnsanların çeşitli duyuları (görme, işitme, koklama, dokunma ve tatma) yardımıyla çevrelerinden elde ettikleri bilgileri bir araya getirip organize ederek kendileri için anlama yada yoruma kavuşturmalarına ilişkin süreçlerdir. Buna göre de davranışları oluşur. Algılama ile; ilgi duyulan süreçler seçilir Her bireyin ilgisini çeken çevresel olay ve bilgiler farklıdır. Farklılıklar, farklı kişiliklere, ihtiyaçlara, güdülere, değerlere, inançlara ve tecrübelere sahip olmamızdır. Kişilerin oluşturdukları kanaat, kuram ve fikirler zaman içinde değişebilir.

B. Algılama Sürecini Etkileyen Faktörler 1. Algılayanın kişiliği, tecrübeleri, 2. Algılananın özellikleri, 3. Algılama ortamı Bunlar bireyden bireye değişir ve farklılık oluşturur ve Algısal çarpıtmaları da oluşturabilir. Şekil 1 - Algılama Süreci C. Algılamada Bilgi İşleme Evreleri 1. Dikkat ve seçim mekanizması, 2. Bilgilerin Zihinde Organizasyonu 3. Bilgilerin Anlama ve Yoruma Kavuşması 4. İhtiyaç olunca ‘Tekrar Hatırlama’

C. 1. Dikkat ve Seçim Duyularımızla sürekli bilgi bombardımanına tutuluruz. Çevreden gelen bu bilgilere her birey seçimsel davranır. Yani; Tüm bilgileri değil küçük bir kısmını alırız. İlgilen merak duyulan araştırılan konulara odaklanılır ve onlar seçilir. (Ayakkabıda taş, yangın, okula giderken sınav var- hala araba kullanabilir)

Elde Edilen Bilgilerin Zihinde Gruplandırılarak Organize Edilmesi C. 2. Filtre edilen bilgileri anlamlı biçimde bir araya getirerek gruplamasına zihinsel organizasyon denir. Anlama kavuşturulmuş bilgiler bir araya gelerek Zihinsel Çatıları oluştururlar. Bireylerin zihinsel çatıları ise o bireyin kişisel şeması olarak nitelendirilir. İnsan kişilik şemalarına göre, diğer insanları algılar, değerlendirir ve Sınıflandırırlar, ona göre de davranırlar. (Türkler misafirperverdir, Almanlar disiplinlidir, …)

C. 2. Elde Edilen Bilgilerin Zihinde Gruplandırılarak Organize Edilmesi Ayrıca bireyin karşılaştığı bir durum ve sorunla ilgili olarak buna uygun olayları ve faaliyetleri zihninde sıralı biçimde oluşturmasına da ‘düzen şeması’ denir. - Zihinsel organizasyon ilkeleri Algılama sürecinde birey çevreden edindiği görsel uyarı ve bilgileri, gruplandırıp organize ederken belirli ilkelere dayandırır, Farklılık İlkesi: Bir şeyin değişik özelliklerini algılar (S. 73 Şk 2) Gruplama İlkesi: Zihnin algılanan nesneleri birbirlerine benzerliğine ve yakınlığına göre otomatik olarak gruplama durumudur.

C. Tamamlama İlkesi: algılanan cisimlerin, zihinde tanınan bir anlama kavuşturulmasına denir. Zihin hissettiklerini de ekleyerek her şeyi bütün olarak, bütünselleştirerek algılamaya çalışır. Gruplandırma Hataları: (Şekil 4… Büyük cisim-küçük cisim/küçük cisim büyük cisim) Organize Edilen Bilgilerin Yorumu: Çevreden aldığımız bilgi ve izlenimleri gruplayıp anlamlı hale getirdikten sonra, bunları davranışlarımızla aksiyon olarak çevreye yansıtırız.

Kişi; izler-bilgi alır Onları gruplar anlamlandırır aksiyon olarak karşıya cevap verir Davranışta bulunur (nasıl tepki verdim/yorumladım) (Misafire çay/patronun her dediğini yapmalı/mor gömlek giyen erkek kılıbık olur, dikkat) Yorumlar kişilere göre değişir NASIL? ? ? Herkesin DİKKAT ve SEÇİCİLİĞİ farklı… Her bireyin gruplamasında - kişisel şemalar ve - düzen şemaları birbirinden farklı

Sonuç olarak kişiler aynı durum ve olay karşısında farklı tepkiler, davranışlar gösterebilirler.

- Bilgilerin İhtiyaç Duyulduğunda Tekrar Hatırlanması - Algılanan Seçilen Kişisel şema & düzen şemaları ile sınıflanan ve yorumlanan bilgi hafızada kalıcıdır. Yeri geldiğinde tekrar hatırlanmak üzere depolanır. - Bilgiler: Geçmiş tecrübeler, ondan oluşan kanaat, inanç ve değerleri oluştururlar ve gerektiğinde yani yeni algılama süreçlerinde hafızadakiler tekrar hatırlanır. - İnsan tüm bilgileri depolamaz----önem sırasına göre oluşturur. - Önemsiz bulduğu bilgileri AZALTIR. - Algılama süreklidir, yaşadığımız sürece devam eder. Bilgiler de sürekli olarak yenileri ile takviye olur. - Şekil 5: Algılama süreci evreleri.

Bireyin sürekli Bilgi Edinmesi Dikkat ve Seçim Şemalara göre bilgilerin organizasyonu Hafızaya gönderme Yorumlama ve Davranışlar Tekrar Hatırlatmalar Şemalara göre önemsiz, veya önemini kaybeden bilgilerin azalması Algılama süreci evreleri

D) Algılama Sürecinde Yanılgı ve Çarpıtmalar: 1) Basmakalıpçılık, 2) Model Örneği Oluşturma (prototip), 3) Hale Etkisi, 4) Seçici Algılama, 5) Yansıtma, 6) Zıtlık Etkisi, 7) Beklentiler Önyargı: Peşin hüküm vermek.

D) Algılama Sürecinde Yanılgı ve Çarpıtmalar: 1) Basmakalıpçılık, - İnsan ve nesneleri gruplandırırken zihnimizde oluşturduğumuz kişisel çatılardan biridir. (Mesleklere, ırklara, renklere, kelimelere, şiveye, vb. ne göre) - Örn: Mühendisler içedönüktür, teknik çözümden anlarlar, - Dişçiler can yakarlar, korkunçturlar, Bunlar yanılgıları oluştururlar….

D) Algılama Sürecinde Yanılgı ve Çarpıtmalar: 2) Model Örneği Oluşturma (prototip), - Zihindeki modele göre olayları algılamaktır. (duraktaki kız – oda arkadaşı olunca) 3) Hale Etkisi, - Bir insanın veya olayın etkisinde kalarak diğer insan ve olayları buna göre değerlendirmesidir – (Bir yöneticiye yapılan değerlendirmedeki bulguları diğerlerinde de var gibi davranmak, hata yapınca yönetici bağırıyorsa diğerlerini de öyle zannetmek, vb. )

D) Algılama Sürecinde Yanılgı ve Çarpıtmalar: 4) Seçici Algılama, - Dikkat ve seçim evresinde olur. Kişi kendi ihtiyaçları, değerleri ve beklentilerini ilgilendiren yönleri dikkate alır. (çıkarlarına göre algılama) - Sinemada amcası arar, oğlan kısık sesle sinemadayım der. Ses gelmeyince kapatır. Amcası onu duymamış ama o arada filmde siren sesleri ile ‘Teslim ol’ deniyor. Amca hemen babayı arıyor. Bizim oğlan ne yaptı? ? ? - Bu durum kişileri yanılgıya götürür (kardeş-miras, Pazarlamadan GM olunca, siyasetçilerin kendi destekçilerine göre bütünü değerlendirmeleri vb. )

D) Algılama Sürecinde Yanılgı ve Çarpıtmalar: 5) Yansıtma, Bir kişinin kendine ait başkaları tarafından hoş karşılanmayan kişisel bir özelliğinin başkalarına yakıştırması durumuna yansıtma adı verilir. (Örn. Yönetici çekmecesini kilitler, başkalarına çekmecede önemli evrak olduğunu belirtir sebep olarak, ancak gerçek sebep onun başkalarının çekmecelerini karıştırmasıdır. / kendisi işten çıkarılma endişesi olan, ortaya kişilerin güvenliği olursa daha motive çalışacaklarını belirtir) 6) Zıtlık Etkisi, Kişilik özelliklerinden birinin aynısını taşıyan kimselerden olumlu veya olumsuz olarak yapılan değerlendirmeye göre, zıt bir davranış veya tepki göstermesi durumudur.

D) Algılama Sürecinde Yanılgı ve Çarpıtmalar: 7) Beklentiler: Beklentiler her zaman nesnel veya gerçekçi olmayabilir.

II- ATFETME SÜRECİ A) Atfetmenin (atribution) Tanımı: Kişinin kendi davranışlarının veya başkalarının davranışlarının nedenlerini açıklaması ve belli hususlara dayandırılmasına verilen addır. Atfetme süreci ile birey , hem kendi davranışlarının, hem de diğer insanların davranışlarının ve hem de algıladığı olayların anlama kavuşturulması yada yorumlanmasında önemli yere sahiptir. Diğer kişilerin davranışlarını yorumlarken Nedenlere ineriz. Neden olduğunu ortaya çıkararak atfetme sürecini yaşarlar. Kendi davranışları için de bunu yaparlar. Atfetme NEDEN-SONUÇ ilişkisinin ortaya çıkarıldığı bir analitik düşünme sürecidir.

II- ATFETME SÜRECİ Özellikle, kişileri - motive etmek, - verimliliği artırma, - örgütle bütünleşme sağlama Önemli yere sahiptir. Atfetme süreci ile aşağıdaki hususlara algısal yorumlar yapılabilir; 1) Belirli bir olayın nedenlerine inme ve anlama, 2) Olayın sonuçları için sorumlulukların kimde/kimlerde olduğunu ortaya çıkarma, 3) İnsanların davranışlarının nedenlerine inerken bu davranuşları ortaya çıkaran kişisel özellikleri tespit etmedir.

B) ATFETME Sürecinin Dayandığı Nedenler 1) İçsel Nedenler, Bireyin kontrolü altında olduğuna inanılan nedenlerdir. (Örn. Ebru’nun okuldaki başarısı düşük, çünkü ders çalışmayı sevmiyor ve tembel) 2) Dışsal Nedenler, Kişinin kendi kontrolü dışında olduğuna inanılan nedenlerdir. (Örn. Saliha’nın sanat başarı işgücü verimliliği düşüktür, çünkü Saliha’nın çalıştığı tezgah eskidir ve sık bozulmaktadır, dolayısı ile moral bozmaktadır)

B) ATFETME – Örnekleri - Hapis yatmış olan kişiye yaklaşım, - Tartışalım - Siyasi görüşüne göre yaklaşım, - Tartışalım - İçsel & Dışsal Neden: - Finans Uzmanının başarısız borsa denemeleri (Dünya borsası, ekonomik altyapılar, analiz yeteneği donanımları zayıf) - Finans uzmanının başarılı sonuç verememesinin nedeni piyasaların çok fazla değişken ve stabil olmamasından kaynaklı. - Ekip çalışmasında projeye eksik katkı verenler (bilgi yetersizliğinden mi? )

Örnekler- Örgütsel Davranışlar Karanlıkta İz Sürmeyin (planlamasız çıkılan yollar) Satmanın yolu ucuzlatmak değildir (sahte fiyatına gerçek elmas satmayın) Bir işe sadece heyecan verici olduğu için başlamayın… Patron Değil Arkadaş Olmak

C) ATFETME Belirleyicilerini Etkileyen Faktörler 1. Ayırtedicilik, Yalnız bir olayla veya durumla ilgili olarak ortaya çıkan belirgin bir davranışın nedenlerine bakmaksızın değerlendirilmesine denir. Örn. Hasan bir sınavda çok kırık not almış, başarısızlığını içsel ve dışsal nedenleri analiz etmeden tembel diyebiliriz, çünkü diğerlerine kıyasla notu düşüktür; ancak Hasan’ı daha önceden tanıyorsak onun başarısızlığını bizim için içsel değil dışsal nedenle açıklarız. 2. Görüş Birliği, Bir grup insan aynı ortamda ve eşit koşullarda bulunuyorsa ve birisinin ortaya çıkan farklı bir davranışı o varsa, kişinin içsel özelliğine atfedilir. Çünkü o ortama herkes için aynı/eşit olarak bakılır. (Örn. Aynı fab. Aynı makineleri kullanan adamların arasında Mehmet’in durumu)

C) ATFETME Belirleyicilerini Etkileyen Faktörler 3. Tutarlılık (Consistency) Bir davranışın zaman içinde benzer durumlarda, tekrar ortaya çıkmamasına tutarlılık adı verilir. (Mehmet hep başarılı, bir sefer olmadıysa bunu dışsal nedene bağlamak gibi / Hüseyin hep başarısız ise bunu onun içsel durumuna atfetmek)

D) ATFETME Hataları 1. Temel Atfetme Hataları, İçsel ve dışsal sebepleri düşük veya yüksek olarak değerlendirmek, 2. Kendine Hizmet Eğilimi Başarıda kendine, başarısızlıkta dışarıya sebep oluşturma. .

Bireysellik vurgulayan atasözleri; - bana dokunmayan yılan bin yaşasın, - Her koyun kendi bacağından asılır - Bir çöplükte iki horoz ötmez, İşbirliğini vurgulayan: El elden üstündür, Bir elin nesi var iki elin sesi var. Bunlara göre gruplar arasında değerlendirmenizi yapıp yorumlayınız. Atasözlerinin; algı ve atfetmede etkisi nedir?