Alergia a nauka zawodu i praca Marta Wiszniewska

Alergia a nauka zawodu i praca Marta Wiszniewska Agnieszka Lipińska-Ojrzanowska Jolanta Walusiak-Skorupa Klinika Chorób Zawodowych i Zdrowia Środowiskowego Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016– 2020

Alergia Jest to nadmierna, nieprawidłowa reakcja organizmu na nieszkodliwe czynniki zewnętrzne zwane ALERGENAMI. Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016– 2020 2

Alergeny Zostają rozpoznane przez układ odpornościowy jako potencjalnie niebezpieczne i wywołują odpowiedź mającą na celu ich wyeliminowanie Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016– 2020 3

Alergeny możemy podzielić na: • Wziewne – obecne w powietrzu i wraz z nim dostają się do dróg oddechowych; • Pokarmowe – obecne w pożywieniu i wraz z nim dostają się do układu pokarmowego; • Kontaktowe – powodujące uczulenie przez bezpośredni kontakt ze skórą. Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016– 2020 4

Objawy alergii • Kaszel • Katar • Łzawienie oczu • Wysypka, zmiany skórne • Duszność • Biegunka Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016– 2020 5

Choroby alergiczne Alergiczny nieżyt błony śluzowej nosa • obfita, wodnista wydzielina, • kichanie i świąd, • uczucie blokady nosa, spowodowane obrzękiem błony śluzowej nosa. Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016– 2020 6

Choroby alergiczne Alergiczne zapalenie spojówek • łzawienie, • pieczenie spojówek, • zaczerwienienie, • obrzęk powiek. Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016– 2020 7

Choroby alergiczne Astma oskrzelowa przewlekła choroba zapalna dróg oddechowych, charakteryzująca się: – nadreaktywnością oskrzeli, prowadzącą do nawracających epizodów: • świszczącego oddechu, • duszności, • ściskania w klatce piersiowej • suchego, uporczywego kaszlu, – obturacją oskrzeli. Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016– 2020 8

Alergia zawodowa – choroby zawodowe Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016– 2020

Alergen zawodowy • Alergen charakterystyczny dla środowiska pracy. • Może występować poza środowiskiem pracy, ale jego stężenie w środowisku pracy jest istotnie wyższe, np. mąka w piekarni a mąka w naszych kuchniach. • Tzw. pospolite alergeny środowiska, występujące w środowisku pracy np. pyłki traw dla osoby zawodowo koszącej trawę nie są uznawane za alergen zawodowy. Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016– 2020

Czynniki o dużej masie cząsteczkowej (> 1000 D) Czynnik Populacja ryzyka Mąka i enzymy zawarte w polepszaczach Piekarze, młynarze, ciastkarze, pracownicy transportu mąki kucharze, Alergeny zwierzęce Pracownicy zwierzętarni, hodowcy zwierząt, naukowcy, osoby handlujące zwierzętami Owoce morza Producenci żywności Ziarna roślin oleistych Wytwórcy olejów roślinnych Detergenty i inne proteazy Użytkownicy i producenci detergentów, piekarze, wytwórcy dodatków spożywczych Lateks Lekarze, pielęgniarki, pracownicy laboratoriów, wytwórcy opon, wytwórcy rękawic medycznych Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016– 2020 11

Czynniki niskokocząsteczkowe (< 1000 daltonów) Czynnik Populacja ryzyka Izocyjaniany Wytwórcy poliuretanów, użytkownicy poliuretanów (meblarstwo, obuwnictwo, produkcja uszczelek, wykładzin budowlanych i mieszkaniowych), lakiernicy samochodowi, producenci mas plastycznych Sole platyny, niklu, chromu, kobaltu Galwanizernie, obróbka skór, produkcja noży do golenia i instrumentów medycznych Glin Hutnicy aluminium Barwniki Wytwórcy barwników, użytkownicy barwników w procesach produkcyjnych (przemysł meblowy, tekstylny) Nadsiarczany i henna Fryzjerki Etylenodwuamina i parafenylodwuamina Fryzjerki, pracownicy lakierni i przemysłu gumowego Środki dezynfekcyjne Pracownicy służby zdrowia Bezwodniki kwaśne Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016– 2020 Producenci poliestrów, żywic, barwników

Które choroby alergiczne mogą być chorobami zawodowymi? Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016– 2020

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (Dz. U. nr 105 poz. 869) Okres występowania udokumentowanych objawów Choroby zawodowe 6. 7. Astma oskrzelowa 1 rok Zewnątrzpochodne alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych: postać ostra i podostra postać przewlekła 1 rok 3 lata 8. Ostre uogólnione reakcje alergiczne 12. Alergiczny nieżyt nosa Zapalenie obrzękowe krtani o podłożu 13. alergicznym 1 dzień 1 rok Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016– 2020 14

Czynniki ryzyka astmy zawodowej • atopia (dodatnie wyniki PTS z pospolitymi alergenami środowiska i osobniczy wywiad atopowy), • alergiczny nieżyt nosa, • wysokie stężenie alergenów w powietrzu, • nieswoista nadreaktywność dróg oddechowych, • płeć, wiek, • palenie papierosów. Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016– 2020 15

Choroby alergiczne - diagnostyka • • Wywiad i badanie przedmiotowe; Punktowe testy skórne; Oznaczanie w surowicy alergenowo-swoistych przeciwciał Ig. E; Swoiste wziewne testy prowokacyjne z alergenami. W przypadku podejrzenia astmy oskrzelowej – badania czynnościowe układu oddechowego, tj. : • spirometria spoczynkowa; • test odwracalności skurczu oskrzeli (tzw. próba rozkurczowa); • ocena nieswoistej nadreaktywności oskrzeli (np. test z metacholiną). Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016– 2020 16

Choroby alergiczne a praca • Osoba atopowa a nauka zawodu lub praca w narażeniu na czynniki o działaniu alergizującym. • Alergia niezawodowa a praca. • Alergia zawodowa a praca. Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016– 2020

Osoba atopowa a nauka zawodu lub praca w narażeniu na czynniki o działaniu alergizującym Obecność czynników ryzyka rozwoju schorzeń alergicznych u kandydata na pracownika/pracownika narzuca konieczność wzmożenia działań prewencyjnych i wykonywania badań profilaktycznych z większą częstotliwością i nie oznacza konieczności odsunięcia od pracy! Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016– 2020

Odsunięcie siedmiu osób atopowych od pracy zapobiega jednemu przypadkowi astmy zawodowej Cullinan 1994 Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016– 2020

Alergia niezawodowa a praca Pacjent z alergią/astmą niezawodową może pracować w narażeniu na czynniki alergizujące pod warunkiem prawidłowej kontroli choroby, w czym może przeszkadzać: • narażenie na czynniki drażniące; • narażenie na czynniki dające nadwrażliwość krzyżową, np. istniejąca alergia na pyłki traw a ekspozycja na mąkę, alergia na owoce południowe a narażenie na lateks; • narażenie na pospolite alergeny środowiska o dużym stężeniu w miejscu pracy, np. koszenie trawy, praca sprzątaczki. Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016– 2020

Wpływ choroby alergicznej na edukację Wpływ na przebieg procesu edukacji (nieobecności związane z zaostrzeniami) Wpływ na wybór zawodu jeśli choroba wystąpiła bardzo wcześnie ważna rola lekarza leczącego Osoby chore powinny dążyć do uzyskania jak najwyższych kwalifikacji. Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016– 2020

Alergia niezawodowa a praca • Decyzję o braku lub istnieniu przeciwwskazań zdrowotnych do pracy na określonym stanowisku podejmuje lekarz przeprowadzający badanie profilaktyczne pracownika. • Analogicznie, w przypadku podejmowania nauki zawodu decyzję podejmuje lekarz przeprowadzający badanie ucznia lub studenta. Taka decyzja jest w każdym przypadku indywidualna, uzależniona od stanu klinicznego i istniejących czynników ryzyka. Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016– 2020

Praca u osoby z uczuleniem zawodowym Jeśli występują. . Konieczne działania to. . objawy skórne eliminacja alergenu, ograniczanie ekspozycji, stałe monitorowanie stanu zdrowia astma oskrzelowa odsunięcie od narażenia na alergen, farmakoterapia anafilaksja/obrzęk naczynioruchowy brak kontaktu z alergenem, plakietka informująca o uczuleniu, strzykawka automatyczna z adrenaliną Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016– 2020

Optymalna praca dla osoby z chorobą alergiczną układu oddechowego • brak wziewnego narażenia na czynniki o silnym działaniu drażniącym i alergizującym drogi oddechowe; • brak niekorzystnych warunków mikroklimatycznych (zwłaszcza w mikroklimacie zimnym); • bez ciężkiej pracy fizycznej. Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016– 2020

Profilaktyka higieniczna alergii zawodowej • Hermetyzacja i automatyzacja procesów produkcji, • Zastosowanie odpowiedniej wentylacji, utrzymanie właściwych warunków mikroklimatycznych pomieszczeń, • Modyfikacja procesów produkcyjnych zmierzających do redukcji ryzyka uczulenia. Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016– 2020 25

Edukacja i szkolenie • Zapoznanie z rodzajem czynników alergizujących występujących w danym zakładzie pracy. • Uświadomienie zagrożeń dla zdrowia związanych z narażeniem na czynniki alergizujące na konkretnych stanowiskach pracy. • Poznanie objawów najczęściej występujących chorób alergicznych. Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016– 2020 26

Edukacja i szkolenie Uświadomienie możliwych sposobów ochrony przed negatywnym działaniem czynników alergizujących pochodzenia zawodowego: - maski, - rękawice, - fartuchy, Dlaczego warto stosować ochrony osobiste! Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016– 2020 27

Mam chorobą alergiczną i wybieram zawód/pracę – kogo zapytać, czy wybieram dobrze? • Specjalista, który leczy daną chorobą – alergolog, pulmonolog, dermatolog; • Lekarz specjalista medycyny pracy. Może zaistnieć potrzeba wymiany informacji pomiędzy ww. specjalistami połączona z analizą danych o narażeniu zawodowym zawartych w skierowaniu od pracodawcy/dyrektora szkoły/władz uczelni. Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016– 2020

Prezentację opracowano w ramach: Narodowego Programu Zdrowia 2016 -2020 „Podejmowanie inicjatyw na rzecz profilaktyki chorób zawodowych i związanych z pracą, w tym ze służbą żołnierzy zawodowych i funkcjonariuszy oraz wzmocnienie zdrowia pracujących: 6/4/2. 1. 2/NPZ/2016/312/1656 Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016– 2020

Wszelkie prawa autorskie zastrzeżone. "Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne 4. 0" Oznacza, że pozwalamy na kopiowanie, zmienianie, remiksowanie, rozprowadzanie, przedstawienie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych. Warunek ten nie obejmuje jednak utworów zależnych (mogą zostać objęte inną licencją). Nie można zarabiać na wykorzystywaniu danej treści. Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016– 2020