ALE NEDR Basit bir tanmla aile Anne baba

AİLE NEDİR? • Basit bir tanımla aile; • Anne, baba ve çocuklarının meydana getirdiği en küçük topluluktur. Toplumun temeli olan aileyi kuran iki temel öğe, erkekle kadındır.

Antropologların geleneksel olarak toplum çeşitliliği üzerine yoğunlaşmaları, aile incelemelerinin ve bunun yanı sıra soydanlık ve evlilik gibi daha geniş akrabalık sistemlerinin de incelenmesine duyulan ilgiyi arttırmıştır.

Çekirdek Aile • Çekirdek aile, insan toplumları arasında yaygın şekilde gözlemlenen bir akraba grubu çeşididir. • Bir çekirdek ailede aynı evde yaşayan anne, baba ve çocuklar olur.

• Bir çekirdek ailenin ömrü anne, baba ve çocukların bir arada kaldığı süreyle sınırlıdır. Çoğu insan hayatları süresince en azından iki çekirdek ailenin parçası olur. • Pek çok toplumda çekirdek aile ve birey arasındaki ilişkiler diğer akrabalarla olan ilişkilere göre daha önceliklidir. • Çekirdek aile örgütlenmesi son derece yaygın olsa da evrensel nitelikli değildir ve toplum için ifade ettiği önem değişiklik gösterir.

Geniş Aile • Bir başka örgütlenme tipi ise üç ya da daha fazla nesilden bireyin birlikte yaşadığı geniş aileler ve soy gruplarıdır. • Geniş ailelerin mensupları zaman bir araya gelmelerine rağmen birlikte yaşamayabilirler.

• Çoğunlukla ekonomik koşulların çekirdek ailenin kendine yeterli olmasını engellediği durumlarda ortaya çıkar. • Geniş aile daha uzak akrabaları da içerebilir. • Geniş ailede çekirdek aile üyelerinin birbirleri için kullandıkları akrabalık terimleri klan içindeki daha geniş akraba grupları için kullanılır. • Genel kullanımda, geniş aile kavramına birçok değişik anlam yüklenmiştir. Örneğin, bir hane halkının çekirdek aile dışında akrabalar içermesi durumunda yaşayan tüm kan akrabalarını belirtmek amacıyla kullanılabilmektedir.

SANAYİLEŞME VE AİLE ÖRGÜTLENMESİ Ailelerin birbirlerinden kopuk olması sanayileşmeyle ilişkilendirilen coğrafi hareketliliğin bir sonucudur. Doğduğumuz aileden ayrılıp okumak ya da çalışmak için başka bir bölgeye gideriz ve takip eden dönemlerde anne-babamızdan ayrı bir hayat kurarız.

• Bu süreç dahilinde çoğu kimse evlenip bu yolla başka bir aile kurar. Çoğumuz için toprağa bağlılık söz konusu değildir. Bu yüzden nerede iş bulursak oraya taşınırız. • Evlenip yeni bir aile kuran çiftler anne babalarından çok uzakta yaşıyor olabilir. Nerede yaşayacaklarını belirleyen etken yapı iştir. Bu duruma yeni yerleşimcilik adı verilir.

• Yeni yerleşimcilik orta sınıf için modern toplumda hem bir tercih hem de norm olarak en yaygın kalıptır. Orta sınıftan gelen çoğu insan er ya da geç kendi evini ve çekirdek ailesini kurar. • Tabakalaşmış toplumlarda değer sistemleri gibi akrabalık sistemleri de sınıflara göre farklılıklar gösterir. Orta sınıftan biri ile yoksul kesimden biri arasında önemli farklılıklar vardır. • Örneğin; alt gelir grubundan insanlar arasında geniş ailelerin bir arada yaşadığı hanelerin sayısı orta sınıfa oranla çok daha yüksektir. • Kardeş, kardeş eşleri ve çocuklarının bir arada yaşadığı aile tipine birleşik hane denir.

Kuzey Amerika’da Akrabalık Konusundaki Değişimler • Çok sayıda Amerikalı için çekirdek aile kültürel anlamda ideal yapılanma olmayı sürdürmesine rağmen 2010 yılı itibariyle çekirdek ailelerin toplam hane sayısı içinde sadece %21’lik bir kesimi teşkil ettiğini ortaya koymaktadır. • Türkiye’de bu oran %66, 4’tür. • Hane yapısındaki bu değişikliğin çok sayıda nedeni vardır.

• Kadınlar ücretli işlerde yaygın şekilde çalışır hale gelmişlerdir. Bu durum genellikle ailelerinden ayrılıp farklı bir bölgeye yerleşmeleri sonucunu doğurur. Bu da daha ileri yaşlarda evlenmenin ekonomik açıdan daha mantıklı bir seçenek haline gelmesine yol açar. • Bunun yanında kişinin romantik yaşamı ile iş yaşamının gerekleri zaman örtüşmez. • Amerikalı bir kadının ortalama ilk evlilik yaşı 1970’lerde 21 iken, aynı rakam 2011 yılında 26, 5 olarak belirlenmiştir. • Erkekler için aynı rakamlar ise 23’ten 28, 7’ye çıkmıştır. (Birleşik Devletler Nüfus İdaresi 2011) • Türkiye’de aynı yıl (2011) kadınlar için evlenme yaşı ortalaması %23, 3 ; erkeklerde %26, 6’dır. • 2015 yılı itibariyle ise %23, 9 ve % 27’dir.

Aile ve Soydanlık

Soy ve Klanlar • Kan bağları, aile bağları ve ayrıca aşiret dediğimiz klan bağları, toplumsal kurumlar açısından temel konuları içermiştir. • Bazı dönemler çok kadınlılık öne çıkmışken bazı dönemler de çok erkekli evlilikler ortaya çıkmıştır. • Bazı toplumlarda erkeğin saygınlığı kadınlarının ve çocuklarının fazlalığıyla artar.

Soydanlık • Soy, kuşakları izleyerek ortak bir ataya bağlanan insanların oluşturduğu tek yanlı soydanlık grubudur. • Aşiret veya Kabile, birbiriyle yakın olmayan bağlarla bağlı belli sayıdaki alt gruptan oluşan ve merkezi olmayan bir soydanlık ve akrabalıktır. • Soydanlık, sorumluluklar ve yükümlülüklerin yanı sıra verasetin de temeli olabilir. Kısaca, akrabalık insan davranışlarının hayati bir alanının düzenlenmesini sağlar. Bu, kiminle evlenebileceğinin belirlenmesidir.

• Akrabalık; evlilik veya soy bağı aracılığıyla oluşturulan ilişkiler sonucunda belli yükümlülükleri, değerleri ve statüleri içeren bir toplumsal sistemdir. • Bireyin bağlantılı olduğu insan birliktelikleri, akraba grubu, toplumun, düzenin ya da geleneklerin belirlediği bir biçimde oluşur. • Belirli bir toplumda bireylerin davranışını anlamak için hem bir davranış normu hem de bir dilbilimsel sistem olarak akrabalık ilişkilerini anlamak gerekir. Aynı zamanda, akrabalığın sınırlanmış yanı–ortak bir atadan gelme fikri insanlar arasındaki toplumsal grupları veya kategorileri tanımlamaya yardımcı olabilir

• Atasoyluluk, soyun baba/erkek çizgisi ile takip edilmesi anlamına gelir; Anasoyluluk ise bunun tersidir. • Günümüzde, çocukların babanın soyadını alması, atasoyluluktan kalan bir mirastır. • Ayrıca anne tarafından akrabalarla evlilik tabusu daha güçlüdür. • Çoğunlukla ataerkillikle atasoyluluk eş anlamlı kullanılıyorsa da, ataerkillik toplumun genel örgütlenmesi ile, atasoyluluk ise yalnızca soy anlayışı ile ilgilidir.

Sülale ve Klanın Farkı • Sülale, belgelenmiş bir soya dayanır. • Klanlar ise iddia edilen bir soya dayanırlar • Totem: Üst-atanın canlı ya da cansız bir varlık olmasının önemsenmemesi durumu.

Yararlanılan Kaynak: Kottak, C. P. (2014). Antropoloji: İnsan Çeşitliliğine Bir Bakış. İstanbul: Deki Yayınevi