ALE DDET Do Dr Zekeriya Aktrk 02 Mart

AİLE İÇİ ŞİDDET Doç. Dr. Zekeriya Aktürk 02 Mart 2006 Gülhane Askeri Tıp Akademisi, Ankara 0535 7140843 naturamed@hotmail. com http: //ailehekimligi. trakya. edu. tr 1 / 57

Hedefler • • • Aile içi şiddet (AİŞ) çeşitlerini sayabilmek AİŞ’in nedenlerini açıklayabilmek AİŞ’in dünya ve TR’deki yaygınlığını sayabilmek Şiddetin birey üzerindeki etkilerini açıklayabilmek Birinci basamakta aile içi şiddeti tanımanın önemini kavramak • Şiddetle ilgili yasal düzenlemeleri sayabilmek • Şiddeti tarams yollarını sayabilmek • Hasta görüşmesinde şiddeti fark ettirecek ipuçlarını açıklayabilmek 2 / 57

İçerik • • Tanım Çeşitleri Yaygınlığı Nedenleri Önlenmesi Erken tanıma Tedavisi Yasalar 3 / 57

Tanım • violence or physical abuse directed toward your spouse or domestic partner; usually violence by men against women • Eşe veya birlikte yaşanan kişiye karşı uygulanan şiddet veya kötüye kullanma; genelde kadına yönelik şiddet. Marriam Websterr’s dictionary • Domestic Violence is a pattern of coercive behavior in which one person attempts to control another through threats or actual use of physical violence, sexual assault, and verbal or psychological abuse. Maine Coalition to End Domestic Violence. http: //www. mcedv. org/domviolence/index. htm 4 / 57

Felsefi temeli (Teoriler) • Otorite sistemleri – Hiyerarşi – Patriyarşi • Cinsiyet – Misogyny (güvenilmez, mantıksız, kötü, sorumsuz, saf, çocuksu) – Polarite: erkekle kadın birbirinin zıttı dır. • Kadınla erkek güç açısından hiç eşit oldu mu? History at Bristol Community College Virginia Winstanley dl. mass. edu/stoptheviolence/pages/his. html 5 / 57

Neden hiyerarşi ve patriyarşi? • İçgüdü – Mülk edinme ve alanını belirleme isteği • Savaşçının rolündeki değişim – Avlanmak için savaşan erkek, yerleşik düzende mülkü korumayı amaçlıyor. 6 / 57

Şiddetin Tarihi • Family (Aile) : Latince familia; bir erkeğe ait olan kadın, çocuk ve kölelerin toplamı • Kız kaçırma • Hammurabi (MÖ 1700): bakireyse tecavüzcü öldürülür, evliyse her ikisi de boğularak öldürülür • İbrani kanunları (MÖ 500 -1000): tecavüz şehir içindeyse her ikisi de cezalandırılır; sesin duyulamayacağı bir yerdeyse babaya başlık ödenir ve kız tecavüz edenle evlenir 7 / 57

• Cadı avı: orta çağda (500 -1500) cadı olduğu düşünülen kadınlar öldürülürdü. (9 milyon ölüm? ) • İngiliz kanunları (1500): Kadınları fazla dövmeyin. “rule of thumb” (başparmak kuralı) • ABD (1824): Missisipi’de bir mahkeme: karısını dövmek erkeğin hakkıdır 8 / 57

• ABD (1874): erkek karısını hiçbir şekilde dövemez. (Ancak dövmesi halinde bir cezası yok. ) • 1960 -70: kadın hareketleri • 1971: İngiltere’de ilk sığınak • ABD (1980): eşine tecavüz eden erkek cezalandırıldı • Günümüzde ? 9 / 57

Çeşitleri • Lakap takma • Konuşturmama • Ailesi veya arkadaşlarıyla görüşmesini engelleme • Parasız bırakma • İş sahibi olmasını engelleme • Fiziksel zarar • Cinsel saldırı • Takip etmek • Korkutmak • … 10 / 57

Şiddet çemberi Gerilim Balayı Şiddet Lenore Walker 11 / 57

Türkiye’de Aile İçi Şiddet Sıklığı • Anne babanın geçmişinde dayak – %70 • Fiziksel – %34 • Sözlü – %53 • Çocuklara şiddet – %46 • Cinsel – %9 Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı 1994. http: //aile. gov. tr/hbdetay. asp? id=108 12 / 57

Eşler Arasında Şiddet • ABD • Kadınlara Yönelik Şiddet 4. 5 Milyon/yıl – 500 BİNİ TECAVÜZ • Aile içi şiddet %29 – Hafif şiddet eklenirse %40 • 5. 8 milyar $ / yıl aile içi şiddete bağlı sağlık masrafı. (CDC 4/03) 13 / 57

Domestic Abuse in Maine. Data Project III 2000 -2004. Maine Coalition to End Domestic Violence, 2005 14 / 57

Kanada • Genç eşler – 2001’de polise intikal eden şiddet suçlarının 1/4’ü aile içi şiddet – 2/3’ü eş veya önceki eş tarafından – Mağdur taraf %85 kadın • Yaşlılar – 100 binde 157 • Çocuklar – Cinsel saldırıların %60’ı – Fiziksel saldırıların %20’si Canadian center for justice statistics. Family violence in Canada: a statistical profile 2003. 15 / 57

Canadian center for justice statistics. Family violence in Canada: a statistical profile 2003. 16 / 57

17 / 57

18 / 57

Canadian center for justice statistics. Family violence in Canada: a statistical profile 2003. 19 / 57

Canadian center for justice statistics. Family violence in Canada: a statistical profile 2003. 20 / 57

Ann L. Coker, Lesa Bethea, Paige H. Smith. Missed Opportunities: Intimate Partner Violence in Family Practice Settings. Preventive Medicine 34, 445– 454 (2002) 21 / 57

Kimler şiddete uğrar? 22 / 57

Nedenleri • • • Biyolojik, psikolojik, sosyal Cinsiyet (erkeklik hormonları ? ) Ailede şiddet Yaş Fakirlik Aile nüfusu Aile içi dayanışma Alkol Eğitimsizlik TV … 23 / 57

Şiddetle ilgili dilimize yerleşen sözler • Kızını dövmeyen dizini döver � • Kadının karnından sıpayı, sırtından sopayı eksik etmeyeceksin � • Karı kocanın arasına girilmez � • Öğretmenin vurduğu yerde gül biter • Eti senin kemiği benim � • Dayak cennetten çıkmadır � 24 / 57

Halbuki… • Musevilik – Cennete Hz Musa’nın komşusu olacak kişinin kıssası • Hrıstiyanlık – Sana taş atana sen ekmek at – Affetmek en büyük erdemdir • İslam – Ana babaya “öf” deme, onları azarlama. . (İsra 23 -24) – Cennet anaların ayakları altındadır (Hadis) – Allah’ın rızası babanın rızasında, Allah’ın gazabı da babanın gazabındadır (Hadis) 25 / 57

Terrie E. Moffitt and Avshalom Caspi. U. S. Department of Justice Office of Justice Programs National Institute of Justice 1999 26 / 57

Terrie E. Moffitt and Avshalom Caspi. U. S. Department of Justice Office of Justice Programs National Institute of Justice 1999 27 / 57

Amy A Ernst. Todd G. Nick. DOMESTIC VIOLENCE IN AN INNER-CITY ED. Annals of Emergency Medicine 1997; 30(2): 190 -197 28 / 57

Bazı gerçekler • 19 -29 yaş kadınlara yönelik şiddette yakınların rol alma oranı daha yüksek • Yıllık gelir 10 bin doların altında olan ailelerde şiddet daha fazla • Eşlerine şiddet uygulayan erkeklerin %50’si çocuklarına da şiddet uygulamakta • Şiddet uygulanan ailelerde yetişen çocukların eş olarak şiddet uygulama ihtimalleri diğerlerinden 1000 kat fazla 29 / 57

Aile İçi Şiddet Uygulanan Çocuklarda 30 / 57

Neden tanı koyamıyoruz? Kadınlar Neden Dayanıyor? • • Suçlayıcı tavırlar: kendisi istemese olmaz. . Düşük benlik saygısı “Çok seviyorum. . !” Ayrılmak kolay değil – Çocuk – Ekonomik bağımsızlık – Korku 31 / 57

• Dini inanış • Polisler şiddeti bir aile içi tartışma olarak görebilir • Polis davacı olmaktan caydırabilir • Savcı ve hakimler bu konuda gevşek davranabilirler • Kadınlara güvenli ortam sağlayacak yeterli sığınak yok 32 / 57

• • • Bakıma muhtaç çocukları vardır Ev dışında işleri yoktur Kendilerine ait bir şeyleri yoktur Nakit para veya banka hesapları yoktur Terkedilmek ve çocuklarının alınmasından korkarlar • Yaşam standartları düşebilir 33 / 57

• Kadınlar boşanmanın çare olduğuna inanmayabilir • Şiddet uygulayan babasızlıktan iyidir • Kadınlar evliliği yürütmek üzere eğitilirler – “koca değil mi ? Hem döver hem sever” • Şiddet uygulanan kadınlar izole olurlar- gidecek kimseleri kalmaz • Eşinin davranışlarını mantığa bürümeye çalışırlar • Bir erkeğe sahip olmak kimlik ve varlık nedenidir • Aralarda romantik ve iyi bir adam olabilir 34 / 57

• Ayrıldığında şiddetin artacağından, ölümden korkabilir • Aile ve arkadaşları desteklemeyebilir • Ekonomik zorluklar ve çocuğuna yalnız bakmaktan çekinebilir • Şiddetle birlikte iyi zamanlar, sevgi ve ümit de olabilir • Desteklerden ve haklarından habersizdir 35 / 57

36 / 57

Doktor açısından • • Hekimin kendi inanışları ve tutumları Pandora’nın kutusunu açma korkusu Hastayı rahatsız etme korkusu Zamansızlık Eğitimsizlik Gizlilik sorunu Güvensizlik 37 / 57

Ann L. Coker, Lesa Bethea, Paige H. Smith. Missed Opportunities: Intimate Partner Violence in Family Practice Settings. Preventive Medicine 34, 445– 454 (2002) 38 / 57

Önlemek için 39 / 57

Nasıl tanı koyarız? Hikaye • • • Hikaye-FM uyumsuzluğu Geç başvurma “Kaza” hikayesi İntihar girişimleri veya depresyon Psikosomatik yakınmalar Tıbbi tedaviye uymama 40 / 57

Muayene • • • Yaraları kapama eğilimi Kazayla uyumsuz bulgular Koruyucu postür yaralanmaları Farklı iyileşme aşamalarında yaralar Gebelik (en önemli anne ölüm nedeni: şiddet) Demanslı yaşlılarda genital muayene yapın 41 / 57

42 / 57

43 / 57

Tarama • • • Gizliliğe dikkat edin Rahat hissedeceğiniz sorular sorun Direkt sorular sorun Kadın hastalarınızı rutin tarayın Yargılayıcı olmayın İlgi gösterin Durumu küçümsemeyin Hastanın son kararına saygı duyun Dosyada AİŞ için bir alan açın 44 / 57

Siz olsanız nasıl sorarsınız? • Kadınlara yönelik şiddet son zamanlarda iyice arttı. Bu nedenle hastalarıma genelde şiddete uğrayıp uğramadıklarını sormaya çalışıyorum. Sizin herhangi birisi tarafından dövüldüğünüz veya herhangi bir şekilde şiddete maruz kaldığınız oluyor mu? 45 / 57

Tarama Partneriniz Şiddet Uygular mı? ____ Partneriniz arkadaşlarınız veya ailenizin yanında sizi utandırır veya alay eder mi? ____ Başarılarınızı veya hedeflerinizi küçümser mi? ____ Sizin karar veremeyeceğinizi hissettirir mi? ____ Kavga ettiğinizde sizi kazanmaya mı çalışır yoksa size bir ders vermek için yalnız mı bırakır? ____ Partnerinizin nasıl davranacağı konusunda bazen korkuya kapılırmısınız? ____ Partnerinizin davranışları için sık başkalarından özür dilemek zorunda kalırmısınız? ____ Ancak kendiniz değiştiğinizde partnerinizin değişebileceğine inanırmısınız? ____ Çatışmaya yol açabilecek veya partnerinizi sinirlendirebilecek şeylerden kaçınırmısınız? ____ Ne yaparsanız yapın partnerinizi memnun edemeyeceğinizi düşünürmüsünüz? ____ Kendi isteklerinizin yerine her zaman partnerinizin isteklerini mi yaparsınız? 46 / 57 ____ Ayrıldığınızda partnerinizin ne yapacağından korktuğunuzdan mı partnerinizle birliktesiniz?

____ İtaat sağlamak için göz dağı ve korkutma kullanır mı? ____ Kendisi olmadan hiçbir şeye yaramadığınızı söyler mi? ____ Size kaba davranır, iter, çekiştirir veya vurur mu? ____ Her gece birkaç kez arayıp belirttiğiniz yerde olup olmadığınızı kontrol eder mi? ____ Sizi incitmesine gerekçe olarak ilaç (madde) veya alkol kullanır mı? ____ Hisleri veya davranışları için sizi suçlar mı? ____ Hazır olmadığınız şeyler için sizi cinsel olarak zorlar mı? ____ Bu ilişkiden çıkış yok şeklinde bir hisse kapılmanıza neden olur mu? ____ Arkadaşlarınız veya ailenizle zaman geçirmek gibi yapmak isediklerinizi engeller mi? Feldhaus KM, et. al. JAMA 1997; 277: 1357 -61 47 / 57

Women Abuse Screening Tool WAST • AİŞ’yi % 91 duyarlılık, % 100 özgüllükle saptar (erkekler için de kullanılabilir) – İlişkinizi genel anlamda nasıl tanımlarsınız? • Çok gerilimli (80. 8% positive for abuse) • Biraz gerilimli (15. 4% positive) • Gerilim yok (3. 8% positive) – Eşinizle sorunları nasıl aşarsınız? • Çok zorlukla (69. 2% positive) • Biraz zorlukla (23. 1% positive) • Kolayca (7. 7% positive) 48 / 57

Hekimin Yaklaşımı • • • Vizite bir fırsattır! Şiddeti önlemeye çalışmalı Erken farkedebilmeli İlk müdahaleyi yapmalı Yönlendirebilmeli – Destek kuruluşları • Sosyal hizmetler müdürlüğü • Kadın konukevleri – Adli rapor – Cumhuriyet Başsavcılığı 49 / 57

• Bireylerin sadece 14, 7’si aile hekimleri tarafından saptanmaktadır. • Tarama yapılırsa şiddet uygulananların %60’ı destek başvurusunda bulunur Ann L. Coker, Lesa Bethea, Paige H. Smith. Missed Opportunities: Intimate Partner Violence in Family Practice Settings. Preventive Medicine 34, 445– 454 (2002) 50 / 57

Ailenin Korunmasına Dair Kanun • Ocak 1998; 4320: “Türk Medeni Kanunu’nda öngörülen tedbirlerden ayrı olarak, eşlerden birinin veya çocukların veya aynı çatı altında yaşayan diğer aile bireylerinden birinin aile içi şiddete maruz kaldığını kendilerinin veya Cumhuriyet Başsavcılığının bildirmesi halinde Sulh Hukuk Hakimi re’sen meselenin mahiyetini göz önünde bulundurarak, Kanunda sayılan tedbirlerden bir ya da bir kaçına veya uygun göreceği benzeri başkaca tedbirlere hükmedebilir. ” 51 / 57

4320: Kusurlu eşin; a) şiddete veya korkuya yönelik davranışlarda bulunmaması, b) müşterek evden uzaklaştırılması, evin (aile konutunun) şiddete uğrayan eşe ve çocuklarına tahsis edilmesi, şiddet uygulayan eşin eve yaklaşmaması, c) ev eşyalarına zarar vermemesi, d) aile bireylerini iletişim vasıtalarıyla rahatsız etmemesi, e) varsa silah ve benzeri araçlarını zabıtaya teslim etmesi, f) alkollü veya uyuşturucu herhangi bir madde kullanmış olarak ortak konuta gelmemesi, 52 / 57

Avrupa Birliği • 30 Nisan 2002 – Tavsiye Kararı Rec(2002)5 • Temel insan haklarından biri sayılan kadın erkek eşitliği konusu, Kadın-Erkek Eşitliğini İzleme Komitesi’nin (CDEG) sorumluluğundadır. Komite’yi oluşturan (ve her biri bir ülkeyi temsil eden) uzmanlar hem ulusal düzeyde, hem de Avrupa Konseyi nezdinde etkin biçimde kadın erkek eşitliğinin sağlanması için girişimleri teşvik etmekle görevlendirilmişlerdir. CDEG bu amaçla tahlil, araştırma ve değerlendirmeler yapar, strateji ve siyasi önlemler saptar ve gerektiğinde uygun hukuki araçların çerçevesini çizer. 53 / 57

Diğer düzenlemeler • BM 1991: Kadınlara karşı her türlü ayrımcılığın önlenmesi sözleşmesi (CEDAW) • BM 1993: Kadınlara karşı şiddetin önlenmesine dair bildirge • AB 1991: Avrupa çapında kadınlara karşı şiddete sıfır hoşgörü • AB 2000: Daphne programı • TR 2003: İş Kanunu Madde 24: cinsel taciz yapan işten atılır. • Ocak 2003 aile mahkemeleri 54 / 57

Kadın konukevleri • 1998’den beri SHÇEK bünyesinde yapılanma başlamış • Her ilde sosyal hizmetler müdürlükleri • Cumhuriyet Başsavcılığı • 2001 sonu itibariyle; – 8 konukevi – 2978 kadın, 2498 çocuk yararlanmış – 501 kadın işe yerleştirilmiş • Mor Çatı, Uçan süpürge… 55 / 57

56 / 57

Bugün Neler Öğrendik? (http: //www. womankind. org. uk/toolkit. html) 57 / 57