ALDOL KONDENSASYONLARI Enolat anyonlarnn aldehit ve ketonlara katlmas

ALDOL KONDENSASYONLARI

• Enolat anyonlarının aldehit ve ketonlara katılması • Aldol katılma ürününden su ayrılması • Sentetik uygulamaları • Aldol katılmalarının geri dönüşümlülüğü • Asit katalizli aldol kondensasyonları • Çapraz aldol tepkimeleri • Uygulamalı çapraz aldol tepkimeleri

• Aldol Tepkimesi: Enolat Anyonlarının Aldehit ve Ketonlara Katılması • Asetaldehit, seyreltik Na. OH ile oda sıcaklığında (veya altında) tepkimeye sokulduğunda, 3 -hidroksibütanali oluşturan bir dimerleşme meydana gelir. • 3 -hidroksibütanal hem aldehit hem alkol olduğu için ALDOL ismi verilmiştir ve bu genel türdeki tepkimeler aldol katılmaları veya aldol tepkimeleri olarak isimlendirilmiştir.

Tepkime;

Mekanizma;

• Aldol Katılma Ürününden Su Ayrılması • Eğer aldol içeren bazik karışım ısıtılırsa(önceki örnek), su ayrılması meydana gelir ve 2 -bütenal oluşur. • Geri kalan alfa-hidrojenlerin asitliği nedeniyle ve ürünün içerdiği konjuge ikili bağı tarafından kararlı kılması nedeniyle su ayrılması kolayca meydana gelir.

Aldol katılma ürününden su ayrılması;

• Bazı aldol tepkimelerinde, su ayrılması o kadar kolay gerçekleşir ki ürün aldol halinde elde edilemez, yerine türevi olan enal(alken aldehit) elde edilir. Aldol katılması yerine bir ALDOL KONDENSASYON u meydana gelir. • Bir kondensasyon tepkimesi, moleküllerin, su veya alkol gibi küçük bir molekülün moleküller arası ayrılmasıyla birbirine bağlandığı bir tepkimesidir.

Tepkime;

• SENTETİK UYGULAMALARI • Aldol tepkimesi, alfa-hidrojen içeren aldehitlerin genel bir tepkimesidir. • Örneğin propanal sulu Na. OH çözeltisi ile tepkimeye girerek 3 -hidroksi-2 metilpentanal verir.

• Aldol tepkimesi, organik sentezlerde önemlidir, çünkü bize iki küçük molekülün aralarında karbon-karbon bağı oluşturarak bağlandığı bir yöntem sağlar. • Aldol ürünlerini, iki fonksiyonel grup ( -OH ve –CHO) içermesi nedeniyle, başka tepkimelerde de kullanabiliriz.

Sentetik uygulamalara örnek;

• Ketonlar da baz katalizli aldol katılmalarına uğrarlar fakat onlar için denge yeğlenmez. • Bununla birlikte, tepkime, oluşan ürünün bazla temas etmeden uzaklaştırılmasına imkan veren özel bir cihaz içerisinde yapılarak bu karmaşıklığın üstesinden gelinebilir. • Ürünün uzaklaştırılması dengeyi sağa çevirir ve birçok ketonunda başarılı aldol katılması vermesine imkan sağlar.

Örneğin; aseton aşağıdaki gibi tepkime verir;

Aldol Katılmalarının Geri Dönüşümlülüğü; • Aldol katılması geri dönüşebilir. Örneğin, eğer asetondan elde edilen aldol katılma ürünü kuvvetli bir bazla ısıtılırsa, çoğunlukla aseton içeren denge karışımına geri döner. Bu tür tepkimelere RETROALDOL tepkimeleri denir.

Tepkime;

Asit-katalizli Aldol Kondensasyonları; • Aldol kondensasyonları asit katalizle de yapılabilir. Örneğin; asetonun hidrojen klorür ile etkileştirilmesi bir aldol kondensasyon ürünü olan 4 -metil-3 -penten 2 -onun oluşumuna yol açar. • Genel olarak, asit-katalizli aldol tepkimeleri başlangıçta oluşan aldol katılma ürününden su ayrılmasına neden olur.

Çapraz Aldol Tepkimeleri; • İki farklı karbonil bileşiği ile başlayan aldol tepkimesine ÇAPRAZ ALDOL tepkimesi denir. • Eğer her iki reaktant da alfahirdojenler içeriyorsa bu tepkimeler karmaşık bir ürünler karışımı vereceğinden, sulu Na. OH çözeltisi kullanılarak yapılan çapraz aldol kondensasyonunun sentetik önemi çok azdır

Örneğin; eğer asetaldehit ve propanal kullanarak çapraz aldol katılması yapsaydık, en az dört ürün elde ederdik;

Uygulamalı Çapraz Aldol Tepkimeleri; • Na. OH gibi bir baz kullanılarak yapılan çapraz aldol tepkimeleri, reaktantlardan biri alfa-hidrojen içermediğinde ve bu yüzden enolat anyonu oluşturmadığı için kendine kondensasyona uğramadığında kullanışlıdır.

• Diğer yan tepkimeler, bu bileşen baz içerisine konulup, daha sonra bu karışıma alfa-hidrojenli bileşik yavaşça ilave edilerek önlenebilir. • Bu şartlar altında, alfa-hidrojenli reaktantın derişimi daima azdır ve bu reaktantın çoğu enolat anyonu olarak bulunur. • Meydana gelen ana tepkime enolat anyonu ile alfa-hidrojensiz bileşik arasındadır.

EDA ARSLAN 200620105003 Kimya II. Öğretim 3. sınıf 2009