aktualizacja 26 09 2011 Analiza ABC racjonalne rozmieszczenie

aktualizacja: 26. 09. 2011 Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie autor: mgr Janusz Gniewkowski recenzent: mgr inż. Adam Koliński Prezentacja dystrybuowana bezpłatnie, udostępniana do celów dydaktycznych. Opracowanie prezentacji współfinansowane przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Przedsiębiorstwa zaangażowane w opracowanie prezentacji PROMAG S. A. już od 30 lat udoskonala przestrzeń magazynową i produkcyjną swoich Klientów poprzez optymalny dobór wyposażenia magazynowego. Regały magazynowe, wózki widłowe, meble metalowe, urządzenia dźwignicowe, przeładunkowe i do pakowania to część bogatej oferty firmy. STILL jest wiodącym dostawcą inteligentnego sterowania logistyki wewnętrznej. STILL oferuje wózki widłowe, podnośniki paletowe, gęstą sieć serwisową, rozwiązania software, usługi finansowe oraz inne rozwiązania systemowe logistyki wewnątrzzakładowej.

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) Zapas Analiza ABC Zastosowanie reguły 20/80 w biznesie i poza nim Grupy według klasyfikacji ABC Przykłady analizy ABC (wartości) Przykłady analizy XYZ (ilości) Metody i reguły zarządzania zapasami Rozmieszczenie towarów w magazynie (obrót towarów) foto: PROMAG S. A.

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie Zapas zdefiniować można jako określoną ilość dóbr znajdujących się w przedsiębiorstwie lub łańcuchu dostaw, bieżąco nie wykorzystywanych, a przeznaczonych do późniejszego przetworzenia lub sprzedaży. Dobra te mają precyzyjnie określoną lokalizację, a wielkość ich wyrażona jest w miarach ilościowych lub wartościowych. * *źródło: S. Krzyżaniak, P. Cyplik, „Zapasy i magazynowanie”, Tom I. Wyd. 2, Biblioteka Logistyka foto: PROMAG S. A. foto: STILL Polska Sp. z o. o.

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie Zarządzanie zapasem wymaga dobrej wiedzy o nim. Zarządzający musi wiedzieć: • • • jak wygląda popyt w minionych okresach? czy był ustabilizowany, a może wykazywał trend albo sezonowość? czy wykazywał szybki a może wolny obrót? czy wobec innych pozycji asortymentowych różni się wartością zużycia? czy wpływają na niego czynniki z otoczenia…? Tak duża ilość kryteriów często powoduje że, analizy mają charakter jednowymiarowy (np. tylko na popycie w minionych okresach), przez co wyniki raczej dezinformują, niż informują. foto: PROMAG S. A.

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie Dobrym przykładem zastosowania wielu kryteriów jednocześnie jest analiza ABC. Jest to technika służąca do podziału (klasyfikacji) na grupy od 3 grup wzorcowych (np. A, B, C) do 9 grup, wobec których należy stosować odmienne polityki zarządzania (np. zapasów). Analiza ta opiera się na regule 20/80, zwanej w naukach ekonomicznych zasadą Pareto. Analiza ABC polega na wyodrębnieniu z analizowanego zbioru elementów (np. pozycji asortymentowych) tworzących grupę 20% liczebności, która generuje 80% efektów w drugim zbiorze elementów (np. obrotów, zysków, wartości).

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie • • 80% zysku wypracowują 20% pracowników, 80% obrotu całkowitego generuje 20% naszych klientów, 80% wartości zakupów będzie pochodziło od 20% dostawców, 80% wypadków powoduje 20% kierowców, 80% czasu nosimy 20% wszystkich naszych ubrań, 80% uczniów ZSCKU im. S. Batorego w Koninie pochodzi z 20% miejscowości, 80% wyników wypływa tylko z 20% przyczyn. foto: i. Stockphoto. com

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie Dla całości asortymentu zależności układają się następująco: Grupa wg klasyfikacji ABC Procentowy udział łącznej wartości obrotu danej grupy w obrocie całkowitym Procentowy udział liczebności danej grupy w odniesieniu do liczebności wszystkich rozpatrywanych pozycji A (x) 80% 20% B (y) 15% 30% C (z) 5% 50% Jak zastosować tę regułę do zarządzania zapasami? Jak odpowiednio pogrupować zgodnie z przyjętym kryterium (np. wartości obrotu, marzy, wartości zapasu), a także co istotne w magazynie – ze względu na wielkość i częstość pobrań? Przecież w tylko w jednym małym sklepie mamy np. nawet 100 tysięcy pozycji asortymentowych!

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie W przypadku zapasów prawie zawsze sprawdza się reguła 80/20. Stad też jest bardzo popularną metoda analizowania zapasów, pozwala na ustalenie wśród tysięcy pozycji zapasów tych, które wymagają szczególnej troski z uwagi na ich koszty utrzymania czy np. koszty zamrożenia środków obrotowych. Przykład takiej analizy zawiera tabela 1. Dla uproszczenia przyjęto iż, w firmie sprzedaje się 25 różnych towarów. Do obliczeń wykorzystamy popularny arkusz kalkulacyjny EXCEL. Tabela poniżej przedstawia alfabetyczny wykaz towarów sprzedawanych w ciągu ostatniego roku w sklepie Bibuła, w dziale z artykułami papierniczymi. Polecenie: należy dokonać podziału asortymentu w na grupy A, B, C przyjmując kryterium wartość sprzedaży (A 80%, B 15%, C 5%).

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie W kolumnie „Towary” zebrano w porządku alfabetycznym towary, które podamy analizie. Następne kolumny to cena jednostkowa (jest to? ), ilości sprzedaży w tym okresie oraz wartość sprzedaży – kolor żółty (gdybyśmy jej nie mieli to jak można ją obliczyć ? ). Analizę ABC przeprowadzimy według kryterium wartości sprzedaży. foto: i. Stockphoto. com

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie LP 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 Towar Atrament typ A Atrament typ B Atrament typ C Brulion typ A Długopis typ B Długopis typ C Gra planszowa typ A Gumka typ A Komplet cyrkli typ B Ołówek typ A Ołówek typ B Piórnik typ A Piórnik typ B Pióro typ A Pióro typ B Puzzle duże typ A Puzzle małe typu B Puzzle średnie typ A Zeszyt typ B Zeszyt typ C Cena jednostkowa [zł] Sprzedaż ilościowa [szt. ] Wartość sprzedaży [zł] 5 10 6 5 2 5 5 11, 25 35 1, 5 20 20 2 2, 5 10 11, 5 150 100 70 5 5 30 4 5, 5 5 360 220 30 1000 135 34 3000 16 4 120 10 150 80 400 35 20 1 15 2 70 56 10 2500 40 1400 1800 2200 180 5000 270 15000 180 140 180 200 3000 160 1000 350 230 1500 140 350 280 300 10000 220 7000

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie Analizę ABC przebiega według następującego schematu: 1) wstawiamy tabelę do Excela 2) porządkujemy badany zbiór pozycji asortymentu według kryterium malejącej wartości obrotu. Zaznacz całą tabelę i następnie → dane/sortuj/kolumnę E/malejąco/ok

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie 3) W kolumnie F obliczamy wartość skumulowaną - narastające sumy obrotów. W oknie F 2 wpisz =E 2 enter, a w oknie F 3 wpisz =F 2+E 3 enter i przeciągnij w dół. 4) W kolumnie G obliczamy narastający udział procentowy w całkowitym obrocie. W oknie G 2 wpisz =F 2/$F$26*100 enter i przeciągnij w dół.

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie 5) W kolumnie H dokonaj podziału: • grupa A (A ≤ 80) • grupa B (80 B ≤ 95) • grupa C (95 < C)

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie Cały asortyment został pogrupowany na 3 podstawowe grupy A, B i C. Reguła 80/20 stanowi podstawę klasyfikacji asortymentu według wartości obrotu (zużycia) i pozwala wyodrębnić szczególnie ważne pozycje. Asortyment podzielony zgodnie z zasadą Pareto Kryterium - wartość sprzedaży Liczebność Grupa A - wartościowo 80% To towary o wysokiej wartości i (lub) dużym udziale w kosztach materiałowych • • • Długopis typ C Zeszyt typ A Zeszyt typ C Brulion typ A Komplet cyrkli typ B 20% Grupa B - wartościowo 15% To materiały o średniej wartości i średnim udziale w ogólnych kosztach materiałowych • • • Atrament typ B Atrament typ A Pióro typ B Ołówek typ B Piórnik typ A Puzzle małe typ A 30% Grupa C - wartościowo 5% To towary o niskiej wartości i (lub) małym udziale w ogólnych kosztach materiałowych Puzzle średnie typ A, Puzzle małe typu B, Długopis typ A, Piórnik typ B, Zeszyt typ B Komplet cyrkli typ A, Atrament typ C, Gra planszowa typ A, Gumka typ A, Długopis typ B, Ołówek typ A, Pióro typ A, Gra planszowa typ A, Puzzle duże typ A Wartościowo: 20% liczebności towarów z Grupy A generuje 80% wartości Rentownościowo: 20% liczebności towarów z Grupy A generuje 80% zysku 50%

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie Uzasadnione będzie więc odmienne traktowanie każdej z trzech wydzielonych grup: 1) Grupę A (materiały o wysokiej wartości i/lub dużym udziale w kosztach materiałowych ogółem) należy traktować ze szczególną uwaga w zakresie: • • analizy struktury kosztów, cenowej i rynkowej, przygotowania szczegółowych procedur doboru dostawców, właściwego zarządzania poziomami zapasów, precyzyjnego ustalania zapasów bezpieczeństwa. 2) Dla materiałów z grupy B (materiały o średniej wartości i średnim udziale w ogólnych kosztach materiałowych) w grę wchodzi droga pośrednia między działaniami właściwymi dla grupy A i grupy C. 3) Dla artykułów z grupy C (materiały o niskiej wartości i/lub małym udziale w ogólnych kosztach materiałowych) obowiązują następujące zasady: • • maksymalnej redukcji nakładów oraz stosowania prostych procedur, dążeniu do obniżenia kosztów dostaw i zamówień handlowych działania operacyjne powinny koncen trować się na uproszczeniu procedur dyspozycyjnych i rutynowym składaniu zamówień u stałych dostawców. * *źródło: M. Gubała, „Wiele aspektów jednej metody – ABC w praktyce”

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie Podział całego asortymentu zgodnie z zasadą ABC jest z reguły niewystarczająca dla podejmowania optymalnej decyzji związanych z utrzymaniem zapasów. Drugim kryterium obok wartości sprzedaży, powinno być podziału materiałów i towarów według kryterium ilości sprzedaży. Podział do grupy według tego kryterium ilości sprzedaży nazywany jest Analizą XYZ (X-80%, Y-15%, Z-5%). W praktyce zastosowanie podziału XYZ ma sens w połączeniu z klasyfikacją ABC. Dokonujemy podziału na 9 grup relacyjnych. Sposób przeprowadzenia analizy XYZ jest podobny do analizy ABC (potrzebna jest kolumna D – sprzedaż ilościowa).

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie Grupa X ilościowo To towary wydawane w dużych ilościach, o masowym charakterze (szybko rotacyjne) Kryterium Grupa A wartościowo 80% To towary o wysokiej wartości i (lub) dużym udziale w kosztach materiałowych Grupa B wartościowo 15% To materiały o średniej wartości i średnim udziale w ogólnych kosztach materiałowych Grupa C wartościowo 5% To towary o niskiej wartości i (lub) małym udziale w ogólnych kosztach materiałowych • • Długopis typ C Zeszyt typ A Zeszyt typ C Brulion typ A Grupa Y ilościowo To towary o średniej wielkości, w ujęciu ilościowym (średnio rotacyjne) Grupa Z ilościowo To towary wydawane sporadycznie, w ujęciu jednostkowym (wolno rotujące) • Komplet cyrkli typ B • Ołówek typ B • Atrament typ A • Pióro typ B • Piórnik typ A • Puzzle małe typ A • Długopis typ A, • Gumka typ A, Puzzle średnie typ A, Puzzle małe typu B, Piórnik typ B, Zeszyt typ B Komplet cyrkli typ A, Atrament typ C, Gra planszowa typ A, Długopis typ B, Ołówek typ A, Pióro typ A, Gra planszowa typ A, Puzzle duże typ A

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie A B C X Y Z Towary o dużej wartości obrotu, dużym równomiernym ilościowym zużyciu, niewielkie błędy prognozy. Towary o średniej wartości obrotu, dużym równomiernym ilościowym zużyciu, niewielkie błędy prognozy. Towary o małej wartości obrotu, dużym równomiernym ilościowym zużyciu, niewielkie błędy prognozy. • wysoki poziom obsługi, • stosowanie metod prognozy, • szybko rotujące w magazynie, zapasy koniecznie zmniejszyć np. system Just-in-Time. • monitoring poziomu obsługi, • zapas zmniejszyć. • nieutrzymywanie pozycji w zapasie, bardzo duży błąd prognozy, • sporadycznie wydawane, dokładna prognoza. Towary o dużej wartości obrotu, mniejszym i mniej równomiernym ilościowym zużyciu, większe błędy prognozy. Towary o średniej wartości obrotu, mniejszym i mniej równomiernym ilościowym zużyciu, błędy prognozy. Towary o małej wartości obrotu, mniejszym i mniej równomiernym ilościowym zużyciu, większe błędy prognozy. • stosowanie metod prognozy wraz z metodą odnawiania zapasów (dwóch worków), • szybko rotujące w magazynie. • średni poziom obsługi i wolno rotujące. • bardzo duży błąd prognozy, • sporadycznie wydawane. Towary o dużej wartości obrotu, niewielkim ilościowym zużyciu, duże błędy prognozy, duża niepewność co do rzeczywistego popytu. Towary o średniej wartości , duże błędy prognozy duża niepewność co do rzeczywistego popytu obrotu, niewielkim ilościowym zużyciu. Towary o małej wartości obrotu, niewielkim ilościowym, duże błędy prognozy duża niepewność co do rzeczywistego popytu zużyciu. • uproszczone metody odnawiania zapasów ( dwóch worków) wolno rotujące. • rezygnacja z kontroli stanu zapasów, odnawianie zapasów w systemie jeden za jeden, bardzo duży błąd prognozy.

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie Możemy też mówić o interpretacji analizy ABC w skali mikro np. w ramach magazynu. Istnieje możliwość zastosowania metody ABC do określenia koncepcji racjonalnego rozmieszczenia zapasu towarów w strefach składowania lub w strefach kompletacji. W przypadku tego rodzaju zastosowań konieczne jest bowiem uwzględnienie dwóch wymiarów przestrzennego rozplanowania ośrodków składowania horyzontalnego (w poziomie) – przyjmujemy podział według częstości wydań oraz wertykalnego (w pionie) – przyjmując podział według wielkości wydań. W procesie horyzontalnego (poziomego) rozmieszczania materiałów decydującym czynnikiem jest częstotliwość pobrań (zamówień) w danym okresie. Materiały najczęściej zamawiane powinny być zlokalizowane możliwie blisko punktu wydawania i/lub pakowania, gdyż wtedy suma czynności manipulacyjno-transportowych ulega minimalizacji. W konsekwencji maleje pracochłonność tych czynności, co jest równoznaczne ze wzrostem efektywności funkcjonowania ośrodka składowania.

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie Rozmieszczenie grup towarów w poziomie w magazynie o układzie technologicznym przelotowym pokazano poniżej. Towary z grupy A, które są najczęściej popierane, umieszczane są możliwie blisko drogi. Grupa B jest lokowana w środkowej części strefy składowania, a towary zaliczane do grupy C najdalej wyjścia. Dzięki temu skraca się pokonywaną drogę, jak i czas potrzebny do przemieszczania jednostek ładunkowych.

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie W rozmieszczenie towarów w układzie wertykalnym (pionowym) na plan pierwszy wysuwa się wielkość ich wydań (czyli ilość zamawiana w danym okresie). Przedmioty zamawiane w największych ilościach powinny być składowane w obszarze normalnego zasięgu ruchu rąk pracownika magazynowego. Miejsce składowania, wymagające od pracownika pochylenia się lub sięgnięcia w górę, powinny być zarezerwowane dla przedmiotów zamawianych w małych ilościach. Podejmowanie przez pracownika magazynowego przedmiotów z miejsc trudniej dostępnych wymaga bowiem zwiększonego wydatku energetycznego i jest na ogół niekorzystne z punktu widzenia ergonomicznego.

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie Wyniki analizy ABC według wielkości wydań wykorzystywane są przy określeniu rodzaju i wielkości lokalizacji, z której prowadzona jest kompletacja (np. pole odkładcze, kanał regału przepływowego, półka). Inne zasady stosowanie przy rozmieszczeniu towarów to: 1. umieszczenie lżejszych jednostek ładunkowych nad cięższymi, 2. składowanie towarów płynnych pod suchymi, 3. wypełnianie regałów od dołu do góry. * To od nas zależy, ile zastosowań (interpretacji) będzie miało dane narzędzie oraz jakie korzyści nam przyniesie. Omówiona analiza ABC pozwala na: • • zarządzać przez odpowiednie grupowanie, klasyfikacje dóbr w licznych zbiorach, zarządzać zapasem w rozległych i wielopoziomowych sieciach dystrybucyjnych, zarządzaniem lokalizacją pozycji w centrach logistycznych czy magazynach, optymalizacje kosztu zamrożenia kapitału, utrzymanie odpowiednich dostępności co wpływa na poziom obsługi klienta, dywersyfikację portfela dostawców, dywersyfikację portfela klientów. ** * źródło: A. Niemczyk, „Zapasy i magazynowanie”, Tom II. Magazynowanie, Wyd. 2, Biblioteka Logistyka ** źródło: M. Gubała, „Wiele aspektów jednej metody - ABC w praktyce”

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie 1. S. Krzyżaniak, P. Cyplik, „Zapasy i magazynowanie”, Tom I. Zapasy, Wyd. 2, Biblioteka Logistyka 2. M. Gubała, „Wiele aspektów jednej metody – ABC w praktyce” 3. A. Niemczyk, „Zapasy i magazynowanie”, Tom II. Magazynowanie, Wyd. 2, Biblioteka Logistyka

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie Wyższa Szkoła Logistyki jest pierwszą w Polsce uczelnią logistyczną, utworzoną w 2001 roku z inicjatywy Instytutu Logistyki i Magazynowania oraz Centrum Edukacji Logistycznej. Kadra uczelni składa się z wybitnych specjalistów z zakresu logistyki i praktyków gospodarczych. Doceniając wagę doświadczenia jakiego wymaga się dzisiaj od absolwentów uczelni wyższych, WSL umożliwia również odbywanie praktyk i staży w wiodących firmach logistycznych będących partnerami uczelni. Dzięki umowom bilateralnym podpisanym z uczelniami z krajów europejskich studenci WSL korzystający z programu Erasmus wyjeżdżają na studia za granicę. W ramach współpracy z uczelniami z Niemiec i Wielkiej Brytanii mają także możliwość zdobywania podwójnych dyplomów z zakresu logistyki. Wyższa Szkoła Logistyki przejęła rolę patrona edukacyjnego dla szkół ponadgimnazjalnych kształcących w zawodach: technik logistyk i technik spedytor w zakresie nowoczesnego kształcenia dostosowanego do potrzeb rynku. Uczelnia realizuje unikatowy w skali kraju program współpracy z ponad 200 szkołami ponadgimnazjalnymi. Niniejsza prezentacja została opracowana w ramach projektu "Wielkopolska musi wiedzieć" - partnerstwo szkolnictwa zawodowego i rynku pracy kluczem do podniesienia atrakcyjności zawodów technik logistyk i technik spedytor w województwie wielkopolskim (projekt numer: POKL. 09. 02. 00 30 077/09) współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.