AKTIVET E NJESIVE PUBLIKE TEMA E TRETE IRENA

AKTIVET E NJESIVE PUBLIKE TEMA E TRETE, IRENA BOGDANI

AKTIVET AFATGJATA DHE KONTABILIZIMI I TYRE Perkufizimi • Parashikohen te perdoren per realizimin e veprimtarise ekonomike te tyre • Gjate disa periudhave te ardhshme • Pritet te sigurohen fitime ne disa periudha te ardhshme

AKTIVET AFATGJATA DHE KONTABILIZIMI I TYRE • Trajtimet kontabël për Aktivet afatgjata materiale (toka, ndërtesa, makineri e pajisje) si dhe për aktivet afatgjata materiale të investuara, përqendrohen tek njohja e aktiveve, përcaktimi i vlerave të tyre kontabël dhe amortizimit, e humbjeve nga çvlerësimi që duhet të njihet në lidhje me to.

KLASIFIKIMI I AKTIVEVE AFATGJATA • Aktive afatgjata jomateriale • Aktive afatgjata financiare

Aktive afatgjata jomateriale • Shpenzime dhe prime te emisonit ose te rimbursimit te huave • Koncensione, patenta, licenca, marka • Shpenzime per kerkime dhe studime • Aktive afatgjata te paprekshme ne proces.

Aktive afatgjata materiale • Aktivi afatgjate material është ai aktiv i cili do t’i shërbejë aktivitetit të njësi ekonomike gjatë gjithë jetës së tij të dobishme dhe prej përdorimit të të cilit priten përfitime në periudhat e ardhshme.

Grupet kryesore të këtij zëri të aktiveve janë • • • Toka. Terrene Pyje, plantacione Ndërtesat Rruge, rrjete dhe vepra arti Instalime teknike, pajisje, instrumente dhe vegla Makineri dhe pajisje Mjete transporti Pajisje zyre informatike Aktive afatgjata materiale në proces Aktive te trasheguara.

Aktive te trasheguara • Vlera e tyre në terma kulturorë, ambientaliste, edukative dhe historike është e vështirë të pasqyrohet plotësisht në një vlerë financiare të bazuar krejtësisht në një çmim tregu; • Detyrimet Ligjore dhe/ose statutore mund të vendosin ndalime apo kufizime të ashpra mbi daljen nga shitja (nxjerrjen jashtë përdorimit me anë të shitjes); • Ato shpesh janë të pazëvendësueshme dhe vlera e tyre mund të rritet me kalimin e kohës edhe pse kushtet e tyre fizike shkatërrohen; dhe • Mund të jetë e vështirë të vlerësohet jeta e tyre e dobishme, e cila në disa raste mund të jetë disa qindra vjet.

• Pas njohjes fillestare, AAM-të duhet të maten duke përdorur: Ø Modelin e kostos Ose Ø Modelin e rivlerësimit • Pasi të jetë zgjedhur modeli, ai duhet të përdoret për të gjitha aktivet e përfshira në këtë klasë.

• Sipas modelit të kostos, aktivi njihet më koston minus amortizimin e akumuluar dhe humbjet nga zhvlerësimi Modeli i rivlerësimit • Nëse vlera e drejtë mund të përcaktohet me besueshmëri, AAM mund të mbahet me shumën e rivlerësuar (vlera e drejtë) minus amortizimin dhe humbjet nga zhvlerësimi. • Rivlerësimi duhet të bëhet rregullisht.

Modeli i rivlerësimit vazhdim… • Në rastet kur rivlerësimi rezulton në një shtim të vlerës kontabël të një aktivi, kjo shtesë kreditohet direkt në kapitalet e veta si një rezervë plus (plusvlerë). • Nëse rivlerësimi rezulton në një pakësim në vlerën kontabël të aktivit, ai përballohet fillimisht nga ndonjë rivlerësim në plus që ka të bëjë me atë aktiv dhe më pas diferenca njihet në fitim ose humbje. • Në rastin e një shtese, kur pakësimi nga rivlerësimi në lidhje me atë aktiv ka qenë njohur më parë në fitim dhe humbje, shtesa do të njihet fillimisht në fitim dhe humbje deri në masën e humbjeve të mëparshme të njohura në PASH dhe pjesa e mbetur kreditohet në kapitalet e veta

Modeli i rivlerësimit vazhdim… • Kur një zë rivlerësohet, amortizimi i mëparshëm ose riparaqitet në mënyrë përpjestimore ose eliminohet kundrejt vlerës kontabël bruto të aktivit. • Kujdes! Nëse një aktiv në një klasë është rivlerësuar, të gjitha aktivet e asaj klase duhet të rivlerësohen. • Një ndryshim nga metoda e kostos në atë të rivlerësimit (ose anasjelltas) konsiderohet një ndryshim në një parim kontabël.

Shembull • Më poshtë jepet informacioni në lidhje me ndërtesat e një shoqërie: • Kosto e blerjes 2 000 • Amortizimi i akumuluar 400 • Vlera e mbetur kontabël 1 600 • Jeta e dobishme fillestare e ndërtesës ishte 50 vjet. Mbas 10 vjetësh, shoqëria ka vendosur të bëjë rivlerësimin e ndërtesës. • Përgatitni të gjithë artikujt kontabël duke supozuar se vlera e drejtë e ndërtesës është: : • 1. 1 800 Lekë • 2. 2 400 Lekë

Zgjidhje • D Amortizimi i akumuluar 400 Lekë • K Ndërtesa 400 Lekë • Eliminimi i amortizimit të akumuluar kundrejt kostos së aktivit. • D Ndërtesa 200 • K Rezervë nga rivlerësimi 200 • Rritja e vlerës kontabël neto në vlerën e drejtë të aktivit • Amortizimi i ri vjetor (1 800 / 40)45 Lekë • Transferimi vjetor në fitime të pashpërndara nga teprica e rivlerësimit 5 Lekë (200/ 40)

Amortizimi • Nuk kërkohet ndonjë metodë specifike. • Pjesët përbërëse të një aktivi me modele të ndryshme të përfitimeve duhet të amortizohen veças. • Metodat e përmendura përfshijnë amortizimin linear, metodën e përshpjetuar dhe për njësi të prodhimit. • Metoda e amortizimit dhe vlera e mbetur duhet të rishikohen çdo vit.

• Një aktiv duhet të çregjistrohet: Ø Kur del nga përdorimi. Ø Kur parashikohet të mos japë përfitime ekonomike të mëtejshme. • Në momentin e çregjistrimit, diferenca midis shumave neto të marra nga dalja jashtë përdorimit dhe vlerës kontabël të aktivit mund të jetë fitim ose humbje neto. • Fitimi ose humbja neto nga çregjistrimi i AAM-ve duhet të njihet në pasqyrën e A/SH. Fitimet neto nuk duhet të përfshihen në të ardhurat e shfrytëzimit.

Njesia ekonomike “Besa” sh. p. k shet nje paisje zyre me date 1 prill 2011. Ne bilancin e celjes kemi keto te dhena lidhur me te: • Vlera fillestare 150. 000 leke • Norma e amortizimit 20% • Amortizimi i akumuluar 90. 000 leke • Çmimi i shitjes i arketuar ne banke 70. 000 leke Kerkohet: Te regjistrohet ne ditar shitja e pajisjes se zyres dhe te percaktohet dokumentacioni i perdorur.

Kontabilizimi I aktiveve afatgjata materiale • Njesite publike I sigurojne aktivet afatgjata qe u nevojiten nepermjet: 1. Investimeve kapitale 2. Dhurimeve

Kontabilizimi I investimeve kapitale • • Duke i blere aktivet afatgjata Duke i ndertuar ne supermarrje Duke i ndertuar ne ekonomi Nepermjet rikonstruksionit

Blerja e aktiveve afatgjata • Shpenzime kapitale per blerjen e aktiveve te Furnitore per aktive aftagjata Shpenzime kapitale, kontrollon procesin e investimit kapital, qe nga idhja e kontrates me furnitorin dhe njohja e detyrimit ndaj tij deri tek pagesa e vleres dhe marrja ne dorezim. Autorizohet nga urdhri I shpenzimit qe leshon titullari Fatura perkatese e derguar nga furnitori

Blerja e aktiveve afatgjata Debi Aktive aftagjata materiale Te Kredi Shpenzime kapitale per blerjen e aktiveve • Procesverbal I marrjes ne dorezim, fletehyrjes se perpiluar.

Ndertimi i aktiveve afatgjata ne sipermarje

Ndertimi I aktiveve aftagjata ne ekonomi • Shpenzime kapitale per ndertimin e rrugeve • Te te ardhura nga kryerja e investimeve ne ekonomi

Kontabilizimi i daljes se aktiveve afatgjata materiale • Nxirren jashte perdorimit per shkak te konsumit fizik • Demtohen per shkaqe te jashtezakonshme • Shiten • Dhurohen Dokumentacioni: urdhri per nxjerrjen jashte perdorimit te aktivit afatgjate (dokument autorizues), proces verbali I nxjerrjes jashte perdorimit dhe fletedalja (dokument justifikues).

Shembull • Njesia ekonomike “Besa” sh. p. k shet nje paisje zyre me date 1 prill 2011. Ne bilancin e celjes kemi keto te dhena lidhur me te: • Vlera fillestare 150. 000 leke • Norma e amortizimit 20% • Amortizimi i akumuluar 90. 000 leke • Çmimi i shitjes i arketuar ne banke 70. 000 leke • Kerkohet: Te regjistrohet ne ditar shitja e pajisjes se zyres dhe te percaktohet dokumentacioni i perdorur.

Zgjidhje • • • • Fillimisht llogaritet amortizimi i pajisjes se zyres nga data 01 janar – 01 prill 2001 Amortizimi vjetor = 150. 000*0. 2 = 30. 000 Amort. 3 mujor = 30. 000/ 12 *3 = 7. 500 Regjistrimi ne ditar : Debi : Shpenzime amortizimi Kredi: Amortizimi i akmuluar ……. . 7. 500 sipas pasqyres amortizimit Regjistrimi i shitjes dhe cregjistrimit te kompjuterit nga librat e kontabilitetit: Debi : Amortizimi i akumuluar 97. 500 Debi : Banka 70. 000 Kredi : Pajisje Zyre 150. 000 Kredi : Fitimi nga shitja e pajisjes 17. 500 sipas fat shitjes …. . MA bankes …. .