Akt 5 listopada 1916 r Cesarze Niemiec i

Akt 5 listopada 1916 r. Cesarze Niemiec i Austro-Węgier postanowili: • z ziem odebranych panowaniu rosyjskiemu utworzyć samodzielne państwo • forma państwa: dziedziczna monarchia • ustrój konstytucyjny • określenie granic odłożono na później • nowe królestwo w łączności z obu sprzymierzonymi mocarstwami znajdzie rękojmię potrzebną do swobodnego sił swoich rozwoju

Tymczasowa Rada Stanu – skład i kompetencje • Skład: 25 członków (15 z okupacji niemieckiej, 10 z austriackiej) mianowanych przez generał-gubernatorów, 5 miejsc dla stronnictw politycznych. Na czele marszałek koronny (Wacław Niemojewski z Kaliskiego • Kompetencje: – opiniowanie projektów aktów prawnych przedłożonych przez władze okupacyjne – przygotowanie polskiej administracji i przygotowanie projektów rozporządzeń dotyczących jej tworzenia – składanie z własnej inicjatywy wniosków i projektów w sprawach krajowych – współdziałanie w tworzeniu sił zbrojnych – uchwały dotyczące usuwania szkód wojennych i ożywienia gospodarki

Rada Stanu • 110 członków • 1/2 wybierały rady miejskie większych miast i sejmiki powiatowe; • 12 wirylistów (duchowni, rektorzy UW i PW, I Prezes SN); • reszta – z mianowania Rady Regencyjnej • Uprawnienia: – Organ reprezentacyjny – Namiastka parlamentu – uchwalanie najpilniejszych ustaw, w tym prawa o przyszłym Sejmie wraz z projektem ordynacji wyborczej

Sądownictwo „królewsko-polskie” przepisy tymczasowe o urządzeniu sądownictwa z dnia 18 lipca 1917 r. • Sądy pokoju • Sądy okręgowe (15: Warszawa, Płock, Włocławek, Kalisz, Siedlce, Mława, Łomża, Łowicz, Łódź Częstochowa, Sosnowiec, Lublin, Kielce, Radom, Piotrków • Sądy apelacyjne (2: Warszawa, Lublin) • Sąd Najwyższy w Warszawie

Początki państwowości polskiej – okres przejściowy: listopad 1918 – grudzień 1922 • Okres sprawowania władzy przez Tymczasowego Naczelnika Państwa • Okres obowiązywania tzw. Małej Konstytucji

Dekret z 22 listopada 1918 r. o najwyższej władzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej – Republikański ustrój państwa – Pełnia władzy w rękach Tymczasowego Naczelnika Państwa do czasu zwołania Sejmu Ustawodawczego – Na czele rządu prezydent ministrów

Tymczasowy Naczelnik Państwa – Powoływał rząd (ministrów i prezydenta ministrów) – Pociągał ich do odpowiedzialności (przed nim samym) – Uprawnienia ustawodawcze (dekrety) – Zatwierdzanie i promulgacja w Dzienniku Ustaw aktów uchwalanych przez Radę Ministrów

Mała Konstytucja (uchwała SU z dnia 20 lutego 1919 r. ) • Czasowe obowiązywanie – do wydania właściwej konstytucji • Zasady ustroju państwa: – Brak podziału władz – Sejm ustawodawczy jako organ władzy suwerennej i ustawodawczej, tj. : • Wyłączne prawo stanowienia ustaw • Wyłączne prawo stanowienia o finansach państwa • Kadencja określona zadaniem, a nie terminem (brak określenia terminu) • Marszałek sejmu- prawo ogłaszania ustaw (z kontrasygnatą prezydenta ministrów i właściwego ministra)

Naczelnik Państwa: • Przedstawiciel państwa • Najwyższy wykonawca uchwał Sejmu w sprawach cywilnych i wojskowych • Odpowiedzialność parlamentarna (przed Sejmem Ustawodawczym) • Powoływał rząd (w porozumieniu z SU) • Brak uprawnień ustawodawczych (także inicjatywy ustawodawczej) • Wymóg kontrasygnaty dla aktów Naczelnika Państwa

Podstawowe zasady Konstytucji marcowej: • • Zasada ciągłości państwa polskiego Republikańska forma rządów Suwerenność narodu Trójpodział władz: – Sejm i Senat jako organy narodu w zakresie władzy ustawodawczej – Wł. wykonawcza: prezydent RP z odpowiedzialnymi ministrami – Wł. sądownicza: niezawisłe sądy

Prezydent RP: – Wybierany przez Zgromadzenie Narodowe bezwzględna większością głosów – Zastępował go marszałek Sejmu – Brak odpowiedzialności parlamentarnej i cywilnej – Odpowiedzialność konstytucyjna przed Trybunałem Stanu – Wymóg kontrasygnaty premiera i właściwego ministra dla aktów prezydenta – Powoływał prezesa RM, a na jego wniosek ministrów – Brak veta ustawodawczego i własnych uprawnień ustawodawczych (dekrety) – Ograniczone prawo rozwiązywania izb

Autonomia Śląska- ustawa konstytucyjna – statut organiczny woj. śląskiego z dnia 15 lipca 1920 r. • Sejm Śląski (Śląski Sejm Wojewódzki) – Stanowił własne ustawy, ogłaszane we własnym Dz. U – Prawo samodzielnego regulowania wszystkich dziedzin administracji, z wyjątkiem spraw wojskowych i zagranicznych • Rada Wojewódzka • Wojewoda

Nowela sierpniowa, 2 sierpnia 1926 r. – Sankcje za naruszanie przez parlamentarzystów zakazu pobierania korzyści od rządu (utrata korzyści i mandatu, orzekana przez SN) – Określenie ścisłych terminów uchwalania budżetu – Prawo rozwiązania Sejmu i Senatu przez Prezydenta RP na wniosek RM (tylko 1 raz z tego samego powodu) – Prezydent uzyskał prawo wydawania rozporządzeń z mocą ustawy ( w syt. nagłej konieczności z wyłączeniem pewnych dziedzin; ustawa mogła upoważnić go także w innym zakresie ) – Zakaz głosowania wniosku o votum nieufności dla rzadu na posiedzeniu, na którym go zgłoszono

Podstawowe zasady Konstytucji kwietniowej: • Solidarystyczna koncepcja państwa • Zasada jednolitej i niepodzielnej władzy prezydenta • Zasada elitaryzmu • Zasada ciągłości państwa • Odrzucenie zasady suwerenności narodu • Odrzucenie zasady podziału władz

Pozycja Prezydenta RP wg Konstytucji kwietniowej: • Zwierzchnictwo nad pozostałymi władzami i organami w państwie • Wybierany na 7 lat przez: – Zgromadzenie Elektorów (50 wybranych przez Sejm, 25 przez Senat, 5 wirylistów) – W razie wskazania kandydata przez ustępującego prezydenta: głosowanie powszechne • Zastępował go marszałek Senatu • Brak odpowiedzialności parlamentarnej i konstytucyjnej

Uprawnienia Prezydenta RP wg Konstytucji kwietniowej • Zwykłe (wymóg kontrasygnaty) • Prerogatywy (brak wymogu kontrasygnaty), dyskrecjonalna władza prezydenta: – Wskazanie następcy i zarządzenie głosowania powszechnego – Wyznaczenie następcy na czas wojny – Rozwiązanie Sejmu i Senatu przed upływem kadencji – Pociąganie członków rządu do odpowiedzialności przed TS – Prawo łaski – Powoływanie: • Sędziów Trybunału Stanu • 1/3 senatorów – Mianowanie i odwoływanie: • • • Premiera I prezesa SN Prezesa NIK Naczelnego Wodza i Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych Szefa i urzędników Kancelarii Cywilnej Prezydenta

Sejm i Senat • Zmiana i ograniczenie kompetencji (na rzecz prezydenta) • Ograniczenie pozycji Sejmu (m. in. marszałek Senatu zastępuje Prezydenta RP) • Zmniejszenie liczebności obu izb • Kadencja 5 lat • Zmiana ordynacji wyborczej: – Sejm: • Czynne prawo wyborcze od 24 roku życia • Bierne prawo wyborcze od 30 roku życia – Senat: • • czynne prawo powyżej 30 roku życia; bierne prawo wyborcze powyżej 40 roku życia; dla osób spełniających wymogi wykształcenia, zasług lub zaufania 1/3 senatorów z mianowania

Sądownictwo II RP • Okres do unifikacji (1918 -1928) • Sądownictwo zunifikowane (rozporządzenie Prezydenta RP z 6 II 1928 r. , weszło w życie 1 I 1929 r. )

Sądownictwo II RP • Sądy powszechne • Sądy szczególne – Prawa publicznego • Trybunał Stanu • Trybunał Kompetencyjny • Najwyższy Trybunał Administracyjny Inne – Inne: • S. wojskowe • S. wyznaniowe • S. pracy

Sądownictwo powszechne (prawo o usp z 1928 r. ) • S. grodzkie (i nigdy niepowołane s. pokoju jako ich organy) • S. okręgowe (w pewnych sprawach z udziałem przysięgłych) • S. apelacyjne • Sąd Najwyższy

Prokuratura (regulacja w prawie o usp 1928) • Prokuratury przy sądach: – SN – S. apelacyjnych – S. okręgowych – brak przy s. grodzkich

Adwokatura • Do 1932: przepisy pozaborcze, tylko na terenie b. Kongresówki tzw. Statut Tymczasowy Palestry (1920) • 1932 unifikacja (dalsze zmiany 1938) • Wolny zawód, nadzór ministra sprawiedliwości i SN • Organy samorządu: – Izby adwokackie w obszarze apelacji i ich rady – Naczelna Rada Adwokacka

Notariat • Do 1933 r. przepisy pozaborcze i różnice statusu: – Województwa południowe – Funkcjonariusz publiczny, samorząd – Województwa zachodnie – urzędnik państwowy i łączenie z zawodem adwokata, brak samorządu – Województwa centralne i wschodnie urzędnik państwowy niskiego szczebla, brak samorządu • 1933 – unifikacja- funkcjonariusz publiczny mianowany przez MS, samorząd: – Izby notarialne w obrębie apelacji i ich rady – Brak samorządu na szczeblu centralnym