Aksiomlar hmdova Dilar 193 sayl mktb 7 b

Aksiomlar Əhmədova Dilarə 193 saylı məktəb 7 b sinfi

Həyatımızda həndəsə

Aksiom — doğruluğu isbatsız qəbul edilən riyazi təklifdir. Adətən riyaziyyata hər hansı bir yeni anlayış daxil edildikdə bu anlayış bir sıra qəbul edilmiş mülahizələr əsasında qurulur. Belə mülahizələr sistem daxilində aksiom adlanır.

Yaranma tarixi Aksiom sözü yunan mənşəli “aksios” sözündən götürülüb, ”dəyərli” deməkdir. Aksiomlardan ilk dəfə qədim yunan alimi Evklid bizim eradan 300 il əvvəl yazmış olduğu “Başlanğıclar” kitabında istifadə etmişdir.

Planimetriya aksiomları 1. Aidolma aksiomu – Hər hansı düz xəttin üzərində olan – Hər nöqtələr və onun üzərində olmayan nöqtələr var. 2. Düz xətt aksiomu-hər hansı iki nöqtədən bir və yalnız bir düz xətt keçirmək mümkündür. 3. Nöqtələrin düz xətt üzərində yerləşməsi aksiomu-Düz xətt üzərindəki hər hansı üç nöqtədən biri və yalnız biri qalan ikisinin arasında yerləşir.

Planimetriya Parçanın ölçülməsi aksiomu aksiomları 4. - Hər bir parçanın sıfırdan böyük müəyyən uzunluğu var və təyin edilmiş uzunluq vahidləri (mm, sm, dm, və s. ) ilə ölçülür. 5. Parçanın toplanması aksiomu- Düz xətt parçasının uzunluğu onun aksiomu uzunluğu hər hansı daxili nöqtəsi ilə bölündüyü parçaların uzunluqları cəminə bərabərdir. 6. Parçanın ayrılması aksiomu- Şüanın üzərində onun başlanğıcından Parçanın ayrılması aksiomu verilmiş uzunluqda bir və yalnız bir parça ayırmaq olar. a A B C a D E

Planimetriya aksiomları 8. Bucaqın ölçülm əsi aksiomu- Hər bir bucağın sıfırd böyük müəyyən d an ərəcə ölçüsü var. Açıq bucaq 180 – yə bərabərdir. A B C 9. Bucaqların toplanması alsiomu- Bucağın dərəcə ölçüsü, onun Bucaqların toplanması alsiomu daxili şüası ilə bölündüyü bucaqların dərəcə ölçüləri cəminə bərabərdir. araq y a l ş a b n a lən şüad i n ə t s İ n və u a l m o o i a s ü k ş a ı n s i ayrılma rəfi həm n ə ı t ğ r a rmaq i c u b u q ə B. B q d i 0 a v c 1 ə u t b s rım mü alnız bir y ə v r i b k i verilmiş ya -dən kiç 0 8 1 ü s ü ç l olar. dərəcə ö O D E O A B

Planimetriya aksiomları a A 11. Paralellik aksiomu- Düz xətttin üzərində olmayan nöqtədən bu düz xətt ən çoxu bir paralel düz xətt çəkmək olar. 12. Düz xəttin bölünməsi aksiomu – Düz xətt üzərindəki hər hansı nöqtə bu düz xətti başlanğıcı həmin nöqtədə olan iki şüaya ayırır. a E

Tusi-Paş aksiomu Bu aksiom islam ölkələrində Tusi-Paş aksiomu, Avropada və Amerikada isə sadəcə "Paş aksiomu" adlanır. Aksiom şərq aləmində ilk dəfə XIII əsrdə yaşamış Azərbaycanlı alim Nəsrəddin Tusi, avropada isə əslən polşalı olan alman riyaziyyatçısı Morits Paş tərəfindən kəşf edilmişdir. Morits Paş bu aksiomu 1882 -ci ildə kəşf etmişdir. Bu aksiomun adı onu kəşf edən Nəsrəddin Tusi və Morits Paşın adi ilə bağlıdır. Tusi-Paş aksiomu – üçbucağın təpələrindən keçməyən düz xətt onun bir tərəfini kəsirsə, onda həmin düz xətt üçbucağın qalan iki tərəfindən yalnız birini kəsir.

Özünü sına Ø Aksiom dedikdə nə başa düşürsən? Ø Hansı aksiomları tanıyırsan? Ø Tusi – Paş aksiomu haqqında nə deyə bilərsən? Ø Hər hansı a düz xətti çək və onun üzərində olmayan A və B nöqtələrini elə qeyd edin ki, bu nöqtələr a-ya nəzərən eyni yarımmüstəvidə yerləşsin.