ak Herhangi bir konu veya alanla ilgili ayr

ak . Herhangi bir konu veya alanla ilgili ayrı malzemeyi en uygun şekliyle bir araya getirmek, birleştirmek, düzenlemek demektir. Her alanda ve hayatın her anında kompozisyon vardır ve olmalıdır. Kayasandık

ak Kayasandık

ak Rindlerin Akşamı Dönülmez akşamın ufkundayız, vakit çok geç; Bu son fasıldır ey ömrüm, nasıl geçersen geç. Cihana bir daha gelmek hayal edilse bile, Avunmak istemeyiz öyle bir teselliyle. Geniş kanatları boşlukta simsiyah açılan Ve arkasında güneş doğmayan büyük kapıdan Geçince başlayacak bitmeyen sükunlu gece. Gruba karşı bu son bahçelerde, keyfince, Ya şevk içinde harab ol, ya aşk içinde gönül. Ya lale açmalıdır göğsümüzde yahut gül. Yahya Kemal Beyatlı Kayasandık

ak Kompozisyon Çevrenizde sizi rahatsız eden her ne varsa bunların pek çoğu plansızlıktan ve düzensizlikten kaynaklanmaktadır. Kompozisyonun özünü oluşturan tertip, düzen ve plan her alanda bir kolaylık sağlıyor, insana huzur veriyor ve bu anlamda hayatın vazgeçilmez bir unsuru oluyor. Kompozisyon, sadece maddî unsurların birleştirilmesi değil, madde ile mananın ahengidir. Kayasandık

ak Kompozisyon İsteğin, haberin, duygunun, düşüncenin, anlayışın. . . diğer insanlara en kolay, tam ve etkili bir şekilde anlatılması sözle veya yazıyla olur. Buna göre dille yapılan iki türlü kompozisyon vardır: a) Sözlü kompozisyon: Anlatılmak istenene konuşma yoluyla bir bütünlük ve düzen vermektir. b) Yazılı kompozisyon: Duyguyu, düşünceyi, isteği yazı yoluyla düzenlemek ve bütünlük kazandırmaktır. Kayasandık

ak Kompozisyon Temel ilkeler bakımından diğer alanlardaki kompozisyonlarla dille yapılan kompozisyonlar arasında fazla farklılıklar yoktur. Bir makinenin çalışır duruma gelmesi, mühendisin alanıyla ilgili iyi bir eğitim almasına; proje üreterek bunu planlamasına; parçaları en uygun biçimde bir araya getirmesine bağlı ise başarılı bir (sözlü veya yazılı) kompozisyonun ortaya konması da bilgi birikimine sahip olmaya; işlenmeye uygun bir konu tespit ederek bunun planını çıkarmaya; en uygun kelimeleri seçerek bunları bir düzen içinde sıralayıp cümleler, paragraflar oluşturmaya bağlıdır. Kayasandık

ak KOMPOZİSYON NASIL YAZILIR? Başarılı ve güzel bir yazı yazmak için bilinmesi gerekenleri, sırasıyla şöyle gösterebiliriz: 1. Bilgi birikimi 2. Konu seçme 3. Plan yapma 4. Başlık bulma 5. Paragraf bilgisi 6. Dilin kurallarını bilme 7. Yazma 8. Yazının okunması ve düzeltilmesi Kayasandık

ak 1. BİLGİ BİRİKİMİ Herhangi bir bilim veya sanat dalıyla ilgili özel araştırmalar ve deneyimler sonunda elde edilecek uzmanlık bilgisini saymazsak genel bir kültür sahibi olmak ve (sözlü veya yazılı) kompozisyonlar meydana getirmek için aşağıda sayılan etkinliklerin yapılmasında yarar vardır: Kayasandık

ak a) Okuma Yazılı veya sözlü anlatım yeteneğini geliştirmenin en etkili ve en güzel yollarından biri, çok okumaktır. Sanat değeri taşıyan, okumaya değer, klasik kitapları, yazıları okumakla yazarının bilgi birikiminden, deneyimlerinden de yararlanmak mümkündür. Kişi ne kadar çok okursa dil ve anlatım yeteneği, düşünme yeteneği, bilgisi, duygu ve hayal gücü. . . o derecede gelişir. Kayasandık

ak b) Kütüphanelerden yararlanma Günümüzün imkânlarıyla kütüphanelerden değişik şekillerde yararlanmak mümkündür: Ø Klasik yöntem Ø İnternet Ø CD kütüphaneleri Ø E-kütüphane Kayasandık

ak c) İnternetten yararlanma Ø Bağlantılar sayfasını tıklayınız. Ø on-line araştırma dergileri Ø internet ortamındaki kitaplar Ø dergiler Ø antoloji sayfaları Kayasandık

ak ç) Bilgisayar programları ve CD (VCD, DVD)’lerden yararlanma Bilgisayar programları kullanılarak ciltlerlerce kitapta yer alan bilgi, harita, resim veya belgeseller, filmler CD veya DVD’lere aktarılabilmektedir. Etkileşimli (interaktif) olarak hazırlanan eğitim programlarıyla daha çok bilgiye, çok çabuk, çok ekonomik ve çok keyifli bir şekilde ulaşmak mümkündür. Kayasandık

ak d) Dinleme Bir dersi, konferansı, açık oturumu, tartışmayı, sohbeti vb. dinlerken de çok şeyler öğrenmek mümkündür. Özellikle bir amaca yönelik yapılan dinleme; dinlemeye hazır durumda, dikkati konu üzerinde toplayıp kavramaya çalışarak, duyguları kontrol edip not tutarak yapılacak olursa dinlemeden elde edilecek yarar daha da artacaktır. Kayasandık

ak e) Gözlem yapma Başarılı bir kompozisyon oluşturmanın temel şartlarından biri de gözlemdir. Çevrede olup bitenleri, varlıkları, nesneleri, tabiatı duyular aracılığıyla (bir anlamda) fark etmek, bunlardan yararlı sonuçlar elde etmek ve deneyimler kazanmak iyi bir gözlemle mümkündür. Kayasandık

ak f) Kesik (Kupür) biriktirme Kesik (kupür); gazete, dergi vb. yerlerden kesilen yazılardır. Okunan gazetelerde, dergilerde ilgi çeken, daha sonra kaynak olarak kullanılabilecek türden haber, makale, fıkra vb. gibi yazılar kesilerek gereğinde konulara göre ayrı zarflarda veya dosyalarda biriktirilerek bir arşiv oluşturulabilir. Kayasandık

ak g) Şiir defteri tutma h) Günlük yazma Herhangi bir olay, haber veya yorumla ilgili kişisel düşüncelerin sıcağına, gününe bir deftere veya ajandaya düzenli olarak yazılması anlatım yeteneğinin geliştirilmesinde etkili yollardan biridir. Kayasandık

ak ı) Özlü sözleri derleme Yazılı veya sözlü anlatımda sözü uzatmamak, etkiyi artırmak, örnek vermek. . . için atasözleri ve özdeyişlerden yararlanılabilir. Ø Bilelim ki millî benliğini bilmeyen milletler, başka milletlerin avıdır. Ø Dinlenmemek üzere yürümeye karar verenler, asla ve asla yorulmazlar. Ø Ayakta ölmek, diz üstü yaşamaktan iyidir. Ø Gençken bilgi ağacını dikmezsek, ihtiyarlığımızda gölgesinde barınacak ağacımız olmayacaktır. Kayasandık

ak 2. KONU SEÇME Seçilen konunun araştırma yapmaya uygun, bol kaynağı olan ve kişinin ilgi alanına giren, sınırları belli olan bir konu olmasına özen gösterilir. Kayasandık

ak 3. PLAN YAPMA Planın olmadığı yerde düzensizlik, dağınıklık, zorluk, zevksizlik ve kabalık kendini nasıl gösteriyorsa planlanmadan ortaya konan yazılı veya sözlü kompozisyonda da benzer aksaklıklar hemen kendini gösterecektir. İyi bir yazı veya konuşma plansız olmaz. Kayasandık

ak 4. BAŞLIK BULMA Başlık, yazının veya konuşma konusunun adıdır. İyi bir başlık; Ø Kısa ve öz, Ø Dikkat çekici ve merak uyandırıcı, Ø Konuyla ilgili, Ø Ana düşünceyi etkili bir biçimde anlatan, Ø Kolay söylenebilen ve akılda kalıcı, Ø Yazının içeriği hakkında fikir verici olmalıdır. Kayasandık

ak 4. BAŞLIK BULMA Film adlarına, kitap adlarına, makale başlıklarına, haber başlıklarına. . . dikkat edilirse bunların yukarıda sayılan nitelikleri taşıdığı görülür. Bilim ve Teknik, Yurt Duyguları, Türkçenin Sırları, Osmancık, Türk Dili, Çoban Çeşmesi, İstanbul’u Dinliyorum, Bizim Duvarlar, Çile, Suç ve Ceza, Silahlara Veda, Cemile, Kılıbık, Otuz Beş Yaş, Mihriban, Düşünmek, Üç Nasihat, Bayrak, Memleket Türküsü, Güle Yel Değdi, Sinekli Bakkal, Acımak, Yaprak Dökümü, Türkçe Bilen Aranıyor. Kayasandık

ak 5. PARAGRAF BİLGİSİ Paragraf, geniş bir konunun belli bir bölümünü ifade eden düşünce birimidir. İyi düzenlenmiş bir paragrafta cümlelerin açık, etkili ve birbirine bağlı olması gereklidir. Kayasandık

ak İyi bir paragrafın özellikleri İyi bir paragrafta; Ø a) Temel cümle, Ø b) Yan cümleler (yardımcı fikirler), Ø c) Birlik, Ø ç) Düzen, Ø d) Ölçü bulunur. Kayasandık

ak a) Temel cümle Paragrafta, işlenecek düşüncenin özünü oluşturan bir cümle (temel cümle) mutlaka bulunur. Bu cümle, üzerinde durulacak temel düşünceyi açıkça veya dolaylı yoldan ifade eden bir cümle olabilir. Kayasandık

ak . İnsanın yaşamında ve kişilik gelişiminde ana dilinin çok önemli bir yeri vardır. Dili yeterli düzeyde olan kişiler genellikle daha sağlıklı ilişki kurarlar, hayatta daha çok başarılı olurlar. Kendi dilini iyi bilip düzgün kullanmanın önemli bir yararı da yabancı bir dili öğrenmeyi kolaylaştırmasıdır. Gerçekten, etkili bir yabancı dil öğretiminin altyapısını, iyi bir ana dili eğitimi oluşturur. Kayasandık

ak b) Yan cümleler (Yardımcı fikirler) Temel cümle, yardımcı fikirlerle uygun bir tarzda, değişik metotlarla açılarak geliştirilir. Paragrafta; ortaya atılan temel düşünceyi, aynı doğrultuda destekleyen yardımcı fikirlerle konu ve düşünce bütünlüğü sağlanır. Paragrafta işlenen konunun, düşüncenin özelliğine göre ana düşünceyi açmak, geliştirmek için aşağıda sıralanan metotlar kullanılabilir. Bu metotlara düşünceyi geliştirme yolları da denir. Bir paragrafta bunlardan sadece biri kullanılabileceği gibi, birkaçı aynı anda kullanılabilir: Kayasandık

ak Tanımlama: Bir kavramın veya nesnenin ne olduğunu, ne işe yaradığını; belirleyici özellikleriyle anlatmaktır. Tanımlama, kimdir, nedir sorusunun cevabıdır. “Yazıcılar, klavye veya daha değişik giriş aygıtlarıyla bilgisayara girilen bilgileri veya yazıları kâğıt üzerine aktarmaya yarayan aygıtlardır. ” Kayasandık

ak Örnekleme: Soyut niteliği olan düşünceyi (veya görüşü), okuyanın veya dinleyenin zihninde canlandırmak, onun kolay kavranmasını sağlamak için yapılan somutlaştırmadır. Kayasandık

ak Karşılaştırma: Birbiri arasında benzer veya farklı yönler bulunan iki kavram veya nesnenin ortak ya da farklı yönlerini incelemedir. Roman ve hikâye olay yazıları olduğu için benzer yönleri çoktur. Hikâyede olay, romanda olaylar vardır. Kahramanların ve çevrenin tanıtımına romanda çok yer verildiği hâlde hikâyede ayrıntıya girilmez. . . Kayasandık

ak Tanık gösterme: Fikir yazılarında, ortaya atılan düşünceye okuyanı inandırmak için tanınmış kişilerin görüşlerinden yararlanmaktır. Kayasandık

ak Benzetme: Anlatıma güç kazandırmak için aralarında benzerlik ilgisi bulunan iki kavram veya nesneden zayıf olanı kuvvetliye benzetmedir. Kayasandık

ak Tasvir: Anlatılmak isteneni okuyucuların gözü önünde canlandırmak gerektiği zaman başvurulan yollardan biri tasvirdir. “Bu balçıktan insanlar, aralarında hiç konuşmadan yürürler. Kiminin sırtında bir tutam çalı, kiminin bir çuval saman vardır. Kimi bir keçi yavrusunu kucağına almıştır; kimi bir mandayı dürtüşleyerek önüne katmıştır. Boz eşek, İsmail’in ardından, başını önüne eğmiş, küçücük adımlarla yürür. ” ( Y. K. Karaosmanoğlu, Yaban) Kayasandık

ak c) Birlik Paragrafta üzerinde durulan temel düşünceden, işlenen konudan uzaklaşmamaya birlik denir. Her paragrafta konunun sadece bir yönü ele alınmalı, diğer bir yönüne geçileceği zaman yeni bir paragrafa başlanmalıdır. Kayasandık

ak ç) Düzen Paragrafı oluşturan temel cümle ve yardımcı düşüncelerin, işlenen konunun özelliğine göre bir sıraya konması gereklidir. İlginç fikirlerin ve ayrıntıların mantıklı bir düzene göre sıralanması, okuyucunun paragrafı daha kolay kavramasını sağlar. Konunun özelliğine göre; zaman, bakış açısı, görüş tarzı ve mantıkî düzen ölçü olarak kullanılabilir. Kayasandık

ak d) Ölçü İyi düzenlenmiş paragraflar arasında düşüncelerin önemine göre bir ölçü bulunur. Basit konunun işlendiği bir paragrafın uzunluğu ile önemli bir düşüncenin işlendiği paragrafın uzunluğu aynı olmaz. Kayasandık

ak Paragraf çeşitleri Başlangıç paragrafı: Uzun yazılarda konuya girmeden önce, o konuyla doğrudan ilgisi olmayan fakat yine de onu aydınlatmaya yarayacak düşüncelerin bulunduğu paragraftır. Başlangıç paragrafı, yazının ilk paragrafı demek değildir ve her yazıda olmaz. Kayasandık

ak Paragraf çeşitleri Giriş paragrafı: Okuyucuyu konuya hazırlamak, düşünceleri (veya olay yazılarında yeri) tanıtmak, onu okumaya yönlendirmek amacıyla düzenlenen paragraftır. Bir anlamda yazının vitrini olan bu paragrafın dikkat çekici bir şekilde, iyi düzenlenmesi gerekir. Kayasandık

ak Paragraf çeşitleri Geçiş paragrafı: Özellikle, uzun yazılarda paragraflar veya bölümler arasında ilgi kurmak için düzenlenen paragraftır. Bir paragraftan diğerine geçildiğinde bazen arada bir kopukluk hissedilir. İşte bunu gidermek için iki paragrafı birbirine bağlayan bir geçiş paragrafı düzenlenir. Gelişme paragrafı: İşlenen konunun düşünceyi geliştirme yollarından istifadeyle, çeşitli yönleriyle açıklandığı, geliştirildiği paragraftır. Kayasandık

ak Paragraf çeşitleri Sonuç paragrafı: Giriş veya gelişme bölümündeki düşüncelerin kısaca özetlendiği, ana düşüncenin hatırlatıldığı paragraftır. Paragraflar, (istenirse) konularına göre olay paragrafı, tasvir paragrafı, tahlil paragrafı. . . gibi çeşitlere de ayrılabilir. UYARI Paragraf çeşitleriyle, yazının bölümleri birbirine karıştırılmamalıdır. Kayasandık

ak 2006 KPSS (I) Şiir antolojileri hazırlanırken şiir seçiminin tartışma konusu yapılmasından yana değilim. (II) Çünkü her antolojide seçilen şiirler öznel ölçütlerle belirlenir. (III) Ben de bir antoloji hazırlayacak olsam, canımın istediği şairden şiir alırım antolojime. (IV) Seçimimden dolayı da kimseye hesap vermem gerekmez. (V) Antolojilerin değerlendirme bölümlerinde estetiğin nesnel ve evrensel ölçütleri geçerlidir. (VI) Bu nedenle, hazırlayıcının yeteneği, zekâsı, yanlılığı ve yansızlığı bu bölümde ortaya çıkar. Bu parça iki paragrafa ayrılmak istense, ikinci paragraf hangi cümleyle başlar? A) II. B) III. C) IV. Kayasandık D) V. E) VI.

ak 2006 KPSS Doğru beslenme, aslında basit bir matematik problemidir. Ama her bünye için ayrı toplamalar ve çıkarmalar yapılması gerekir. Uzmanlar: “En iyi beslenme yöntemi, yaşamı en az kaloriyle sürdürmektir. ” diyor ve hemen ardından ekliyorlar: “Ama herkesin kendine göre bir ‘en az kalori eşiği’ yani bir gereksinim sınırı vardır. Bu sınırın altına düşmemek gerekir. Kas, kemik, organ hatta gerekli oranda yağ dokusunu koruyacak biçimde, en düşük miktara yakın ölçüde besin tüketerek yaşamak gerekiyor. İşte bunu başardığınızda ömrünüz uzuyor. Eski bir arkadaşınızla karşılaştığınızda arkadaşınızın çok sağlıklı ve iyi göründüğünüzü söylemesi, ömrünüzü daha da uzatıyor; çünkü ruh sağlığınız korunmuş oluyor. ” Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisi çıkarılamaz? A) Zayıflık her zaman için sağlık demek değildir. B) Besin tüketimi belirli ölçülere göre olmalıdır. C) Bedensel sağlıkla ruhsal sağlık arasında bir ilişki vardır. D) Fazla kalori almaktan kaçınılmalıdır. Kayasandık E) Her kişinin kalori ihtiyacı farklı olabilir.

ak 6. DİLİN KURALLARINI BİLME İyi bir yazı yazmak veya başarılı bir konuşma yapmak için dilin (ses bilgisinden cümleye kadar bütün) kuralları, söz varlığı çok iyi bilinmelidir. Kelimelerin anlamlarını, bunlar arasındaki anlam inceliklerini ve dilin ifade kabiliyetini iyi bilmek, yazana (veya konuşana) kolaylık sağlayacaktır. Kayasandık

ak 7. YAZMA Yazmaya önce, kısa yazılar yazarak başlamakta yarar vardır. Hatta başlangıçta yatkınlık kazanmak için şiirler, kısa hikâyeler. . . olduğu gibi yazılabilir. Sonra bir üslûp kazanıncaya kadar bol yazı denemeleri yapılmalıdır. Kayasandık

ak 7. YAZMA Bu konuda Benjamin Franklin diyor ki “Güzel yazıları derleyen bir kitap elime geçti, satın aldım. Baştan aşağı okudum. Üslûbu çok hoşuma gitti. Bu üslûp yeteneğine erişme isteğini duydum. Taklitle işe başladım. Önce kitaptaki en güzel makaleleri seçtim. Her paragrafın önemli yerlerini özetledim. Kitabı bir kenara attım. Birkaç gün sonra bu makaleleri aslına uygun olarak, kitaba bakmadan yazmaya çalıştım. Gördüm ki kelime stokum, kelimeleri kullanışım oldukça zayıf. Ara sıra çıkardığım özetleri birbirine karıştırdım; birkaç hafta sonra özetleri tekrar düzelterek metni meydana çıkarmaya çalıştım. Bu çalışmalar yazı yazma yeteneğimde büyük gelişmeler sağladı. ” Kayasandık

ak 8. YAZININ OKUNMASI VE DÜZELTİLMESİ Yazı tamamlandıktan birkaç gün sonra sanki bir başkasının yazısını okuyormuş gibi; sayfa düzenine, imlaya, noktalamaya, dil bilgisi kuralları ve iyi bir anlatımın niteliklerine uygunluk gibi ölçütlerle dikkatli bir şekilde yeniden okunmalı, varsa yanlışlar düzeltilmelidir. Yazı, herkesin doğru ve kolay anlayabileceği bir hâle getirilmelidir. Kayasandık