Ajiniyoz nomidagi NDPI Filologiya fakulteti 4 B guruh

• Ajiniyoz nomidagi NDPI • Filologiya fakulteti 4 -”B” guruh • talabasi Ramatova Fazilatning • Mavzu: Ko’chimlar. Metofora, Metonimiya, Kinoya, Perifraz, Mubolag’a, Grotesk va kichraytirish • mustaqil ish.

Mavzu: Ko’chimlar. Metofo ra, Metonimiya, Kinoya, Perifraz, Mubolag’a, Grotesk va kichraytirish

• Metofora so’zi grekcha bo’lib, metophora “ko’chirish” ko’chirma” demakdir. • Metofora bir predmet, belgi, harakatning boshqasiga tashqi o’xshashligi asosida ma’no ko’chish. Bunda predmetning rangi, shakli, harakat-holati, xususiyati, o’rni va paytga munosabati jihatidan o’xshashligiga asoslanadi. Masalan, shishaning og’zi birikmasida og’iz so’zining ma’nosini odam yoki hayvon og’ziga tashqi o’xshashligi asosida vujudga kelgan.

• Metofora odamning ta’na a’zolari nomlariga, kiyim qisimlariga, hayvon, parranda hamma hashoratlarning biron a’zosi nomiga o’xshatiladi. • Narsa va hodisa o’rtasidagi o’xshashlik quyidagicha hosil bo’ladi: • 1. Shakliy o’xshashlik: • o’z ma’nosi: metoforasi: • Odamning ko’zi, Derazaning ko’zi, • Qushning ko’zi. ignaning ko’zi.

• • 2. Rang o’xshashligi: o’z ma’nosi metoforasi Oltin soat, oltin kuz, kumush qoshiq. kumush qish. 3. joylashish o’xshashligi: o’z ma’nosi metoforasi Itning dumi, samalyotning dumi.

• • 4. Mazmun o’xshashligi: o’z ma’nosi: metoforasi: qattiq yer, qattiq ovoz, toza uy, toza qalb. 5. Harakat-holat o’xshashligi: o’z ma’nosi: metoforasi: Mushuk bola qo’lini mungli kuy tirnadi, yurakni tirnadi.

• Metonimiya so`zi grekcha meytanimiya “qayta nomlash” demakdir. • Metanimiya makon va zamondagi o`zaro bog`liqligi asosida bir narsa va hodisaning nomini ikkinchisiga ko`chirish. • Metanimiyada ikkita bir-biriga bog`loq predmet, belgi, holatning birining nomi tejamkorlik natijasida tushuriladi. • Metanimiya aloqadorlikka asoslanadi.

• • • Metonimiya hosil qilish usullari: 1. O’rniga munosabatiga ko’ra: o’z ma’nosi: metanimiyasi: qishloq odamlari qishloq uyquda. 2. Muallif va asar orasidagi munosabatga ko’ra: • o’z ma’nosi: metonimiyasi: • Navoiy “Xamsa”sini Navoiyni oldim • oldim qo’limga. qolimga. 3. Vaqtga ko’ra: O’n yoshga kirdim. O’nga kirdim.

Sinekdoxa grekcha “birga anglash” ma’nosini beradi. Sinekdoxa – bo’lak orqali butunni yoki butun orqali bo’lakni ifodalaydi. Misol: o’z ma’nosi: sinekdoxasi: Shu sigr bilan kun Shu tuyoq bilan o’tdi. kun o’tdi.

• Kinoya- so’zni teskari ma’noda qo’llash. • Misol: • “Matematik” sinfdoshimning bir nozi • algebrani “suv qilib ichmoqqa yo’lladi.

• Bizni “homiy” lardan himoya qilg`il degan sharq xalqida piching-duo bor. • Xo`sh janobi oliy, qaysi sho`rlik xalq sizning “himoyangizga” qolmish intizor. • Bunda homiy so`zi zolim, himoya so`zi esa zulm ma’nosida qo`llangan.

• Perifraz yunoncha olingan bo`lib, tasviriy iibora ya’ni kinoya istiora deganidar. • Borliqdagi narsa va hodisalarning nomini to`g`ridan-to`g`ri atamasdan, ularni bilvosita ya’ni so`z va iboralar bilan ifodalash. Masalan, Majoziy ifodalardan biri: Oq oltin-Paxta, qora oltin – neft, • Hayvonlar shohi- Sher kabi ifodalarning qo`llanishi.

• Perifrazda tasvirlanayotgan tushunchaning ayni matn va vaziyat uchun eng muhim sifati, belgisi, xususiyati birinchi o`ringa qo`yiladi. • Perifrazning asosiy vazifasi matnning ifodaviyligi bayonning ta’sirchanligi oshirishdir. • Perifraz asosan badiiy uslub tilida publisistik va og`zaki nutq uslubda uchraydi, ilmiy uslubda esa tasviriylikdan xoli bo`ladi va termin sifatida qo`llanadi.

• Mubolag’a-arabcha “bo’rttirish” ma’nosini bildirib, badiiy tasvir vositalaridan biri. • Mubolag’a tasvirda shaxs, voqea va buyumlarning muayyan xususiyatlarini bo’rttirib, kuchaytirib tasvirlaydi. • Mubolag’aning qo’llanishi adabiy janrlarga va har bir asar xususiyatiga bog’liq.

• Qahramonlik dostoni “Alpomish”da keng qo’llangan tasviriy vositalardan biri mubolag’adir. • MASALAN, Alpomish haqida uning tilidan quyidagi go’zal mubolag’a ishlatiladi: Tikilsam quriydi daryoning qumi, Nara tortsam qular qo’rg’onning timi.

• Kichraytirish deganda mubolag’aning aksi tushuniladi. • Mubolag’ada voqealik to’g’ridan-to’g’ri bevosita bo’rttirilib ko’rsatilsa, kichraytirish biror voqealikni kichraytirish sifatida beriladi.

• Masalan: Tilimni qichitma, jo’jaxo’roz! • Aytmadimmi, kuzda qiyqillab stolning tagiga kirib ketasan deb… Eh-e, sening xo’roz bo’lishingga o’n to’rt protsent bor. (A. Qahhor) • Bunda qarshisidagi insonni “Jo’jaxo’roz” deb kichraytiryapti.