Aile Hukuku24 Hafta 1 SOYBAI Tanm Bir kiinin

Aile Hukuku-24. Hafta 1

SOYBAĞI: Tanımı: Bir kişinin, ana ve babası ile arasındaki hukuki bağdır. MK 282’ye göre, “Çocuk ile ana arasında soybağı doğumla kurulur. dayanan soybağı) (Kan bağına Çocuk ile baba arasında soybağı, Ø ana ile evlilik, Ø tanıma veya Ø hâkim hükmüyle kurulur. soybağı) (Kan bağına dayanan Soybağı ayrıca evlât edinme yoluyla da kurulur. edinmeye dayanan soybağı)” (Evlat 2

KAN BAĞINA DAYALI SOYBAĞI I- Çocuk ile Anası Arasında Soybağının Kurulması: Çocuğun soybağı kurulacak kadın tarafından doğurulduğunun tespiti yeterlidir. II- Çocuk ile Babası Arasında Soybağının Kurulması: A- Ana ile evlilik: çocuğun doğumundan önce veya sonra B- Tanıma C- Babalık hükmü 3

A- Ana ile Evlilik 1 - Çocuğun Doğumundan Önce Ana ile Evlilik: /Evlilik devam ederken (=Evlilik içinde doğma) veya evliliğin sona ermesinden başlayarak üçyüz gün içinde (=Evlilik içinde ana rahmine düşme) doğan çocuğun babası kocadır. (MK 285/1)(Babalık Karinesi) Bu süre (=evliliğin sona ermesi + 300 gün) geçtikten sonra doğan çocuğun kocaya bağlanması, ananın evlilik sırasında gebe kaldığının ispatıyla mümkündür. (MK 285/2) Kocanın gaipliğine karar verilmesi hâlinde üçyüz günlük süre, ölüm tehlikesi veya son haber tarihinden işlemeye başlar. (MK 285/3) 4

MK 290 “Çocuk evliliğin sona ermesinden başlayarak üçyüz gün içinde doğmuş ve ana da bu arada (=önceki evliliğin sona ermesinden itibaren 300 gün içinde) yeniden evlenmiş olursa, ikinci evlilikteki koca baba sayılır. (Karine) Bu karine çürütülürse ilk evlilikteki koca baba sayılır. ” 5

Soybağının Reddi: Soybağının reddi davası açılarak babalık karinesinin çürütülmesi ve böylece çocuk ile baba arasında soybağının kaldırılmasıdır. Soybağının Reddi Sebepleri: Çocuk Ø evlilik içinde ana rahmine düşmüşse Ø /evlenmeden önce ana rahmine düşmüşse veya ayrı yaşama sırasında 6

i. Çocuk evlilik içinde ana rahmine düşmüşse: • Evlenmeden başlayarak en az yüzseksen gün geçtikten sonra ve evliliğin sona ermesinden başlayarak en fazla üçyüz gün içinde doğan çocuk evlilik içinde ana rahmine düşmüş sayılır. (MK 287/2) • Çocuk evlilik içinde ana rahmine düşmüşse davacı, kocanın baba olmadığını ispat etmek (= babalık karinesini çürütmek) zorundadır. (MK 287/1) Ø Cinsel ilişkinin imkânsızlığını ispatlayacak veya Ø Çocuğun kocanın cinsel ilişkisinden olmasının imkânsızlığını ispatlayacak 7

MK 284 b. 2 “Taraflar ve üçüncü kişiler, soybağının belirlenmesinde zorunlu olan ve sağlıkları yönünden tehlike yaratmayan araştırma ve incelemelere rıza göstermekle yükümlüdürler. Davalı, hâkimin öngördüğü araştırma ve incelemeye rıza göstermezse, hâkim, durum ve koşullara göre bundan beklenen sonucu, onun aleyhine doğmuş sayabilir. ” 8

ii. Çocuk evlenmeden önce veya ayrı yaşama sırasında ana rahmine düşmüşse • Çocuk Ø /evlenmeden önce (çocuğun evlenmeden itibaren 180 gün geçmeden doğduğu ispatlanmalıdır. ) veya ayrı yaşama sırasında Ø (gebe kalma döneminde karı ile kocanın fiilen ayrı yaşadığı ispatlanmalıdır. ) ana rahmine düşmüşse: Davacının başka bir kanıt getirmesi gerekmez (MK 288/1) • Ancak, gebe kalma döneminde kocanın karısı ile cinsel ilişkide bulunduğu konusunda inandırıcı kanıtlar varsa, kocanın babalığına ilişkin karine geçerliliğini korur. (MK 288/2) 9

Soybağının Reddi Davasının Tarafları: Davacı: 1 - Koca (MK 286) Kocanın, dava açma süresinin geçmesinden önce, ölmesi veya gaipliğine karar verilmesi ya da sürekli olarak ayırt etme gücünü kaybetmesi hâllerinde: kocanın altsoyu, anası, babası veya baba olduğunu iddia eden kişi (=Diğer ilgililer) (MK 291/1) 2 - Çocuk (MK 286) Bu konuda ayırt etme gücü yoksa: atanacak olan kayyım (MK 291/2) Davalı: Koca açarsa: Ana ve Çocuk (MK 286/1) Çocuk açarsa: Ana ve Koca (MK 286/2) 10

Soybağının Reddi Davası Açma Hakkı 2 Halde Düşer 1 - Koca çocuğu benimsemişse: 2 - Hak düşürücü süre geçmişse: Koca: Doğumu ve baba olmadığını veya ananın gebe kaldığı sırada başka bir erkek ile cinsel ilişkide bulunduğunu öğrenme + 1 yıl (MK 289/1) Çocuk: Ergin olduğu tarih + 1 yıl (MK 289/2) (Ergin olmayan çocuğa atanan) kayyım: Atama kararının tebliği + 1 yıl Diğer ilgililer: Doğumu ve kocanın ölümünü, sürekli olarak ayırt etme gücünü kaybettiğini veya hakkında gaiplik kararı alındığını öğrenme + 1 yıl (MK 291/1) Gecikme haklı bir sebebe dayanıyorsa, bir yıllık süre bu sebebin ortadan kalktığı tarihte işlemeye başlar. (MK 289/3) 11

Soybağının Reddi Kararının Sonuçları: 1 - Çocuk ile koca arasındaki soybağı çocuğun doğumu tarihinden itibaren ortadan kalkar. 2 - Kocanın çocuğa karşı soybağının bulunmasından kaynaklanan yükümlülükleri sona erer. Örn. Bakım ve eğitim giderlerini karşılama yükümü Koca, daha önce yerine getirdiği edimlerin iadesini, anneden ve (soybağı kurulursa) gerçek babadan talep edebilir. 12

2 - Çocuğun Doğumundan Sonra Ana ile Evlilik: MK 292 “Evlilik dışında doğan çocuk, ana ve babasının birbiriyle evlenmesi hâlinde kendiliğinden evlilik içinde doğan çocuklara ilişkin hükümlere tâbi olur. ” Çocuğun başka bir erkekle soybağının bulunmaması kaydıyla, çocuk ile babası arasında soybağı kurulur. 13

Sonradan Evlenme ile Soybağının Kurulmasına İtiraz: Ø Ø Ana ve babanın yasal mirasçıları, Çocuk (Çocuk ölmüşse veya ayırt etme gücünü sürekli olarak kaybetmişse: Çocuğun altsoyu) Ø Cumhuriyet savcısı sonradan evlenme yoluyla soybağının kurulmasına itiraz edebilirler. İtiraz eden, kocanın baba olmadığını ispatla yükümlüdür. Tanımanın iptaline ilişkin hükümler kıyas yoluyla uygulanır. (MK 294) 14

B- Tanıma Evlilik dışı çocuğun babası tarafından kanunda öngörülen şekle uygun olarak yapıldığında, çocuk ile babası arasında soybağının kurulmasını sağlayan tek taraflı irade beyanıdır. Tanıma beyanı; Ø geçmişe etkilidir Ø herhangi bir süreye tâbi değildir. 15

Tanımanın Geçerlilik Şartları: 1 - Ehliyet: 2 - Şekil: Tanıma, babanın, /nüfus memuruna veya mahkemeye yazılı başvurusu ya da resmî senette veya vasiyetnamesinde yapacağı beyanla olur. (MK 295 f. 1) 3 - Çocuğun bir başka erkekle soybağı bulunmamalıdır: (MK 295 f. 3) Geçerlilik şartları eksikse: tanıma kesin hükümsüzdür. 16

Tanımanın İptali Davası: 1 - Davacı: Tanıyan (yanılma, aldatma veya korkutma sebebiyle) Davalı: Ana ve Çocuk (MK 297) İspat: Davacı yanılma, aldatma veya korku sebebiyle tanıdığını ispatlar. 2 - Davacı: İlgili Kişiler (= Ana, Çocuk ve çocuğun ölümü hâlinde Altsoyu, Cumhuriyet savcısı, Hazine ve Diğer ilgililer) Davalı: Tanıyan (tanıyan ölmüşse mirasçıları)(MK 298) İspat: Davacı, tanıyanın baba olmadığını ispatlar. Ancak davacı ana veya çocuk ise, ispat yükü, tanıyanın, gebe kalma döneminde ana ile cinsel ilişkide bulunduğuna ilişkin inandırıcı kanıtları göstermesinden sonra doğar. (MK 299) 17

Tanımanın İptali Davasında Hak Düşürücü Süreler (MK 300): Tanıyan: /İptal sebebini öğrenme + 1 yıl veya korkunun etkisinin ortadan kalkması Her halde: Tanıma + 5 yıl İlgililer: Tanımayı ve tanıyanın çocuğun babası olamayacağını öğrenme + 1 yıl Her halde: Tanıma + 5 yıl Çocuk: Ergin olma + 1 yıl Bu süreler geçtiği hâlde gecikmeyi haklı kılan sebep varsa, sebebin ortadan kalkması + 1 ay içinde dava açılabilir. 18

C- Babalık Hükmü • • Açılan babalık davası sonucunda davalının babalığına hükmedilmesi ile de baba ile çocuk arasında soybağı kurulur. Babalık davasının konusu: Çocuk ile baba arasındaki soybağının mahkemece belirlenmesidir. (Bunun için çocuğun bir başka erkek ile soybağı bulunmamalıdır. ) Babalık davasında Davacı: ana veya çocuk Davalı: baba olduğu iddia edilen kişi (o ölmüşse mirasçıları) (MK 301) 19

Babalığın İspatı Babalık Karinesi “Davalının, çocuğun doğumundan önceki 300. gün ile 180. gün arasında ana ile cinsel ilişkide bulunmuş olması, babalığa karine sayılır. Bu sürenin dışında olsa bile fiilî gebe kalma döneminde davalının ana ile cinsel ilişkide bulunduğu tespit edilirse aynı karine geçerli olur. ” (MK 302 f. 1, f. 2) Karinenin Çürütülmesi “Davalı, çocuğun babası olmasının olanaksızlığını veya bir üçüncü kişinin baba olma olasılığının kendisininkinden daha fazla olduğunu ispatlarsa karine geçerliliğini kaybeder. ” (MK 302 f. 3) 20

Babalık Davasında Hak Düşürücü Süreler (MK 303): Babalık davası, çocuğun doğumundan önce veya sonra açılabilir. Ana: Doğum + 1 yıl Çocuk: Şu anda HDS yok. (Önceden, Kayyım atanmışsa: Atamanın kayyıma tebliği + 1 yıl Kayyım atanmamışsa: Çocuğun ergin olması + 1 yıl idi. Anay. Mahk. çocuk için bu süreyi kısa bularak bu düzenlemeyi iptal etti. ) Ø Ø Çocuk ile başka bir erkek arasında soybağı ilişkisi varsa, 1 yıllık süre bu ilişkinin ortadan kalktığı tarihte işlemeye başlar. 1 yıllık süre geçtikten sonra gecikmeyi haklı kılan sebepler varsa, sebebin ortadan kalkması + 1 ay (Anay. Mahk. çocuk yönünden bu süreyi kısa bularak, süreyi çocuk yönünden iptal etti. ) 21

Babalık Davasının Sonucu ve Ananın Mali Hakları (MK 304): • • • 1. 2. 3. Babalık davası sonucu verilen babalık hükmü ile çocuk ile baba arasında soybağı kurulur. Babalık davası ile birlikte veya ayrı olarak çocuk için nafaka talep edilebilir. Ana, babalık davası ile birlikte veya ayrı olarak baba veya mirasçılarından aşağıdaki giderlerin karşılanmasını isteyebilir: Doğum giderleri, Doğumdan önceki ve sonraki altışar haftalık geçim giderleri, Gebelik ve doğumun gerektirdiği diğer giderler. Çocuk ölü doğmuş olsa bile hâkim, bu giderlerin karşılanmasına karar verebilir. Üçüncü kişiler veya sosyal güvenlik kuruluşlarınca anaya yapılan ödemeler, hakkaniyet ölçüsünde tazminattan indirilir. 22