Aile Hekimliinin Temel Esaslar Do Dr Zekeriya Aktrk

Aile Hekimliğinin Temel Esasları Doç. Dr. Zekeriya Aktürk 1 Aralık 2005 Gülhane Askeri Tıp Fakültesi, Ankara zekeriya@traky. edu. tr http: //ailehekimligi. trakya. edu. tr 1 / 37

Fazla kare nereden geliyor? 2 / 37

Uluslar arası öneriler • Evrensel nitelikte ulaşılabilirliği olan, aile ve toplum yönelimli, altyapı, personel ve hizmet sunum standartları bakımından güçlendirilmiş birinci basamak sağlık hizmetleri, sistemin merkezinde yer almalı, World Health Declaration, WHO, 1998 3 / 37

Alma Ata 1978 “Herkese Sağlık” • Temel Sağlık Hizmetleri: bir toplumdaki birey ve ailelerin geneli tarafından kabul görecek şekilde ve onların tam katılımı sağlanarak devlet ve toplumca karşılanabilir bedel karşılığında verilen sağlık hizmetleridir. 4 / 37

• Birinci basamak hizmetler, esnek, ihtiyaçlara yanıt veren bir hastane sistemi tarafından desteklenmelidir World Health Declaration, WHO, 1998 5 / 37

• Hizmet sunum basamakları arasında entegrasyon sağlanmaldır World Health Declaration, WHO, 1998 6 / 37

• Çağdaş koşullara uygun ve basamaklar arası geri bildirim sistemi içeren sevk zinciri hayata geçirilmeldir World Health Declaration, WHO, 1998 7 / 37

• Sağlık hizmetleri her aşamada bilimsel kanıtlara dayalı olarak yürütülmelidir World Health Declaration, WHO, 1998 8 / 37

• Sağlık hizmetleri iyi kalitede ve maddi olarak karşılanabilir biçimde sunulmalı, World Health Declaration, WHO, 1998 9 / 37

• Sağlık hizmetleri uygun bir teknoloji ve enformasyon sistemine sahip olmalı World Health Declaration, WHO, 1998 10 / 37

• Sağlık hizmetleri sürdürülebilir nitelikte finansmana sahip olmalı World Health Declaration, WHO, 1998 11 / 37

Tıp Dünyasında Neler Oluyor • Gelişen Teknoloji – Katlanarak artan tıbbi bilgi – İleri uzmanlık alanları – Disiplinler arası ilişkinin azalması – Teknolojiye bağımlı, pahalı tanı-tedavi 12 / 37

Tıp Dünyasında Neler Oluyor • Gelişen Teknoloji – Tanı ve tedavi olanaklarının artması – Aşılar – Sağlıklı su -Beklenen yaşam süresinde uzama -Yeni sağlık sorunları -Kronik hastalıklar -Yaşlılık -Kazalar -Sigara, alkol ve madde kaynaklı sorunlar 13 / 37

Tıp Dünyasında Neler Oluyor • Sağlığın yeni tanımı Biyopsikososyal tıp • Maliyet etkinliği ve sağlık eğitimi Bireysel koruyucu hekimlik ve birinci basamak tedavi hizmetlerinin entegrasyonu 14 / 37

Kilometre Taşları • • Peabody 1923 College of General Practitioners 1952 Willard Komisyon raporu 1966 Millis Raporu 1966 American Board of Family Practice 1969 224 sayılı kanun 1961 Sağlık Bakanlığı hastanelerinde uzmanlık eğitimi 1985 Aile Doktorluğu Geçiş Eğitimi 2004 15 / 37

İhtiyaç • Kişileri ve aileleri, içinde yaşadığı toplumun bir parçası olarak ele alan, yaş, cinsiyet ve hastalık ayırımı yapmaksızın kesintisiz ve bütüncül sağlık hizmet sunabilen bir hekim 16 / 37

Çözüm: Aile hekimliği • Aile Hekimi, kendine özgü eğitim içeriği, araştırması, kanıt temeli ve klinik uygulaması olan akademik ve bilimsel bir disiplin ve birinci basamak yönelimli klinik bir uzmanlıktır. European definition of GP/FM, WONCA 2002 17 / 37

Leuwenhorst tanımı (1974) • Genel pratisyen, yaş cins ve rahatsızlık ayırımı yapmaksızın bireylere, ailelere ve bir sağlık birimine bağlı nüfusa kişisel ve sürekli birinci basamak sağlık hizmeti sunan tıp fakültesi mezunudur. Onu farklı kılan bu işlevleri sentez edişidir. Muayenehane, ev, klinik, ya da hastanede hizmet sunar. 18 / 37

Wonca 2002 tanımı • • • İlk temas noktasıdır Kaynakların etkili kullanılmasını sağlar Kişi yönelimli yaklaşım Kendine özgü bir görüşme süreci vardır Süreklilik Özgün bir karar verme süreci vardır Hem akut, hem kronik sağlık bakımı Ayrışmamış hastaları erken tanır ve yönetir Sağlığı geliştirir Toplumun sağlığı için özel bir sorumluluk üstlenir Sağlık sorunlarını fiziksel, ruhsal, toplumsal ve varoluşçu boyutlarıyla ele alır 19 / 37

Başka tanımlar • • TAHUD teknik raporu 1998 DSÖ 1998 Amerikan Tıp Birliği 1966 Mc. Whinney Rakel Kanada Saults 20 / 37

Aile hekimliği ayrı bir disiplin midir? • “Dahiliye + Çocuk + KD + Psikiyatri + Acil = aile hekimliği” denklemi doğru mudur? • Rotasyonlardan aldığı bilgiler çıkıldığında geriye ne kalır? 21 / 37

Aile hekimliğinin esas bileşenleri • • • Bakıma ulaşım Bakımın sürekliliği Kapsamlı bakım Bakımın koordinasyonu Ortama uygun bakım 22 / 37

Aile Hekimliğinin Temel Özellikleri • Sağlık sistemiyle ilk tıbbi temas noktasıdır – açık ve sınırsız hizmet olanağı – yaş, cinsiyet ya da kişinin başka herhangi bir özelliğinden bağımsız 23 / 37

Aile Hekimliğinin Temel Özellikleri • Kolay ulaşılabilirlik: – coğrafi – ekonomik – kültürel 24 / 37

Aile Hekimliğinin Temel Özellikleri • Entegre ve koordine: – Koruyucu – Tedavi edici – Rehabilite edici – Hizmet basamakları arasında koordinasyon • Konsültasyon • Sevk • Takip 25 / 37

Aile Hekimliğinin Temel Özellikleri • Süreklilik: – Zaman – Kişi – Yer – Kayıtlar – Disiplinler arası süreklilik 26 / 37

Aile Hekimliğinin Temel Özellikleri • Bütüncül: – Tüm sağlıkla ilgili durumlar – Fiziksel – Psikolojik – Sosyal 27 / 37

Aile Hekimliğinin Temel Özellikleri • Kişisel: – Birey merkezli 28 / 37

Aile Hekimliğinin Temel Özellikleri • Aile ve toplumsal yönelimli: – Sorunların aile ve toplumsal örüntüleri – Toplumun sağlık sorunları – Diğer sektörler, meslek grupları ve kuruluşlarıyla, gönüllü kuruluşlarla birlikte entegre çalışma 29 / 37

Aile Hekimliğinin Temel Özellikleri • Gizlilik ve yakınlık : – Yaşama yayılan, sürekli ve yakın bir ilişki 30 / 37

Aile Hekimliğinin Temel Özellikleri • Savunuculuk: – Tüm sağlık konularında ve sağlık hizmeti veren diğer kişilerle ilişkilerde 31 / 37

Aile Hekimliğinin Temel Özellikleri • Sağlık kaynaklarının etkili kullanımı: – Reçete yazımı, – Uzmana sevk, – Konsültasyon – Laboratuvar tetkikleri – Yatarak tedavi 32 / 37

Aile Hekimliğinin Temel Özellikleri • Özgün görüşme ve klinik karar verme süreci – Etkili bir iletişim – Ayrımlaşmamış rahatsızlıklar – Toplumdaki rahatsızlıkların prevalans ve insidansının belirleyici olduğu özgün bir karar verme süreci 33 / 37

Aile Hekimliğinin Temel Özellikleri • Ekip hizmeti: – Diğer disiplinlerle – Diğer sağlık personeli – Sosyal hizmet – Eğitim hizmeti – İş hizmeti verenlerle de işbirliği yapabilir. 34 / 37

“Toplumun Gereksinmelerini Gözeten Bir Sağlık Hizmeti ve Tıp Eğitimi Sistemi Oluşturmak İçin Öneriler” • Aile Hekimliği bir disiplin olarak tanımlanmalıdır. • Temel tıp eğitimi, sonraki uzmanlık eğitimi için uygun bir temel sağlamalıdır. • Aile Hekimliği disiplini her tıp okulunda öğretilmeli ve aile hekimi/dal uzmanı dengesi kurulmalıdır. • Her ülkede aile hekimliği mezuniyet sonrası uzmanlık eğitim programları oluşturulmalıdır. WHO-WONCA Joint Conference Ontario, 1994 35 / 37

• İnsanların ihtiyaçlarını karşılamak için, sağlık sisteminde, tıp mesleğinde, tıp fakültelerinde ve diğer eğitim kuruluşlarında köklü değişiklikler yapılmalıdır. Aile Hekimi, sağlık hizmet sistemlerinde kaliteye, sosyal adalete, etkinlik ve düşük maliyete ulaşılmasında merkezi role sahip olmalıdır. Bu sorumluluğu yerine getirebilmek için Aile Hekimi; hasta bakımında yetkin olmalı, bireysel ve toplumsal sağlık hizmetini bir bütün halinde ele almalıdır. WHO-WONCA Joint Conference Ontario, 1994 36 / 37

Neler öğrendik? (aile hekimi kuş mu, deve mi) 37 / 37