AFET YNETM Risk Tanm Risk modern topluma ve

AFET YÖNETİMİ

Risk Tanımı • Risk, modern topluma ve bu toplumda yaşayan bireye yönelik bir tehdittir. • Risk yaşamın bir parçası ve zorunluluğu olarak kabul edilse de insanlar somut olarak karşılaştıkları afetlerde bile bu risk ve tehlikeyi ciddiye almayabilmektedirler. • Bu sebeple de yaşanan kayıplar büyük olabilmektedir.

Risk Türleri • Giddens’a göre risk, dışarıdan kaynaklanan dışsal risk ve gelişmekte olan bilgilerimizin etkisiyle oluşan imal edilmiş risk olarak ikiye ayrılır. • Geleneksel toplumlar dışarıdan gelen risklere karşı kaygı duyuyorlardı. Ancak günümüzde insanın doğaya yapabilecekleri daha büyük bir risk oluşturmaktadır.

Risk Türleri • Dışsal risk türüne; deprem, sel, tsunami, toprak kayması örnek olarak verilebilir. • İmal edilmiş risk türüne de; küresel ısınma, küresel baskınları, savaş ya da siyasal sorunların da etkisiyle oluşan büyük iltica olayları verilebilir. • Ancak, bir deprem oluşumu itibariyle dışsal risk olsa da mekansal olarak etkili olduğu yerler düşünüldüğünde imal edilmiş risk olabilmektedir. 17 Ağustos 1999 depremi bunun belirgin örneğidir.

Afet Tanımları • Toplumun tamamı veya belli kesimleri için fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplar doğuran, normal hayatı ve insan faaliyetlerini durduran veya kesintiye uğratan doğal, teknolojik veya insan kaynaklı olayları ifade eder. • Göreceli olarak beklenmedik şekilde ortaya çıkan ve toplumun yaşantısını sekteye uğratan olaylardır. • İnsanların, altyapının ve çevrenin üzerinde geniş olumsuz etki yapan olaylardır.

Afet Tanımları • Afetlerde yoğun zarar, ziyan ve yıkım vardır. • Afetlerin mağduru insanların olması ya can kayıplarının yaşanması afeti sosyal bir olgu haline getirir. • Afet kayıplar yaratması, insan yaşamını bozması ya da kesintiye uğratması nedeniyle doğurduğu sonuç nedeniyle bu adı almaktadır. Bunlar olmadığı takdirde afet değil doğal olay adlandırılması yapılmaktadır.

Afet Tanımları • Toplumun sadece kendi öz kaynaklarını kullanarak üstesinden gelebilme gücünü aşan, insanlar ve çevre üzerinde büyük oranda kayıplara neden olan, toplumsal fonksiyonların ciddi bir şekilde bozulduğu durumlardır. • Herhangi bir doğal ya da insan ihmali nedenine dayanan (yangın, su baskını, deprem, fırtına vb. ), yaygın ya da şiddetli ya da hem yaygın hem de şiddetli hasar, sakatlık, can ya da mal kaybının meydana gelmesi ya da olasılığıdır.

Afetlerin Sınıflandırılması 1. Doğal afetler: İnsanlar ve tüm canlılar üzerinde fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplar doğuran ve insan yaşamını olumsuz etkileyen olaylardır. 2. Teknolojik afetler: Küreselleşme ve gelişmeyle yaşanan risk ve tehlikeler neticesinde oluşur. Bu süreçte yaşanan refah kadar bu refahın bedeli de ödenebilmektedir. Endüstriyel kaza ve yangınlar, büyük petrol ve doğal gaz sızıntıları, nükleer kazalar, hava ve su kirlenmesi gibi.

Afet Yönetimi • Doğal afetlerin neden olduğu kayıplar genellikle aşırı nüfusa sahip, ekonomik ve sosyal etkinliklerin yoğunlaştığı kentsel alanları etkilemektedir. Bu da doğal afetlerin etkilerini bilip uygulanacak stratejileri geliştirmeyi gerektirir. • Doğal afetlere maruz kalanların %90’ı gelişmekte olan ülkelerde yaşamaktadır. Yoksulluk ve aşırı nüfus insanları doğal afet riskine açık yerlerde yaşamak zorunda bırakabilmektedir.

Afet Yönetimi • Afetlerin önlenmesi ve zararların azaltılması amacıyla bir afet olayının aşamalarında yapılması gereken çalışmaların yönlendirilmesi, koordine edilmesi ve uygulanabilmesi için toplumun tüm kurum ve kuruluşları ile kaynaklarının bu amaç doğrultusunda yönetilmesidir. • Kentsel ve kırsal alanda yaşamakta olan tüm toplumun doğal, insan ürünü veya teknolojik nitelikteki afetlere karşı, koruyucu önlemden başlayarak, afete hazırlık, afete müdahale ve afetle mücadele ile afet sonrası yapılacak tüm ekonomik, sosyal, kültürel ve psikolojik rehabilitasyon çalışmalarının planlanması, yasal ve yönetsel metinlerle düzenlenmesi, uygulanması, mali kaynakların temini, koordine edilmesi ve tüm bu çalışmaların denetlenmesi faaliyetlerinin bütünüdür.

Afet Yönetimi Aşamaları

Afet Yönetimi Kalkınma İlişkisi • • • Afetlere karşı yapısal riskler azaltılmalıdır Çevrenin korunması, ekosistemin bozulmaması Toplumun yaşam kalitesinin yükseltilmesi Yerel ekonomilerin güçlü olması Bölgeiçi ve bölgelerarası eşitsizliklerin giderilmesi • Yerel düzeyde bir konsensüs oluşması, kamu ve özel sektör dahil tüm aktörleri kapsamalı

Afetler Yönetiminde Planlama ve Erken Uyarı Sistemi • Afet yönetiminde hazırlık ve müdahalede teknolojiden yararlanılmalıdır. Coğrafi bilgi sistemleri bunların başındadır. • Erken uyarı sistemleri de afet yönetiminin bir parçasıdır. Erken uyarı sistemleri doğal afetlerde kullanılabildiği gibi teknolojik afetlerde daha iyi erken uyarı sistemleri geliştirilmektedir.

Kriz • Kriz, bir kişi ya da bir toplumun geçirdiği zor ve buhran dönemleridir. • Örgütsel anlamda kriz de örgütsel amaçlarını ve varlığını tehdit eden, örgütün risk önleyici önlemlerini yetersiz kılabilecek nitelikte örgütün ani tepkisini gerektiren ve beklenmedik ve hızlı değişikliklerin söz konusu olduğu, planlama ve karar mekanizmalarını olumsuz biçimde etkileyen gerilimli durumdur.

Kriz • Kurulu bir düzen içinde, şu ya da bu düzeyde çözüm üretmekte olan dengelerin bozulmasına yol açan iç veya dış etkenlerin ağırlık kazanması hali… • Sistemin kendini yeniden üretemediği ama yeniden üretmek için gerekli değişikliklerin, sistemin ana yapılarına aykırı olduğu durum. (olağanüstü bir halin varlığı)

Kriz • Kriz, toplumun dışarıdan gelen saldırılara karşı hazırlıklı olması bağlamında gündeme gelmiştir. Bunun en belirgin örneği soğuk savaş dönemi “nükleer savaşlara” hazırlıklı olma düşüncesidir. • Bugün için kriz kavramı, sadece tetikleyici olayla açıklanamamakta ve belirsizlik unsuru da kriz tanımlarına girmiştir. • Bütün durumlar için geçerli bir kriz tanımı yerine durumlara göre değişen bir kriz yaklaşımı tercih edilmelidir.

• Çince kriz kelimesi tehlike ve fırsat kelimelerinin bir araya gelmesiyle oluşur. • Bu sebeple her kriz, örgütün yeni bilgi ve deneyim kazanmasını sağlar. Bu vasıtayla bir fırsat oluşturabilmek önem kazanmaktadır. • Kriz, toplumsal değerlerin kaybolmasına ve hayal kırıklığına sebep olabilir. Bu sebeple kriz zamanında karar almak baskı altında olmaktadır.

Türkiye Açısından Durum • Türkiye geçmişte yaşadığı afetlerin %61’ini depremler, %15’ini heyelan, %14’ünü seller, %5’ini kaya düşmesi, %4’ünü yangınlar ve %1’ini çığ, fırtına, yağmur gibi diğer afetler oluşturmaktadır. • Can ve mal kayıplarında depremler %90 ile ilk sıradadır. • Türkiye coğrafyasının %92’si deprem kuşağındadır ve nüfusun %95’i bu bölgelerde yaşamaktadır. • Sanayinin %75’i, nüfusun da %55’i birinci derece deprem bölgesindedir.

Türkiye için • Türkiye’de insanların yaşayacağı güvenli, düzenli ve sağlıklı kentler üretmek için planlamayla geliştirilmiş ve toplumun tüm kesiminin katılımının sağlandığı afet yönetim sistemi benimsenmelidir. • Japonya geliştirdiği afet yönetim sistemiyle depremlerin afet olarak etkisini azaltmada tipik bir örnektir.