Adli Raporlar ve l Muayenesi Dr Baar OLAK

Adli Raporlar ve Ölü Muayenesi Dr. Başar ÇOLAK Kocaeli Ü Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı 1

Öğrenim hedefleri l Yaralanma ve cinsel istismarlarla ilgili adli rapor düzenlemede dikkat edilmesi gereken hususlar, l Uygulamada adli raporlarda karşılan sorunlar, l Ölü muayenesinde ve defin ruhsatı düzenlenmesinde nelere dikkat edilmesi gerektiği, l Dile getirilecek diğer adli tıbbi problemlerle ilgili sorunlara yönelik çözüm önerileri 2

Ne zaman Adli Rapor Düzenlenmektedir ? l Adli bildirim yapmak amacı ile l Adli görev nedeniyle (resmi bilirkişilik) l Özel bilirkişilik görevi nedeni ile Toplam acil ve poliklinik başvurularının yaklaşık %5’inin adli olgular olduğu bildirilmektedir. 3

Hangi Hasta Olgudur? Adli olgu nedir? Kasıtlı yada tedbirsiz ve dikkatsiz davranış yada ihmal sonucunda/şüphesinde; bir kişinin ruhsal veya fiziksel sağlığında bozulma meydana gelmiş ise bu hasta adli olgu olarak değerlendirilir. Ayrıca kişinin kendine zarar veren davranışlarda bulunması da adli olgu olarak değerlendirilir. 4

Yaralanmalarda Adli Rapor Düzenlenmesi Gereken Durumlar l l l Ateşli silah ve patlayıcı madde yaralanmaları Kesici, kesici-delici, kesici-ezici ve ezici alet yaralanmaları Trafik kazaları Müessir fiiller (etkili eylemler) İş kazaları ve düşmeler Zehirlenmeler (ilaç, insektisit, boğucu gazlar, gıda vb. ) Yanıklar Elektrik çarpmaları Mekanik asfiksi olguları İşkence iddiaları İntihar girişimleri Diğer yaralanmalar 5

YARANIN UNSURLARI Yara lokalizasyınu yara açısı yara genişliği yara boyu yara kuyruğu yara tarjesi yara dudakları yara derinliği Her bir yara için yaralanan tüm dokular 6

7

8

9

Giysi incelemeleri 10

Niçin Adli Bildirim Yapıyoruz? l TCK MADDE 280 - (1) Görevini yaptığı sırada bir suçun işlendiği yönünde bir belirti ile karşılaşmasına rağmen, durumu yetkili makamlara bildirmeyen veya bu hususta gecikme gösteren sağlık mesleği mensubu, bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. l (2) Sağlık mesleği mensubu deyiminden tabip, diş tabibi, eczacı, ebe, hemşire ve sağlık hizmeti veren diğer kişiler anlaşılır. 11

Gönderilen resmi yazılardaki istekler? • Müessir fiil sonucu yaralanan Ahmet Mehmet’in yaralanmaya bağlı; kati raporunun düzenlenmesi • Darp sonucu yaralanan Hasan Hüseyin’in yaralanmaya bağlı; kesin raporunun düzenlenmesi isteniyor. • İş kazası sonucu yaralanan Ayşe Neşeli’nin iddia edilen yaralanmaya bağlı vücudunda darp cebir izi bulunup bulunmadığı, varsa adli raporunun düzenlenmesi isteniyor. 12

Gönderilen resmi yazılarda ne tür talepler vardır? • • Gölcük Cumhuriyet Başsavcılığı’nca ADTK sonucu yaralanan Ahmet Mehmet’in yaralanmaya bağlı; kişinin vücuduna acı veren veya sağlığının ya da algılama yeteneğinin bozulmasına neden olan bir durum olup olmadığı, kişi üzerindeki etkisinin basit tıbbi bir müdahaleyle giderilebilecek ölçüde hafif olup olmadığı, duyularından veya organlarından birinin işlevinin sürekli zayıflamasına, vücudunda kemik kırılmasına, konuşmasında sürekli zorluğa, yüzünde sabit ize, yaşamını tehlikeye sokan bir duruma, iyileşmesi olanağı bulunmayan bir hastalığa veya bitkisel hayata girmesine, duyularından veya organlarından birinin işlevinin yitirilmesine, konuşma ya da çocuk yapma yeteneklerinin kaybolmasına, yüzünün sürekli değişikliğine neden olup olmadığı hususlarında hakkında rapor düzenlenmesi isteniyor, 13

TCK Vücut Dokunulmazlığına Karşı Suçlar Kasten Yaralama l MADDE 86. l (1) Kasten başkasının vücuduna acı veren veya sağlığının ya da algılama yeteneğinin bozulmasına neden olan kişi, 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. l (2) Kasten yaralama fiilinin kişi üzerindeki etkisinin basit bir tıbbî müdahaleyle giderilebilecek ölçüde hafif olması halinde, mağdurun şikayeti üzerine, 4 aydan 1 yıla kadar hapis veya adlî para cezasına hükmolunur. l (3) Kasten yaralama suçunun; a) Üstsoya, altsoya, eşe veya kardeşe karşı, b) Beden veya ruh bakımından kendisini savunamayacak durumda bulunan kişiye karşı, l l l c) Kişinin yerine getirdiği kamu görevi nedeniyle, d) Kamu görevlisinin sahip bulunduğu nüfuz kötüye kullanılmak suretiyle, e) Silâhla, işlenmesi halinde, artırılır. şikâyet aranmaksızın, verilecek ceza yarı oranında 14

Neticesi Sebebiyle Ağırlaşmış Yaralama l MADDE 87. (1) Kasten yaralama fiili mağdurun; l a) Duyularından veya organlarından birinin işlevinin sürekli zayıflamasına, b) Konuşmasında sürekli zorluğa, c) Yüzünde sabit ize, d) Yaşamını tehlikeye sokan bir duruma, e) Gebe bir kadına karşı işlenip de çocuğunun vaktinden önce doğmasına, Neden olmuşsa, yukarıdaki maddeye göre belirlenen ceza, bir kat artırılır. Ancak, verilecek ceza, 1. fıkraya giren hâllerde 3 yıldan, 2. fıkraya giren hâllerde 5 yıldan az olamaz l l 15

(2) Kasten yaralama fiili mağdurun; l l l a) İyileşmesi olanağı bulunmayan bir hastalığa veya bitkisel hayata girmesine, b) Duyularından veya organlarından birinin işlevinin yitirilmesine, c) Konuşma ya da çocuk yapma yeteneklerinin kaybolmasına, d) Yüzünün sürekli değişikliğine, e) Gebe bir kadına karşı işlenip de çocuğunun düşmesine, Neden olmuşsa, yukarıdaki maddeye göre belirlenen ceza, 2 kat artırılır. Ancak, verilecek ceza, 1. fıkraya giren hâllerde 5 yıldan, 2. fıkraya giren hâllerde 8 yıldan az olamaz. l (3) Kasten yaralamanın vücutta kemik kırılmasına veya çıkığına neden olması halinde, yukarıdaki maddeye göre belirlenen ceza, kırık veya çıkığın hayat fonksiyonlarındaki etkisine göre, yarısına kadar artırılır. l (4) Kasten yaralama sonucunda ölüm meydana gelmişse, yukarıdaki maddenin 1. fıkrasına giren hâllerde 8 yıldan 12 yıla kadar, 3. fıkrasına giren hâllerde ise 12 yıldan 16 yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. 16

17

TÜRK CEZA KANUNU’NDA TANIMLANAN YARALAMA SUÇLARININ ADLİ TIP AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ VE ADLİ RAPOR TANZİMİ İÇİN REHBER Eylül 2005 (Revizyon Haziran 2013) Yeni revizyon Mayıs 2019 18

Adli Olgular Değerlendirilirken; l Tüm hastalarda olduğu gibi onamı alınarak muayene edilmeli, l Ayrıntılı öykü alınmalı, l Adli boyut dışında tıbbi değerlendirme göz ardı edilmemeli, l Adli tıbbi değerlendirmede bulguların tümü kayıt altına alınmalı, l Giysiler kontrol edilmeli ve giysilere zarar verilmemeli, l Yorum yapmadan önce lezyonlar tarif etmeli mümkünse onam da alarak görüntülemeli, l Başka bir uzmana ihtiyaç duyulduğunda basit tıbbi müdahale ile giderilebilecek ölçüde hafif kararı verilmemeli, l Bazı sorulara iyileşme süreci tamamlanmadan cevap verilemeyeceği bilinmeli, 19

En Yaygın Yaşamı Tehlikeye Sokan Durumlar l Kafatası kırıkları ve merkezi sinir sistemi yaralanmaları l Göğüs ile batın boşluğunu ve organlarını ilgilendiren yaralanmalar l Büyük damar yaralanmaları, 20

Hangi Kemikler Yaşamı Tehlikeye Sokar? Kafatası kırıkları, l İlk üç servikal vertebra kırığı( yeni revizyonda 5 olacak) l Çok sayıda kaburga kırığına bağlı yelken göğüs, l Pelvis kırığına bağlı retroperitonel hematom, l Crush Yaralanma, l Emboliye neden olmuş kemik kırıkları, l 21

Yaşamı Tehlikeye Sokan Durumlar l l l l l Kafatası kırıkları (iç tabulayı kapsayan kırıklar) Kafa içi kanama, kontüzyon, laserasyon, Klinik bulgu veren beyin ödemi Glasgow skoru 8 ve altı (bilinç Kapalı) İlk üç servikal vertebra kırığı Her türlü medulla spinalis lezyonu İç organ yaralanmaları, İç organ lezyonu olmasa dahi göğüs ve batın boşluğuna penetre yaralanmalar Büyük damar yaralanmaları, Crush Sendromu (ezilme tarzı yaralanma) Büyük damar veya iç organ yaralanması olmasa dahi % 20’den fazla kan kaybına işaret eden klinik tabloya yol açan yaygın ekimoz, hematom ve laserasyonlar 2. derece yanık (% 20’ten fazla) (5 yaş altı %15), 3. /4. derece yanıklar (% 10’dan fazla) Kuduz hayvan ısırığı Elektrik çarpması (Vücutta elektrik akımı geçtiğine dair pozitif bulgunun mevcut olduğu, veya kardiopulmoner rususitasyonun yapıldığı durumlar Yabancı cisim aspirasyonları, özefagusta koroziv madde yaralanması Ağır klinik tabloya yol açan zehirlenmeler ………………. 22

Genel Anlamda; Basit Tıbbi Müdahale İle Giderilebilecek Ölçüde HAFİF OLMAYAN YARALANMALAR 1 - İç organ yaralanması 2 - Vücut boşluklarına penetre yaralanmalar 3 - Büyük damar yaralanması 4 - Kemik kırığı veya çıkığı 5 - Sinir yaralanması 6 - Kas ve tendon kesisi l YUMUŞAK DOKU YARALANMALARI ? ? 23

Yaralanmanın Basit Tıbbi Müdahale İle Giderilebilecek Ölçüde Hafif Olması 1 -Tüm vücut alanına göre yüzey alanı yaklaşık olarak yüz bölgesinde % 5, vücudun diğer bölgelerinde %10’dan daha az olan abrazyon ve kontüzyonlar 2 -Yüz bölgesinde 5 cm, vücudun diğer bölgelerinde tek lezyon 10 cm, toplam 20 cm’e kadar cilt-cilt altına penetre yaralanmalar 3 - Birinci derece yanıklar (Beş yaş altı çocuklarda %20 den daha az 1. derecede yanık), %10 dan az 2. derecede yanık (Beş yaş altı çocuklarda %5’den daha az), 4 - Zehirlenme: Semptomatik tedavi ile yetinilenler, gözlem süresince komplikasyon çıkmayan, gastrik lavaj ve aktif kömür dışında tedavi gerektirmeyen 24

YÜZDE SABİT İZ l Yasal olarak kabul edilen yüz sınırları içinde meydana gelen yaralanmalarda; genellikle yaralanmadan en az 6 ay sonra karar verilebilen, doğal ışıklı bir ortamda 1 -2 m uzaktan ilk bakışta belirgin bir şekilde fark edilebilir durumdaki izlerdir. l Yüzün Sürekli Değişikliği: 25

Duyulardan veya Organlardan Birinin l İşlevinde Sürekli Zayıflama; Bir organın veya ekstremitenin anatomik kaybı veya fonksiyonel kaybının %10 -50 arasında olmasıdır. l İşlevin Sürekli Yitirilmesi; Bir organın veya ekstremitenin anatomik kaybı veya fonksiyonel kaybının %50’nin üzerinde olmasıdır. 26

27

28

29

30

31

32

33

34

Muayene edilenin adı soyadı : . . . . . . . Rapor tarihi ve no : . . . . /. . . . . Bu Form, muayene edilen kişide travmatik bir lezyon saptanmışsa Genel Adlî Muayene Raporu (GAMR) formuna ek olarak (üç nüsha halinde) düzenlenecektir. GAMR’da saptanan lezyonun özellikleri tanımlanacak, bu Diyagramda ise lezyon bulunan bölge işaretlenecektir. 35

Muayene edilenin adı soyadı : . . . . . . . Rapor tarihi ve no : . . . . /. . . . . Bu Form, muayene edilen kişide travmatik bir lezyon saptanmışsa Genel Adlî Muayene Raporu (GAMR) formuna ek olarak (üç nüsha halinde) düzenlenecektir. GAMR’da saptanan lezyonun özellikleri tanımlanacak, bu Diyagramda ise lezyon bulunan bölge işaretlenecektir. 36

Cinsel Suçlar 37

Muayenenin Talep edilmesi Yetkili hakim veya Cumhuriyet Savcısının talebi l Talep yazı ile yapılmalı (!!!!) l Talep yazısında muayene isteğinin anlaşılır olması l Muayene için tıbbi endikasyon bulunan durumlarda talebe gerek yoktur. l 38

Genital Muayene l TCK MADDE 287 - (1) Yetkili hakim ve savcı kararı olmaksızın, kişiyi genital muayeneye gönderen veya bu muayeneyi yapan kişi hakkında üç aydan bir yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. l (2) Bulaşıcı hastalıklar dolayısıyla kamu sağlığını korumak amacıyla kanun ve tüzüklerde öngörülen hükümlere uygun olarak yapılan muayeneler açısından yukarıdaki fıkra hükmü uygulanmaz. 39

Değerlendirme Süreci l l l l l Aydınlatılmış onam, Gözlem ve ayrıntılı öykü, Giysilerin muayenesi ve çıkarılması, Genital bölge dışındaki lezyonların muayenesi Biyolojik lekelerin incelenmesi alınması Genital bölgenin muayenesi Labium majus ve minus Himen Vagen Biyolojik örnek alınması Ruhsal muayene İlgili uzmanlık alanları ile konsültasyon, 40

Muayenenin Temel Amacı l Olayda fiziksel şiddet var mı? l Cinsel bir eylemi gösteren bulgu var mı? l Cinsel suça ait herhangi bir penetrasyon var mı? l Sanığın belirlenmesine yönelik biyolojik delillerin saptanması l Kişide ruhsal bir patoloji ortaya çıkmış mı? 41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

Mağdurdan Örnek Alma l l l Elbiseleri inceleme, üzerindeki kurumuş şüpheli lekeleri tespit etme. Vücut üzerinde kurumuş şüpheli lekeyi bir bistüri ile petri kutusuna kazıma, Vücuttaki yabancı kıllar Ağız boşluğundan örnek Tırnak aralarından örnek Isırık ve emilmeye ait izlerden örnek Vulva ve perineden örnek Vajina arka forniksten spermatozoa, PSA ve DNA tiplemesi için pamuklu çubuk ile örnek Bakteriyolojik incelemede kullanmak için üretra ve serviksten iki ayrı sürüntü Anüs dış mukozasından serum fizyolojik ile ıslatılmış pamuklu çubuk ile sürüntü ve rektum içinden pamuklu çubuk ile sürüntü alma Serolojik ve toksikolojik incelemeler için ikişer tüp (5’er ml) kan alma, idrar alma. 52

Cinsel Saldırı İddiasında; Karar Hiçbir zaman cinsel saldırı gerçekleşmemiş diyemeyiz. l Fiziksel, biyolojik ve ruhsal bulgu olmadığını belirtebiliriz. l Unutmamız gerekiyor ki pek çok olguda bulgu saptayamıyoruz. l Bulgunun özelliğine göre cinsel saldırının gerçekleşmiş olduğunu söyleyebiliriz. l Öykü ile uyumlu olup olmadığını söyleyebiliriz. l Tıbben tespit edilemeyeceğini söyleyebiliriz. l 5. 12. 2020 53

Cinsel Saldırılarda; l İşin özü multidisipliner değerlendirme yapılması gerekir. l Bu nedenle acil bir durum olmadığı sürece değerlendirme yapılmamalı, l Acil durumlarda dahi karar verirken dikkatli olunması gerekir. 54

Ölüm Olguları • Adli Nitelikte Olmayanlar Ölü Defin Ruhsatı verilir. • Adli Nitelikte Olanlar veya şüpheli bulunanlar Adli makamlara bildirilir Olay yeri incelemesi(Keşif) Otopsi Ölü Defin Ruhsatı verilir. 55

Defin Ruhsatı Umumi Hıfzısıhha Kanunu (Md. 211 -221) Defin ruhsatı(216) • Belediye tabipleri, toplum sağlığı merkezi tabipleri ile aile hekimleri tarafından ölünün muayenesinden sonra verilir. • Hangi tabipler tarafından verileceği Türkiye Halk Sağlığı Kurumu tarafından belirlenir. 56 56

Ölüm Olgularında; l Ölüm nedeni otopsi yapılmadan konulmuşsa; gerçek ölüm nedenini yansıtması sadece bir olasılıktır. Ceset görülmeden asla defin ruhsatı düzenlenmemeli, Ceset tamamen soyundurulmuş olarak muayene edilmeli, Ortam ve insanlar gözlemlenmeli, Aileden öykü alınmalı, Varsa hastalıklarına ait rapor ve ilaçları incelenmeli, Bu durum bile kararınızı sadece güçlendirir. 57

58

Bildirimi gerekli ölüm olguları l l l l Herhangi bir yerde yalnız başına ölü olarak bulunanlar Zehirlenme şüphesi olanlar. Bir başka kişinin kasıtlı eylemi, tedbirsiz ve dikkatsiz davranışı veya ihmali sonucu yaralandığı yönünde anamnez alınanlar. İntihar girişimi olarak nitelenen yaralanmalar. Kısa bir süre önce yukarıda belirtilen durumlar nedeniyle tedavi görenler. Hekim veya sağlık kuruluşundaki hatalardan kaynaklandığı iddia edilen ölümler. Ölüm nedeni belirlenememiş ölümler. 59

ŞÜPHELİ ÖLÜMÜN İHBARI l Madde 159 - (1) Bir ölümün doğal nedenlerden meydana gelmediği kuşkusunu doğuracak bir durumun varlığı veya ölünün kimliğinin belirlenememesi halinde; kolluk görevlisi, köy muhtarı ya da sağlık veya cenaze işleriyle görevli kişiler, durumu derhâl Cumhuriyet Başsavcılığına bildirmekle yükümlüdürler. l (2) Birinci fıkra kapsamına giren hallerde ölünün gömülmesi ancak Cumhuriyet savcısı tarafından verilecek yazılı izne bağlıdır. 60

Ölüm nedeni belirlenememiş olgularda; Cesedin değerlendirilmesi Adli Tıp Uzmanına bırakılmalıdır. 61

Devamı soracağınız soruların yanıtlarında; Teşekkür ederim. Dr. Başar ÇOLAK 62