Adl VAKALARA YAKLAIM VE ADL RAPOR YAZIMI Dr

Adlİ VAKALARA YAKLAŞIM VE ADLİ RAPOR YAZIMI Dr. Öğr. Üyesi Abdullah AVŞAR KSÜ TIP FAKÜLTESİ ADLİ TIP AD 21. 1. 2022 1

Dersin Amacı ü ü Adli Hekimlik, Adli tıp Kanunların hekimler ile ilgili maddeleri Adli Hekimlik çalışmalarında yapılması gerekenler Adli rapor yazımı 21. 1. 2022 2

Hekimlerin; n n n Tedavi ve koruyucu hekimlik görevleri yanında adli hekimlik görevleri de bulunmaktadır. - Adli olguların muayenesi ve adli rapor yazımı, - Adli olguların bildirimi, - Ölüm belgesi düzenleme, - Keşif, ölü muayenesi ve otopsi, 21. 1. 2022 3

Hekimin Sorumlulukları ü Mesleki sorumluluk (TTB; tıbbi deontoloji tüzüğü, tababet ve uzmanlık tüzüğü vb. ) (uyarı, para, geçici meslekten men, oda bölgesinde çalışmama) ü İdari sorumluluk (Çalıştığı Kurum; memurlar kanunu, yataklı tedavi kurumları işletme yönetmeliği vb. ) (görevi savsama, görevi kötüye kullanma) ü Cezai sorumluluk (Ceza Mahkemeleri; TCK ) ü Hukuki (tazminat) sorumluluk (Hukuk Mahkemesi; borçlar kanunu) 21. 1. 2022 4

TCK. Madde 4 Ceza kanunlarını bilmemek mazeret sayılmaz 5

Adli Tıp n n n Soruşturma veya yargılama sürecinde olayın aydınlatılması için istenen teknik konular hususunda tıbbi bilirkişilik hizmeti veren adli bilimlerin bir dalıdır. Hukuk ve tıp alanının kesiştiği bir alandır. Ölüm, yaralanma, cinsel suçlar, yaş tayini, zehirlenme, adli psikiyatri gibi bir çok konu adli tıp uzmanları tarafından değerlendirilir 21. 1. 2022 6

Bilirkişilik n n Çözümü uzmanlığı, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hâllerde bilirkişinin oy ve görüşünün alınmasına karar verilebilir Ancak hâkimlik mesleğinin gerektirdiği genel ve hukukî bilgi ile çözülmesi olanaklı konularda bilirkişi dinlenemez Gerekçe gösterilerek birden fazla bilirkişi atanabilir Soruşturma evresinde Cumhuriyet savcısının bu maddede gösterilen yetkileri kullanabileceği belirtilmiştir. (CMK madde 63) 21. 1. 2022 7

Bilirkişilik ≈ Tanıklık n n Bilirkişilik, uygulamada, mesleki bilgiler ışıklığında tanıklık yapmak olarak değerlendirilmektedir. Bu nedenle, bu alandaki düzenleme ve yaklaşımlar tanıklığa ilişkin olanlar ile aynıdır Tanıklara ilişkin hükümlerden aşağıdaki maddelere aykırı olmayanlar bilirkişiler hakkında da uygulanır. (CMK Madde 62) 21. 1. 2022 8

Kabul etmek zorunda olanlar n n Resmî bilirkişilikle görevlendirilmiş olanlar Bilirkişi listelerinde yer almış bulunanlar İncelemenin yapılması için bilinmesi gerekli fen ve sanatları meslek edinenler İncelemenin yapılması için gerekli mesleği yapmaya resmen yetkili olanlar (CMK Madde 65) 21. 1. 2022 9

Tanıklıktan ve yeminden sebepsiz çekinme n Yasal bir sebep olmaksızın tanıklıktan veya yeminden çekinen tanık hakkında; - Giderler (masraf) ödetilir - Yemininin veya tanıklığının gerçekleştirilmesi için dava hakkında hüküm verilinceye kadar ve her hâlde üç ayı geçmemek üzere disiplin hapsi verilebilir - Kişi, tanıklığa ilişkin yükümlülüğüne uygun davranması halinde, derhâl serbest bırakılır (CMK Madde 60) 21. 1. 2022 10

Meslek ve sürekli uğraşıları sebebiyle tanıklıktan çekinme “Hekimler, diş hekimleri, eczacılar, ebeler ve bunların yardımcıları ve diğer bütün tıp meslek veya sanatları mensuplarının, bu sıfatları dolayısıyla hastaları ve bunların yakınları hakkında öğrendikleri bilgiler” nedeniyle çekilebileceği, ancak, ilgili kişinin rızasının varlığı halinde, tanıklıktan çekilemeyeceği belirtilmektedir(CMK madde 46). 21. 1. 2022 11

Meslek Sırrı n n Maddi değer (doğuştan): yaşam, sağlık Manevi değer (toplum içinde yaşama ile edinilen): onur, saygınlık, özgürlükler, sır vb. 21. 1. 2022 ü Kişilik hakları içinde sayılmış ve güvence altına alınmıştır ü Bu haklar içinde bulunan sırrın saklanması hekime özel sorumluluk getirmektedir 12

Meslek sırrının açıklanabileceği durumlar n n n Hastanın açıklanmasını istemesi, Kimlik bilgileri saklanarak bilimsel ve eğitim amaçlı toplantılar, Hastadan izin alınarak istenen konsültasyonlarda, Halk sağlığının korunmasına yönelik bildirimi zorunlu hastalıklar (ilgili resmi kurumlara), Suç bulgularını bildirme (TCK M. 280), Mahkemenin istemesi 21. 1. 2022 13

Gözlem Altına Alma n n Şüpheli veya sanığın - akıl hastası olup olmadığını, akıl hastası ise ne zamandan beri hasta olduğunu ve bunun, kişinin davranışları üzerindeki etkilerini saptamak için; uzman hekimin önerisi üzerine, resmî bir sağlık kurumunda gözlem altına alınmasına, mahkeme tarafından karar verilebilir. Gözlem süresi üç haftayı geçemez. Bu sürenin yetmeyeceği anlaşılırsa resmî sağlık kurumunun istemi üzerine, her seferinde üç haftayı geçmemek üzere ek süreler verilebilir; ancak sürelerin toplamı üç ayı geçemez (CMK 74). 21. 1. 2022 14

Şüpheli veya sanığın beden muayenesi ve vücudundan örnek alınması n n n Bir suça ilişkin delil elde etmek için, şüpheli veya sanığın bedeninin tıbbî muayenesine ya da vücudundan kan veya cinsel salgı gibi örnekler alınmasına, Cumhuriyet savcısı veya mağdurun istemiyle ya da re'sen (kendiliğinden) hâkim veya mahkeme tarafından karar verilebilir. Bu müdahaleler ancak hekim tarafından veya hekim gözetiminde sağlık mesleği mensubu diğer bir kişi tarafından yapılabilir. Şüpheli veya sanığın vücudundan saç, tükürük ve tırnak gibi örnekler alınabilmesine Cumhuriyet savcısı da karar verebilir (CMK Madde 75 -1). 21. 1. 2022 15

Şüpheli veya sanığın beden muayenesi ve vücudundan örnek alınması n n Tıbbî muayenenin yapılabilmesi veya vücuttan örnekler alınabilmesi için; müdahalenin, kişinin sağlığına zarar verme tehlikesinin bulunmaması gerekir. Üst sınırı iki yıldan daha az hapis cezasını gerektiren suçlarda kişi üzerinde beden muayenesi yapılamaz; kişiden kan, saç, tükürük, tırnak, cinsel salgı gibi örnek alınamaz (CMK Madde 75 -2, 3). 21. 1. 2022 16

Kadının Muayenesi n Kadının muayenesi, istemi halinde ve olanaklar elverdiğinde bir kadın hekim tarafından yapılır (CMK Madde 77). 21. 1. 2022 17

Genital Muayene n Yetkili hakim ve savcı kararı olmaksızın, kişiyi genital muayeneye gönderen veya bu muayeneyi yapan kişi hakkında 3 aydan 1 yıla hapis cezası öngörülmektedir. (TCK Madde 287) 21. 1. 2022 18

Çocuk Düşürtme, Düşürme veya Kısırlaştırma n n Rızası olmaksızın bir kadının çocuğunu düşürten kişi, beş yıldan on yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Tıbbî zorunluluk bulunmadığı hâlde, rızaya dayalı olsa bile, gebelik süresi on haftadan fazla olan bir kadının çocuğunu düşürten kişi, iki yıldan dört yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Bu durumda, çocuğunun düşürtülmesine rıza gösteren kadın hakkında bir yıla kadar hapis veya adlî para cezasına hükmolunur(TCK Madde 99 -1, 2). 21. 1. 2022 19

Çocuk Düşürtme, Düşürme veya Kısırlaştırma n Kadının mağduru olduğu bir suç sonucu gebe kalması hâlinde, süresi yirmi haftadan fazla olmamak ve kadının rızası olmak koşuluyla, gebeliği sona erdirene ceza verilmez. Ancak, bunun için gebeliğin uzman hekimler tarafından hastane ortamında sona erdirilmesi gerekir (TCK Madde 99 -6). 21. 1. 2022 20

Verileri hukuka aykırı olarak verme veya ele geçirme Kişisel verileri, hukuka aykırı olarak bir başkasına veren, yayan veya ele geçiren kişi, bir yıldan dört yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır (Madde 136 -1). Sağlık bilgileri kişisel veri kapsamındadır. 21. 1. 2022 21

Düzenlenen resmi evrakta sorumluluk n n Hekimler, tıbbi evrak ve raporlarını; yapılan işin mesleki bilgiler ışığında tanıklık olduğu, düzenlenen evrakın hukuki ve cezai sorumluluk doğurduğu bilinciyle, mutlaka muayene sonrası ve kurallarına uygun düzenlemelidirler. Sorumluluğun temel belirleyicisi, düzenlenen evrakın bilerek ve isteyerek düzenlenmiş olmasıdır. 21. 1. 2022 22

n Ancak, hastayı gerektiği şekilde değerlendirmeden ve evrakın kurallarına uygun düzenlenmemiş olması, en basit haliyle görevin ihmal edilmiş olması suçunu oluşturur. 21. 1. 2022 23

Meydana gelebilecek suçlar; - Görevi kötüye kullanmak - Evrakta sahtecilik - Faili saklamak - Suçun delillerini yok etmek - Soruşturmayı yanlış yöne sevketmek - Hekimin hükümetçe güven duyulacak belgeyi hatır için gerçeğe aykırı düzenlemesi - Memurun öğrendiği suçu ilgili makama bildirmemesi - Gerçekleşmiş suçu gizlemek için bir başka suç işlemek gibi. . yasa maddeleri de işletilebilecektir. 21. 1. 2022 24

CESET(ÖLÜ) Muayene Şüpheli, travmatik ölüm…vs Doğal ölüm Ölüm belgesi düzenleme Normal olgu Savcılığa bildir (güvenlik güçlerine) Adli Vaka Ölüm Belgesi(Defin Ruhsatı) düzenlenir (Hekim tarafından) Diğer Keşif (Olay yeri inceleme) Otopsi 21. 1. 2022 Dış muayene Ölüm belgesi düzenlenir (Savcılık izni) 25

Defin Ruhsatı ► ► ► Türkiye’de her hekim Umumi Hıfzı Sıhha Kanunu’na göre, ölüm halini ve ölüm nedenini belirlemek ve ölüm raporu (defin ruhsatı) düzenlemekle yükümlüdür. (Hükümet ve belediye tabipleri) gerek duyduklarında, şahsı tedavi eden hekimden ölüm nedeni konusunda rapor isteyebilirler. Tedavi eden hekim bu raporu vermek zorundadır(UHK Madde 217). Hastanede ölenlerin defin ruhsatı bu kurumlarca düzenlenir. 21. 1. 2022 26

Defin Ruhsatı n n 1 -Bir ölümün doğal nedenlerden meydana gelmediği kuşkusunu doğuracak bir durumun varlığı veya ölünün kimliğinin belirlenememesi halinde; kolluk görevlisi, köy muhtarı ya da sağlık veya cenaze işleriyle görevli kişiler, durumu derhâl Cumhuriyet Başsavcılığına bildirmekle yükümlüdürler. 2 -Birinci fıkra kapsamına giren hallerde ölünün gömülmesi ancak Cumhuriyet savcısı tarafından verilecek yazılı izne bağlıdır(CMK 159). 21. 1. 2022 27

Adli olarak değerlendirilmesi gereken ölüm olguları n n n n Kökeninde kaza, intihar ve cinayet olan tüm olgular Yakın dönemde travma öyküsü Dış muayenede travmatik lezyonların saptanması Öyküde çelişkiler - tutarsızlıklar bulunması Gözaltı ve cezaevinde meydana gelen tüm ölümler Ölüm nedeni ile ilgili suçlama ve iddianın bulunduğu olgular Kimliğin olmadığı veya yakınlarının olmadığı olgular Ölüm nedeninin saptanamadığı olgulardır 21. 1. 2022 28

Otopsi (1) Otopsi, Cumhuriyet savcısının huzurunda biri adlî tıp, diğeri patoloji uzmanı veya diğer dallardan birisinin mensubu veya biri pratisyen iki hekim tarafından yapılır. Müdafi veya vekil tarafından getirilen hekim de otopside hazır bulunabilir. Zorunluluk bulunduğunda otopsi işlemi bir hekim tarafından da yapılabilir; bu durum otopsi raporunda açıkça belirtilir. (2) Otopsi, cesedin durumu olanak verdiği takdirde, mutlaka baş, göğüs ve karnın açılmasını gerektirir. (CMK Madde 87) 21. 1. 2022 29

(3) Ölümünden hemen önceki hastalığında öleni tedavi etmiş olan tabibe, otopsi yapma görevi verilemez. Ancak, bu tabibin otopsi sırasında hazır bulunması ve hastalığın seyri hakkında bilgi vermesi istenebilir. (4) Gömülmüş bulunan bir ceset, incelenmesi veya otopsi yapılması için mezardan çıkarılabilir. Bu husustaki karar, soruşturma evresinde Cumhuriyet savcısı, kovuşturma evresinde mahkeme tarafından verilir. Mezardan çıkarma kararı, araştırmanın amacını tehlikeye düşürmeyecekse ve ulaşılması da zor değilse ölünün bir yakınına derhâl bildirilir. (5) Yukarıdaki fıkralarda sözü edilen işlemler yapılırken, cesedin görüntüleri kayda alınır(CMK Madde 87). 21. 1. 2022 30

ADLİ-TIBBİ RAPORLAR n Adli makamlarca hekimden istenilen ve kişinin tıbbi durumunu tespit ederek sorulan soruları yanıtlayan, hekimin görüş ve kanaatini bildiren raporlardır. 21. 1. 2022 31

A- Konularına Göre Raporlar n n n n Göz altı muayene raporları Yaralanma raporları Yaş tayini raporları Cinsel muayene raporları Maluliyet raporları Alkol raporları Adli Psikiyatri raporları (ceza ehliyeti, hukuki ehliyet vb. ) Otopsi raporları vb. 21. 1. 2022 32

B- Sonuçlarına Göre Raporlar 1 - Ön (Geçici) Rapor n n n Travma bulguları tam olarak ortaya çıkmadığı durumlarda, Tanı tam olarak konulmamış ise, Laboratuar – Radyolojik incelemeler veya konsültasyon ihtiyacı olan durumlarda, Hekimin bilgi ve deneyimi yeterli değilse, Hekim kendini güvende ve tarafsız hissetmiyorsa, 21. 1. 2022 33

B- Sonuçlarına Göre Raporlar 2 - Kesin (Kati) Rapor n Geçici rapor düzenlenmesi için yukarıda ifade edilen nedenler yok ise ve yapılan muayene ve incelemeler sonucunda hastanın değerlendirilmesi sonuçlanmış ise kati rapor düzenlenir 21. 1. 2022 34

B- Sonuçlarına Göre Raporlar 3 - Ek Rapor n n Sonradan değerlendirme yapılması gerek durumlarda (yüzde sabit iz, organ veya duyularda zayıflama veya yitirilme vb. ), Adli makamlar tarafından olay ile ilgili yeni sorulduğunda, 21. 1. 2022 35

Gözaltına alınan sanık veya şüpheli muayenesi n Kişiler gözaltına alınmadan önce, yerinin değiştirilmesi, gözaltı süresinin uzatılması, serbest bırakılması veya adli mercilere sevk işlemleri öncesinde sağlık durumunun belirlenmesi amacıyla hekim tarafından muayene edilir ve rapor düzenlenir. 21. 1. 2022 36

Vücut Dokunulmazlığına Karşı Suçlar n n n n n KASTEN YARALAMA (TCK 86) (1) Kasten başkasının vücuduna acı veren veya sağlığının ya da algılama yeteneğinin bozulmasına neden olan kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. (2) Kasten yaralama fiilinin kişi üzerindeki etkisinin basit bir tıbbi müdahaleyle giderilebilecek ölçüde hafif olması halinde , mağdurun şikayeti üzerine, dört aydan bir yıla kadar hapis veya adli para cezasına hükmolunur. (3) Kasten yaralama suçunun; a) Üstsoya, altsoya, eşe veya kardeşe karşı, b) Beden veya ruh bakımından kendisini savunamayacak durumda bulunan kişiye karşı, c) Kişinin yerine getirdiği kamu görevi nedeniyle, d) Kamu görevlisinin sahip bulunduğu nüfuz kötüye kullanılmak suretiyle, e) Silahla, İşlenmesi halinde, şikayet aranmaksızın, verilecek ceza yarı oranında artırılır 21. 1. 2022 37

Neticesi Sebebiyle Ağırlaşmış Yaralanma (TCK 87) n n n (1) Kasten yaralama fiili, mağdurun; a) Duyularından veya organlarından birinin işlevinin sürekli zayıflamasına, b) Konuşmasında sürekli zorluğa, c) Yüzünde sabit ize, d) Yaşamını tehlikeye sokan bir duruma, e) Gebe bir kadına karşı işlenip de çocuğunun vaktinden önce doğmasına, Neden olmuşsa, yukarıdaki maddeye göre belirlenen ceza, bir kat artırılır. Ancak, verilecek ceza, birinci fıkraya giren hallerde üç yıldan, üçüncü fıkraya giren hallerde beş yıldan az olamaz. 21. 1. 2022 38

n n n n (2) Kasten yaralama fiili, mağdurun; a) İyileşmesi olanağı bulunmayan bir hastalığa veya bitkisel hayata girmesine, b) Duyularından veya organlarından birinin işlevinin yitirilmesine, c) Konuşma ya da çocuk yapma yeteneklerinin kaybolmasına, d) Yüzünün sürekli değişikliğine, e) Gebe bir kadına karşı işlenip de çocuğunun düşmesine, Neden olmuşsa, yukarıdaki maddeye göre belirlenen ceza, iki kat artırılır. Ancak, verilecek ceza, birinci fıkraya giren hallerde beş yıldan, üçüncü fıkraya giren hallerde sekiz yıldan az olamaz. 21. 1. 2022 39

n n (3) Kasten yaralamanın vücutta kemik kırılmasına neden olması halinde, kırığın hayat fonksiyonlarındaki etkisine göre, yarısına kadar artırılır. (4) Kasten yaralama sonucunda ölüm meydana gelmişse, yukarıdaki maddenin birinci fıkrasına giren hallerde sekiz yıldan oniki yıla kadar, üçüncü fıkrasına giren hallerde ise oniki yıldan onaltı yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. 21. 1. 2022 40

ACİL SERVİSLERE MÜRACAAT EDEN OLGULARDAN § Her türlü ateşli silah ve patlayıcı madde ile olan yaralanmalar, § Her türlü kesici, kesici – delici, kesici- ezici ve ezici alet yaralanmaları, § Trafik kazaları, düşmeler, darp olguları ve iş kazaları, § Entoksikasyonlar (ilaç, ensektisit, boğucu gazlar), § Yanıklar (alev, kızgın cisim, yakıcı- aşındırıcı madde) § Elektrik çarpmaları, § Sindirim kanalına oral veya anal yoldan yabancı madde girmesi, § Mekanik asfiksi olguları (Ası, elle, iple boğulma, suda boğulma vb. ) § Her türlü intihar girişimleri, § Cinsel saldırılar, § İşkence iddiaları, § Ölüm sebebi bilinmeyen ani ölümler, § Tüm cinayet, intihar, kaza orijinli olduğundan kuşkulanılan ölümler (Şüpheli Ölümler) ADLİ OLGU olarak değerlendirilmelidir ve adli makamlara bildirilir. 41

Adli Olguların Muayenesi ve Rapor Yazımında Uyulması Gereken Kurallar 1 n n n Temel insan hak ve hürriyetlerine ve mahremiyet kurallarına uyulmalıdır Hekim hastayı bizzat görmeli ve kendisi muayene etmelidir Muayene uygun şartlar altında yapılmalıdır Delil niteliği taşıyan tüm eşyalar tutanak ile adli kolluk birimlerine teslim edilmelidir Adli rapor formları ve vücut diyagramları kullanılmalıdır 21. 1. 2022 42

Adli Olguların Muayenesi ve Rapor Yazımında Uyulması Gereken Kurallar 2 n n n Raporlar okunaklı, sade ve anlaşılır olmalıdır Adli raporlar protokol defterine kaydedilmelidir Muayene edilecek kişinin elleri kelepçeli olmamalı Muayene odasında güvenlik güçleri bulunmamalı Raporu düzenleyen kurum adı, protokol sayısı, rapor tarihi ve saati (alkol tespiti), konu, ilgi, muayene olan kişinin ayrıntılı kimlik bilgileri, olmalıdır 21. 1. 2022 43

Adli Olguların Muayenesi ve Rapor Yazımında Uyulması Gereken Kurallar 3 n n n Muayene öncesi ayrıntılı anamnez ve şikayetler hastanın ifade ettiği şekilde alınmalı Fizik muayene kişi tam soyundurularak sistematik olarak yapılmalı Tespit edilen tüm lezyonların lokalizasyonu, boyutları, özellikleri ve trajesi ayrıntılı olarak belirtilmeli Sorulan sorulara cevap verilmeli, alkol durumu belirtilmelidir (HT, BTM ve Kemik kırıkları…) Rapor yazıldıktan sonra, hekim kaşesi, imzası ve kurum mührü basılarak onaylanmalıdır 21. 1. 2022 44

Adli Olguların Muayenesi ve Rapor Yazımında Uyulması Gereken Kurallar 4 n n Adli raporlar en az 3 nüsha düzenlenmelidir Gönderilecek rapor nüshaları kapalı bir zarfa konularak teslim edilir Kati raporların 1 nüshası sağlık kuruluşunda kalacak, 2 nüshası kapalı zarf içinde adli makamlara teslim edilmek üzere tutanak ile kolluk kuvvetlerine verilir http: //www. atk. gov. tr/tckyaralama 24 -11 -15. pdf 21. 1. 2022 45