Actualisering van de richtlijnenboeken inzake milieueffectrapportering Richtlijnenboek Bodem

Actualisering van de richtlijnenboeken inzake milieueffectrapportering Richtlijnenboek Bodem, Water, Fauna & Flora Presentatie Forum MER-deskundigen

Richtlijnenboek discipline Bodem Presentatie Forum MER-deskundigen

Actualisatie RLB: aanpak • Actualisatie in 4 fasen • Sturing door cel MER en stuurgroep • Fase 1: Knelpuntenonderzoek – Subfase 1: toetsing gevalstudies – Subfase 2: actuele kennis inzake effectvoorspelling – Subfase 3: onderzoekssturende juridische en beleidsmatige randvoorwaarden – Subfase 4: analyse bestaande RLB Presentatie Forum MER-deskundigen

Actualisatie RLB: aanpak • Fase 2: Voorstel van aanpak voor actualisatie • Fase 3: Ontwerp geactualiseerde RLB • Fase 4: Opstellen definitieve geactualiseerde RLB • Overleg met cel MER en stuurgroep na verschillende fases. Presentatie Forum MER-deskundigen

Actualisatie RLB: sturing • Stuurgroep: – cel MER, AMINAL: afd. Land, Afd. Water, afd. Natuur, afd. Bos en groen, afd. Milieuvergunningen, AROHM afd. M&L, afd. stedebouwkundige vergunningen, VLM, VMM, OVAM, UNIZO, MMIS, ANRE, IN/IBW, SERV • Leden stuurgroep: vertegenwoordigen visie administratie • Overleg: voorstelling documenten, behandelen opmerkingen Presentatie Forum MER-deskundigen

Actualisatie RLB Bodem: sturing • Belangrijkste onderwerpen behandeld in stuurgroep – Aflijning discipline: Bodem, Grondwater Water – Opdeling effectgroepen / terminologie – Behandeling grondverzet – Behandeling zettingsberekeningen – Relatie met Monumenten en Landschappen, archeologie – Aandacht voor verschillende bodemfuncties – Behandeling modellen Presentatie Forum MER-deskundigen

Bodem: Ten geleide • Identiek in alle nieuwe RLB • Wat is MER ? – Verwijzing naar MER/VR decreet • Waarom actualisatie richtlijnen ? – Decretaal bepaald – Nieuwe inzichten – Veranderende wetgeving • Aanpak actualisatie • Leeswijzer: beknopte inhoud – per hoofdstuk Presentatie Forum MER-deskundigen

Bodem: Ten geleide • Aanpak actualisatie • Doel en doelgroep • Verdere opvolging – Richtlijnenboek: “levend” document • Leeswijzer: beknopte inhoud per hoofdstuk Presentatie Forum MER-deskundigen

Bodem: Benaderingswijze • Definitie bodem: – De bodem omvat de verschillende lagen van de aardkorst, waarbij zowel de ondiepe (pedologie) als de dieper gelegen lagen (geologie) onderzocht worden – Geen grondwater RLB water • Verschillende functies van bodem – Opdeling volgens Europese Commissie • • • Basis voor productie van voedsel en andere biomassa (productiemiddel) Buffer / filter / bergplaats / medium voor verschillende processen Habitat en genenpoel (ecologische standplaats) Fysische en cultuuromgeving voor de mens (fysische standplaats) Bron van ruwe grondstoffen (natuurlijke rijkdom) – Toevoeging voor milieueffectenrapport • Landschapselement • Waardevol historisch/wetenschappelijk element • Bodem = technische discipline – Resultaten effectenvoorspelling en beoordeling worden gebruikt andere disciplines Presentatie Forum MER-deskundigen in

Bodem: Benaderingswijze • Effectgroepen – Bodemverstoring volgens Vlaams Milieubeleidsplan: Bodemverontreiniging, bodemaantasting, verzuring, vermesting, verdroging – Bodembedreigingen volgens Europese commissie: erosieproblematiek, vermindering van het organisch materiaal, bodemverontreiniging, bodemafdekking, bodemverdichting, vermindering bodembiodiversiteit, verzilting, overstromingen en grondverschuivingen – Effectgroepen richtlijnenboek • • Structuurwijziging Profielwijziging Wijziging bodemgebruik en bodemgeschiktheid Erosie Wijziging bodemstabiliteit Aantasting bodemhygiëne (wijziging bodemkwaliteit) Wijziging bodemvochtregime Wijziging van de diepere ondergrond (toegevoegd) Presentatie Forum MER-deskundigen

Bodem: onderzoekssturende juridische en beleidsmatige randvoorwaarden • Inleiding – Inhoud MER: wettelijk bepaald door MER/VR-decreet – Verschillende bijkomende juridische en beleidsmatige randvoorwaarden die inhoud MER beïnvloeden • Per randvoorwaarde: – Wat ? Beknopte toelichting – Relevantie in een MER – Informatiebron • Blijvende actualisatie noodzakelijk – informatiebronnen voor meeste recente info Presentatie Forum MER-deskundigen

Bodem: onderzoekssturende juridische en beleidsmatige randvoorwaarden • Randvoorwaarden: – Bodemsaneringsdecreet en Vlarebo • Regeling grondverzet: geen dubbel werk – – – Vlarea Vlarem II Oppervlaktedelfstoffendecreet Gewestplan Andere • Erosiebestrijdingsplannen • Gemeentelijke milieubeleidsplannen • … Presentatie Forum MER-deskundigen

Bodem: Informatiebronnen • Bronnen: – Initiatiefnemer • Locatie • Uitvoeringswijze • Afmetingen – Andere milieudisciplines • Apart hoofdstuk: gegevensoverdracht – Basisinformatie – Specifieke informatiebronnen • Opname in tabel – – Wat Bron/beschikbaarheid Gebruik in een MER Extra info Presentatie Forum MER-deskundigen

Bodem: Informatiebronnen • Basisinformatie – – Bodemkaart Tertiair geologische kaart Kwartair geologische kaart Databank Ondergrond Vlaanderen • Specifieke informatiebronnen – – – – Erosiekaarten – Erosiegevoeligheidskaarten Bodemgebruikskaarten OVAM Orthofotoplannen Info van gemeenten Te verschijnen: inventaris waardevolle bodems … Presentatie Forum MER-deskundigen

Bodem: Karakterisering effectgroepen • Inleiding: – Indeling in effectgroepen – tabel: veel voorkomende ingrepen bij MER-plichtig project welke effectgroepen worden beïnvloed • Per effectgroep – Beknopte uitleg – Mogelijke effecten – Wanneer wordt dit effect verwacht: activiteiten en voorbeelden – Relatie met andere effectgroepen Presentatie Forum MER-deskundigen

Bodem: Karakterisering effectgroepen • Structuurwijziging – Structuurverval (verdichting verslemping, korstvorming), structuurverbetering – Door externe krachten: graafwerken, betreding, overstromingen, … • Profielwijziging – Verstoring bodemlagen, aandacht voor historisch/wetenschappelijk waardevolle gronden, archeologisch bodemarchief (discipline Monumenten en Landschappen) – Graafwerken, bodemvreemde constructies, ondiepe bodembewerking, … • Wijziging bodemgebruik en bodemgeschiktheid – Wijziging bodemgebruik, inperking mogelijke bodemfuncties, afdichting van bodem – Afhankelijk van projecteigenschappen Presentatie Forum MER-deskundigen

Bodem: Karakterisering effectgroepen • Erosie – Watererosie, winderosie – Wijziging bodembedekking/bodemgebruik, reliëfwijziging, … • Wijziging bodemstabiliteit – Bodemzetting, inklinking, grondverschuiving – Externe belasting, onttrekking water, … • Aantasting bodemhygiëne – verzuring, vermesting, mineralisatie, verontreiniging, verzilting – Storten, calamiteiten, uitstoot en depositie, opslag, … Presentatie Forum MER-deskundigen

Bodem: Karakterisering effectgroepen • Wijziging bodemvochtregime: – Vernatting, verdroging – Bemaling, grondwaterwinning, wijziging overstromingsregime, … • wijziging van de diepere ondergrond: – wijziging natuurlijke voorraden, wijziging geologische bouw – Diepere ontgravingen, boringen, grondwaterwinningen, … Presentatie Forum MER-deskundigen

Bodem: Afbakening studiegebied • Inleiding: • Definitie van gebiedsafbakening – Studiegebied, aandachtsgebied, projectgebied – Afbakening= dynamisch proces • Methodes voor afbakening – Belangrijkste aspect: projecteigenschappen en verwachte effect(groep)en – Relatie met effecten in andere disciplines – Terreineigenschappen – Eventueel op arbitraire wijze – Voor bodem: zowel horizontale als verticale afbakening Presentatie Forum MER-deskundigen

Bodem: Afbakening studiegebied Verantwoording en weergave in MER – Duidelijke verantwoording opnemen – Afbakenen op kaart – Gebruik van speciale oriëntatiepunten Presentatie Forum MER-deskundigen

Bodem: Referentiesituatie • Inleiding: – Referentiesituatie: basis voor effectvoorspelling en – beoordeling – Meestal: actuele situatie – Soms: gewijzigde situatie of gewenste situatie • Beschrijving referentiesituatie – Algemeen • Toestand gebied d. m. v. relevante bodemeigenschappen • Niet alle mogelijke bodemeigenschappen nodig – Bvb. geen geologische beschrijving als geen effecten verwacht worden • Beschrijving ontwikkelingsscenario’s Presentatie Forum MER-deskundigen

Bodem: Referentiesituatie • Beschrijving referentiesituatie – Methodiek • • Geheel gebied – deelgebied Kwalitatief – kwantitatief Gebruik bestaande bronnen: bronvermelding belangrijk Bijkomend onderzoek – Als bestaande info niet toereikend is – Als bestaande info geen weergave is van recente situatie – Als de aard van de activiteit het vereist (vnl. bodemkwaliteit) • Standaardprocedures voor bepaling bodemeigenschappen – Weergave • Tekstueel • Grafisch – Duidelijk – Legende • bronvermelding Presentatie Forum MER-deskundigen

Bodem: Referentiesituatie • Welke kenmerken – Beknopter dan huidig RLB – Basiskenmerken: • Bodemkaart (textuur, drainagetoestand, profiel) • evt. actualisatie nodig – Andere kenmerken • Wat • Wanneer opnemen in referentiesituatie (ook in kruistabel) • Hoe bepalen – Voorbeeldwaarden – Bepalingsmethoden: verwijzing naar literatuur • Hoe beschrijven Presentatie Forum MER-deskundigen

Bodem: Referentiesituatie • Voorbeeld Bodemkenmerk: Volumegewicht (dichtheid) Wat: Verhouding van gewicht van een ovendroog grondstaal tot het volume ervan, b Wanneer: Kan Hoe bepalen: 1. Standaardwaarden uit de literatuur overnemen: Enkele gemiddelde waarden zijn: kleiig – lemig: 1, 1 – 1, 6 g/cm³ zandig: 1, 3 – 1, 7 g/cm³ compacte lagen: 1, 7 – 2, 0 g/cm³ losse gronden: 1, 07 g/cm³ (Smedema, 1993) 2. Bepaling in laboratorium: wegen van een gedroogd ongestoord bodemmonster met een gekend volume. 3. Bepaling door pedotransferfunctie in functie van textuur en gehalte organische stof Hoe beschrijven: Kwantitatieve beschrijving voor het gehele studiegebied of per relevant deelgebied (eenheid: kg/m³ of g/cm³) een indicatie van de bodemtoestand geven bodemverdichting of bodemzetting verwacht wordt. Presentatie Forum MER-deskundigen wanneer

Bodem: Analyse geplande situatie • Inleiding – Doel: antwoord geven op volgende vragen: • Welke zijn de te verwachten effecten tijdens verschillende fasen van het project + waar zullen ze optreden? • Welke processen spelen rol in de effecten en welke bodemeigenschappen zijn hierin van belang? • Welke effectvoorspellingstechnieken beschikbaar om wijziging in toestand van de bodem aan te geven? – Effectbeoordeling • Indien mogelijk: kwantitatief (vuistregels versus modellen), anders kwalitatief • Weergave: tekstueel en op kaart (indien mogelijk) • Gebruik van modellen: aandacht voor – – – Welke meerwaarde Welk model Welke inputparameters Eventuele leemten Hoe omgaan met resultaten Presentatie Forum MER-deskundigen

Bodem: Analyse geplande situatie • Projectspecifiek oordeel inzake effectvoorspellingswijze genoodzaakt • Overlopen effectgroepen – effecten – Kwalitatieve effectvoorspelling: • Beschrijving kans op voorkomen van effect op basis van bodemeigenschappen • Beschrijving effect • Beschrijving sterkte / significantie effect – Kwantitatieve effectvoorspelling: • berekenen van grootte van eventueel effect – Modelmatige effectvoorspelling: • modelleren van eventuele effecten – Effectbeoordeling: • hoe effect beoordelen, aandachtspunten, • eventueel normen, andere toetsingswaarden Presentatie Forum MER-deskundigen

Bodem: Analyse geplande situatie • Effectbeoordeling – Kwalitatieve effectinschatting: expertenoordeel – Kwantitatieve effectinschatting: • Oppervlakte • Bepaling hoeveelheid • Belang van significantiekader – Beschrijving Significantie – Toetsing aan normen en richtwaarden Presentatie Forum MER-deskundigen

Bodem: Analyse geplande situatie • Voorbeeld: Effectvoorspelling Erosie bij wijziging terrein (bvb. ontbossing) – Kwalitatief: beschrijven risico op erosie op basis van bodemkaart en erosiegevoeligheidskaart, bepalen gevolgen erosie – Kwantitatief: opp. mogelijk onderhevig aan erosie, berekenen hoeveelheid erosie met formules – Modelmatig: modelleren hoeveelheid erosie – Effectbeoordeling: • Expertenoordeel • Significantie – obv hoeveelheid erosie en gevolgen Presentatie Forum MER-deskundigen

Bodem: Gegevensoverdracht • Gegevensoverdracht van en naar: – Discipline water – Discipline Fauna en flora – Discipline Mens – Discipline Monumenten en landschappen Presentatie Forum MER-deskundigen

Bodem: Beoordeling geplande situatie • Eindoordeel Bodem – Synthese van effectvoorspelling en –beoordeling – Oordeel invoer voor andere disciplines – Beoordeling alternatieven • Methodieken voor beoordeling – Expertenoordeel – Multi-criteria-analyse Presentatie Forum MER-deskundigen

Bodem: Milderende maatregelen • Doel van milderende maatregelen – belangrijke negatieve milieueffecten te vermijden, te beperken, of te herstellen • Aandacht voor statuut van milderende maatregelen – Adviserend – Vrijblijvend – Noodzakelijk • Beschrijving milderende maatregelen – Detail – Effect van maatregel • Voorbeelden: – tegengaan verdichting, herstel bodemstructuur, gelaagd afgraven, halfdoorlatende verhardingen, … Presentatie Forum MER-deskundigen

Bodem: Leemten in de kennis • Ontbreken basisgegevens m. b. t. het project • Ontbreken basisinformatie om referentiesituatie op te stellen • Ontbreken methodologische aspecten (effectvoorspellings- en effectbeoordelingsmethodes) • Aangeven welke de consequenties hiervan zijn voor effectvoorspelling en –beoordeling Presentatie Forum MER-deskundigen

Bodem: Postevaluatie • Waarom monitoring – Uitvoering tijdig bijsturen – Verbetering kennis inzake effecten – Onderzoeken effectiviteit milderende maatregelen – Controle vergunningsvoorwaarden • Mogelijke monitoringswijzen Presentatie Forum MER-deskundigen

Bodem: Postevaluatie • Wanneer monitoring: voorbeelden – Projecten in de buurt van risicogronden – Evolutie bodemkwaliteit –… Presentatie Forum MER-deskundigen