Actiemogelijkheden van individuele schuldeisers Prof Dr Joeri Vananroye

Actiemogelijkheden van individuele schuldeisers Prof. Dr. Joeri Vananroye Instituut voor Handels- en Insolventierecht Advocaat (Quinz) OPLEIDING CURATOREN & VEREFFENAARS 16 december 2020

Actiemogelijkheden van schuldeisers in het algemeen en bij aansprakelijkheid van de curator in het bijzonder Individuele vorderingsmogelijkheden • collectieve/individuele schade • afgeleide vorderingsmogelijkheid • bijzondere verdelingsregels Inspiratie bij kwijtschelding van natuurlijke personen

Actiemogelijkheden van schuldeisers in het algemeen en bij aansprakelijkheid van de curator in Individuele het vorderingsmogelijkheden bijzonder • • • collectieve/individuele schade afgeleide vorderingsmogelijkheid bijzondere verdelingsregels Inspiratie bij kwijtschelding van natuurlijke personen

Van “concurreren” naar “samenlopen” Fixatiebeginsel Iura vigilantibus 4 Collectief beslag

Waarom faillissement? Verwijderen / sanctioneren Insolvabele ondernemingen Bewaren van going- concern waarde Gelijke behandeling van schuldeisers Curator als neutrale en gespecialiseerd bewindvoerder 5

fai p llis e bo me ed nts el - a tsch o o n vennootschapsgoederen bestuur curator aandeelhouders schuldeisers in de boedel schuldeisers boedelschuldeisers gezamenlijke executierechten

Zeer beperkte rol van schuldeisers in Belgische ‘bankruptcy governance’ • • In rechtsvergelijkende perspectief heeft de Belgische schuldeiser een erg beperkte rol bij aanstelling, remuneratie en ontslag van en controle over de curator Wel : mogelijkheid om vervanging curator uit te lokken

Aansprakelijkheid van curator • Individuele schade voor schuldeisers betrokken schuldeiser heeft vordering • • Boedelschuldeisers Schuldeisers in de boedel … Schade aan de boedel (onrechtmatige verhoging van passief of vermindering van activa) boedel heeft vordering, vertegenwoordigd door … curator

Interne aansprakelijkheid: hoe? boedel afrekening sluiting geen boedel curator “algemene kwijting” curator ad hoc schuldeiser voor eigen rekening gefailleerde betwisting door schuldeisers

Individuele vorderingsmogelijkheden • • • collectieve/individuele schade afgeleide vorderingsmogelijkheid bijzondere verdelingsregels

Immuniteit van de uitvoeringsagent allocatieve functie Collectieve schade Afgeleide schade “Het is ook het faillissementsrecht dat de juiste aard blootlegt van verbintenisrechtelijke figuren” Prof. Eric Dirix

Sprake van immuniteit niet te hernemen in verbintenissenrecht nieuw BW anticipeer nu reeds op mogelijke afschaffing

Schade: collectief vs individueel Individuele Schade ≠ collectieve schade Collectieve Schade die gefailleerde zelf kan/kon vorderen Collectieve Schade die gefailleerde zelf niet kan vorderen Buiten samenloop Faillissement Na sluiting faillissement Vereffening individuele vordering Zijdelingse vordering Enkel boedelvordering / Zijdelingse vordering Individuele pauliaanse vordering Enkel boedelvordering Individuele pauliaanse vordering ? Individuele pauliaanse vordering Collectieve schade = geen andere oorzaak dan waardevermindering van het vermogen van de schuldenaar

Schade: collectief vs individueel Vereffening Individuele Schade Vereffening rechtspersoon • Samenloop maar geen echte boedel • Remedies niet gecollectiviseerd • Vereffenaar slechts orgaan ≠ collectieve schade Collectieve Schade die gefailleerde zelf kan/kon vorderen Collectieve Schade die gefailleerde zelf niet kan vorderen Wel: recht van verzet bij deficitaire vereffening • Bij pauliana: als regresvordering rangorde zou verstoren • Vergoeding collectieve schade: idem • Bij zijdelingse vordering: gewoon recht zelf uitoefenen individuele vordering Zijdelingse vordering Individuele pauliaanse vordering Collectieve schade = geen andere oorzaak dan waardevermindering van het vermogen van de schuldenaar

Schade: collectief vs individueel • Geen individuele vordering voor “aandeel” in de collectieve schade • Een boedelvordering kan bestaan tegen een schuldeiser in de boedel (‘Unac-arrest’: 12 februari 1981) • Dat alle schuldeisers gelijkaardige schade lijden is niet voldoende om van collectieve schade te spreken als er geen schade is op het niveau van de boedel, d. i. aan de gebundelde verhaalsrechten (Cass. 2 maart 1995, Pas. 1995, I, 250). • Dat alle schuldeisers nadeel lijden is niet noodzakelijk opdat de boedel een vordering zou hebben. Het volstaat de boedel schade lijdt. • Collectieve en indivduele schade kunnen dezelfde oorzaak hebben bv. schuldvordering ontstaan na onrechtmatige voortzetting onderneming: • Bijzondere schade: zou niet hebben gecontracteerd als geen fout gemaakt: bepaalde schuldeisers • Collectieve schade: toename passief / vermindering actief: alle schuldeisers 15

Aansprakelijkheid bestuurders voor niet doorgestorte bedrijfsvoorheffing en BTWschulden • Art. 51 Wetboek van de minnelijke en gedwongen invordering van fiscale en niet-fiscale schuldvorderingen • Bij fout van bestuurder: individuele schade in hoofde van fiscus (Cass. 5 september 2013) en dus ook individueel vorderingsrecht • Betreft vordering tegen een derde -> vordering kan dus worden ingesteld voor de rechtbank en worden toegewezen onafhankelijk van de faillissementsboedel en status van faillissement

Art. XX. 225 WER : kennelijk grove fout afgeleid vorderingsrecht Collectieve schade: Eerst: enkel curator kan vorderen Dan: individuele schuldeiser kan zijn ‘aandeel’ in collectieve schade vorderen Nu: individuele schuldeiser kan voor rekening van de boedel vorderen : afgeleid vorderingsrecht • • SE moet curator eerst aanmanen, en heeft dan 1 maand wachttijd Vorderende SE moet curator verwittigen, en curator kan dan nog steeds tussenkomen en proces overnemen Als de actie van de SE “voordeel” oplevert voor de boedel wordt hij vergoed • Curator neemt over (ook als uiteindelijk geen vergoeding aan de boedel) • Curator neemt niet over maar toch vergoeding aan de boedel Verdeling provenu vordering • Afhouding boedelschulden • Veroordeling wegens vermindering of afwezigheid van activa: evenredige verdeling onder schuldeisers met respect van wettige redenen van voorrang op die activa • Veroordeling wegens vermeerdering van het passief: evenredige verdeling over alle schuldeisers zonder inachtneming van wettige redenen van voorrang 17

Art. XX. 227 WER : ‘wrongful trading’ • Codificatie van bestaande aansprakelijkheid • Collectieve schade: waardevermindering van boedel door vermindering van actief of vermeerdering van passief • Individuele schade: schuldeiser waarvan de vordering zonder de foutieve verderzetting niet zou zijn ontstaan/vergroot • Art. XX. 227: “uitsluitende bevoegdheid van de curator • de afgeleide vorderingsmogelijkheid van XX. 225 niet van toepassing • maar sluit niet uit dat een individuele schuldeiser individuele schade tgv van onrechtmatige voortzetting kan claimen • Opgelet: de bijzondere verdelingsregel van art. XX. 225 geldt wél 18

Recapitulatie • Uitgangspunt bij bestuursaansprakelijkheid • Er kan collectieve en/of individuele schade zijn • Collectieve schade wordt enkel door curator gevorderd • Opbrengst volgt de gewone verdelingsregels • Art. XX. 225 WER (kennelijk grove fout) • Enkel collectieve schade • Collectieve schade wordt door curator gevorderd, maar ook afgeleide vorderingsmogelijkheid • Bijzondere verdelingsregel voor opbrengst • Art. XX. 227 WER (wrongful trading) • Er kan collectieve en/of individuele schade zijn • Collectieve schade wordt enkel door curator gevorderd • Bijzondere verdelingsregel voor opbrengst 19

Inspiratie bij kwijtschelding van natuurlijke personen

‘Bestuursaansprakelijkheid’ bij het beheer van natuurlijke personen?

‘Bestuursaansprakelijkheid’ bij het beheer van natuurlijke personen? opening faillissement sluiting faillissement Art. 7 Hyp. W.

‘Bestuursaansprakelijkheid’ bij het beheer van natuurlijke personen? opening faillissement sluiting faillissement kwijtschelding

‘Bestuursaansprakelijkheid’ bij het beheer van natuurlijke personen? opening faillissement sluiting faillissement Art. XX. 110 WER (‘nieuwe goederen’)

‘Bestuursaansprakelijkheid’ bij het beheer van natuurlijke personen? rsoon e p e g urlijk natu ernemin d n o jke uurli t a n re ande rsonen pe opening faillissement opening collectieve schuldenregeling sluiting faillissement einde collectieve schuldenregeling

‘Bestuursaansprakelijkheid’ bij het beheer van natuurlijke personen! • • • Weigering kwijtschelding als wegens “kennelijk grove fout” (art. XX. 173 § 3 WER) “Bijgedragen tot het faillissement”: best niet te restrictief interpreteren : it’s all there is Ook gedeeltelijke kwijtschelding mogelijk • Maatgevend hoort niet de zwaarte van de fout te zijn, maar de omvang van de schade • Globaal of selectief? • Globaal: als collectieve schade • Selectief: als individuele schade

J. Vananroye, Beginselen van Organisatierecht https: //corporatefinancelab. org/2020/09/22/beginselen/ p. 290 - 297

Wat de Wet Hervorming Ondernemingsrecht wijzigt aan het vennootschapsrecht Hof van Cassatie wijzigt echtspraak over gevolg van veroordeling van VOF Exit het handelsrecht. Een nieuw ondernemingsrecht herrijst De feitelijke vereniging in rechte na 1 november 2018 Een ‘second wind’ voor de Comm. V? °°° corporatefinancelab. org

Contact Joeri Vananroye Tel: 02 255 7272 joeri. vananroye@q uinz. be Medialaan 28/B 1800 Vilvoorde, Belgium © Quinz 2020