8 konu Max Weber ve Rasyonalleme 8 hafta

8. konu Max Weber ve Rasyonalleşme

8. hafta • Akrabalık ve Sosyal Organizasyon dersinin 8. ve 9. haftaları ile Weberyen paradigmaya odaklanacağız. Weber’in kavramlarını ve kuramsal formülasyonunu mercek altına alıp açtığı paradigmatik çığırın kuramsal ve araştırma temelli köşetaşlarını aydınlatacağız. Bu doğrultuda, Durkheimcı paradigma ile ayrımını keskin hatlarla çizeceğiz. • Sosyal antropolojinin 1960 lı yıllarla birlikte Weberyen bir paradigmada yürüdüğünü ve etnografilerin bugün bu tarihten öncekilerden farklı bir topluluk ve toplumsal aktör anlayışına yaslandıkları unutulmamalı.

8. hafta • Weber’in en kıymetli analizlerinden biri Katolik asketizminden Protestan asketizmine geçişin tarihsel şartlarına dayandırdığı kapitalizm analizidir. • Buna göre, öbür dünya inancına dayalı Katolik inancı bir biçimde mistik bir tefekkürcülük tanımlamakta, yaşanan dünya ile ilgili özlemleri ve kaygıları ikincilleştirmekte, sözgelimi özel mülkiyetin önünde engel teşkil etmektedir. Bu inanç sistemi, Tanrı ile temasın mistik yollarına dönük bir arayışı tetiklemeye müsaittir. Bir lokma bir hırka anlayışının ima ettiği asketik, Katolik inancının tetiklediği bu arayış içerisinde yürür.

8. hafta • Yaşanan dünyanın ikincilliği teodise sorununa dönük bir çözüm de önerir. Başa gelen talihsizlikler veya şansın bir biçimde yaver gitmemesi ile oluşan bu dünya mahrumiyetleri, esas olanın öbür dünya olduğu inancı etrafında soğurulabilir. • Tarihsel bir hareket olarak ortaya çıkan Protestan asketizmi ise öbür dünyanın esas olduğu inancına karşı yaşanan dünyanın esas olduğu inancını ortaya çıkartır. İnananın akıbeti, zaten belirlenmiş olan keskin bir kader anlayışı içerisinde ele alınır. Tanrı ile mistik tefekkürcü bir temas, bu inanç etrafında mümkün ve anlamlı bulunmaz.

8. hafta • Bunun yerine, bu dünya kazanımları ve başarısı, inananın seçilmiş bir kişi olup olmadığının, Tanrının inayetinin üzerinde olup olmadığının işareti olarak okunur. Başarı ve kazanım gibi kavramların inanç içerisinde kazandığı değer sonradan kapitalizmle taçlanacak olan başarı ve kazanç anlayışının köklerini atar. Bu inançla, fakir veya zengin olmak dinsel ve kapitalist bir çerçevede aynı anda okunur hale gelir. • Protestanlığın özel bir asketik çalışma ahlakı inşa ettiğinden bahsetmek mümkündür. Buna göre, dengeli kazanmak dengeli harcamak ve her ikisinde de ifrata kaçmamak esastır. Burada, ne kadar kazanmanın, ne kadarını harcamanın, ne kadarını göstermenin makbul olacağı arayışı inancın özü, kendisidir.

8. hafta • Weber, bu geçişi dinsel rasyonalleşme kavramı üzerinden okur. • Ona göre, dinsel rasyonalleşme, tarihsel olarak siyasal rasyonalleşme, hukuki rasyonalleşme ve ekonomik rasyonalleşme ile kolkola gider. Her biri Weberyen ideal tipler gibi de okunabilecek bu rasyonalleşme veya aklileşme örüntüleri, birbirleri ile çelişmeyen bütüncül bir kapitalistik organizasyon tanımlar.

8. hafta • Zorunlu okuma: • Max Weber. Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu. Ankara: Bilgesu Yayınları (1. Bölüm: Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu (tamamı))