8 2 HET SOCIALISME Ontstaan en ontwikkeling van

8. 2 HET SOCIALISME Ontstaan en ontwikkeling van een politieke stroming

Grondleggers Karl Marx & Friedrich Engels: Communistisch Manifest (1848), Das Kapital (1867). Ideologie: politieke ideeën of filosofie, vastgelegd in geschriften Ø Verbeteren van de positie van de arbeidersklasse door een revolutie te beginnen

Karl Marx en Friedrich Engels

Socialisme (marxisme) in theorie 1. Tegenstelling A. proletariaat: arbeidersklasse, arm en zonder bezit B. Bourgeoisie: rijke bezittende klasse

2. Doel Ideale, klasseloze samenleving waarin particulier bezit is afgeschaft en de productiemiddelen gedeeld worden. Ø Productiemiddelen grond & kapitaal in bezit van de bourgeoisie, factor arbeid wordt uitgebuit

3. Middel Marx voorspelt dat het proletariaat uit armoede en ellende in opstand zal komen tegen de bourgeoisie: Þ Omverwerping kapitalisme, proletariërs grijpen de macht Þ Bezit afgeschaft, productiemiddelen in handen van de staat Klassenloze maatschappij Þ

Opkomst socialisme in Nederland 1870: economische crisis treft voornamelijk de arbeidersklasse Sociale kwestie: slechte leef- en werkomstandigheden + achtergestelde positie van de arbeiders Liberalen: overheid mag de economische vrijheid niet beperken (laissez-faire) Socialisme komt op voor belangen van de arbeidersklasse

Socialisme in praktijk 1. Sociaal Democratische Bond (SDB): opgericht in 1881 o. l. v. Ferdinand Domela Nieuwenhuis Ø 1 e Marxistische partij in de Tweede Kamer Ø Radicalisering na 1892: anarchistisch, antidemocratisch Ø Acties en stakingen om revolutie te ontketenen

2. Ø Ø Sociaal Democratische Arbeiders Partij (SDAP): opgericht in 1894 door Troelstra gematigd marxistisch: reformisme Doel: geleidelijke verbetering van positie van de arbeiders via het parlement

Ontwikkeling van het socialisme