4 REAKTF KAPLARININ ZERNDEK ARETLER Reaktif kaplarnn zerindeki

4. REAKTİF KAPLARININ ÜZERİNDEKİ İŞARETLER

Reaktif kaplarının üzerindeki işaretler bir araştırmacı için çok önemlidir. Çünkü içeriği ile tüm bilgiler bu işaretler ile gösterilir ve içeriğin kullanımı ve korunması ile insan sağlığı açısından bu bilgilere uygun olarak çalışılması gerekir. Aşağıda bu işaretlerden en çok kullanılanları özetlenerek gösterilmiştir. Özellikle risk piktogramları çalışanların sağlığı açısından çok önemli bilgiler verir ve mutlaka iyice okunup ona göre davranılması gerekir. Bazı örnekler aşağıda gösterilmiştir:

ÖNEMLİ GHS SEMBOLLERI (PİKTOGRAMLARI) E (Explosive): Patlayıcı Yeni sembol Eski sembol Kıvılcım, ısınma, alev, vurma, çarpma ve sürtünmeye maruz kaldığında patlayabilir). Ateş, kıvılcım ve ısıdan uzak tutulmalıdır. Uygun mesafede durulmalı ve koruyucu giysi giyilmelidir. Örnek trinitrotolüen O (oxidative): Oksitleyici Yeni sembol Havasız ortamda bile alev alabilir veya yanabilirler. Yanabilir maddelerle karıştırıldıklarında patlayabilirler. Yanan maddelerle teması önlenmelidir. Ateş, kıvılcım ve ısıdan uzak tutulmalıdır. Uygun mesafede durulmalıdır ve koruyucu giysi giyilmelidir. Örnek : oksijen Eski sembol

Yeni sembol Eski sembol Zehirli ve çok zehirlidirler. Ağız, deri ve solunum yolu ile zehirlenmelere yol açar. Vücut ile temas ettirilmemelidir. Kanser riski taşırlar. Örnek : Baryum klorür, Örnek : nikotin F (Flammable): Yanıcı, parlayıcı F+ (Extremely Flammable): Aşırı yanıcı, parlayıcı Yanıcı ve parlayıcılardır. Alevlenme noktası sıfır derecenin altı ve kaynama noktası maksimum 35 derece olan sıvılar. Ağız, deri ve solunum yolu ile zehirlenmelere yol açar. Vücut ile temas ettirilmemelidir. Ateş, kıvılcım ve ısıdan uzak tutulmalıdır. Örnek : etil alkol, Eski sembol T (Toxic): Zehirli T+ (Very Toxic-): Çok zehirli C (Corrosive) : Korozif Yeni sembol Canlı dokuyu tahrip eden yada demiri aşındıran/paslandıran maddelerdir. Deriye ve göze hasar verirler. Gözleri ve deriyi korumak için özel önlemler alınmalı, koruyucu giysi giyilmeli ve buharı solunum yoluyla alınmamalıdır. Metallerden uzak tutulmalıdır. Örnek : hidroklorik asit Eski sembol

Yeni sembol N (Toxic to environment) : Ekotoksik Yeni sembol Sudaki ve doğadaki canlılara zarar verirler. Doğaya dökülmemeli ve salınmamalıdırlar. Örnek : Lindan H (Healt effect) : Sağlık etkisi Yeni sembol Eski sembol Deriye ve göze hasar verirler. Buharı solunmamalıdır. Vücut ile temas ettirilmemelidir. Gözleri ve deriyi korumak için özel önlemler almak gerekir. Koruyucu giysi giyilmelidir. Ozon tabakasına zarar verirler. Örnek : fumarik asit Xi (Irritant) : Tahriş edici, rahatsız edici Xn (Sensitising): hassasiyet yaratıcı İnsan sağlığında, kısa veya uzun dönemli hasar verebilirler. Vücut/cilt ile temas ettirilmemeli, ağız yoluyla alınmamalı ve solunmamalıdır. Kanser riski taşırlar. Örnek : Benzen Eski sembol

G (Gas) : Gaz Yeni sembol Eski sembol Basınç altında gaz içerir. Çıkan gaz soğuk olabilir. Isıtılırsa patlayabilir. Deriye ve göze temas ettirilmemelidir.

ELBİSENİN GÜVENLİĞİ Bu sembol, elbiseyi lekeleyecek veya yakacak maddeler kullanırken görülür. AÇIK ALEV UYARISI Bu sembol, yangına veya patlamaya sebep olabilecek alev kullanıldığında görülür. DUMAN GÜVENLİĞİ Bu sembol, kimyasal maddeler veya kimyasal reaksiyonlar tehlikeli dumana sebep olduklarında görülür

ELDİVEN Cilde zararlı bazı kimyasal maddelerle çalışırken eldiven kullanılması gerektiğini hatırlatan uyarı işareti. ELEKTRİK GÜVENLİĞİ Bu sembol, elektrikli aletler kullanılırken dikkat edilmesi gerektiğinde görülür. YANGIN GÜVENLİĞİ Bu sembol, açık alev etrafında tedbir alınması gerektiğinde görülür.

GÖZ GÜVENLİĞİ Bu sembol, gözler için tehlike olduğunu gösterir. Bu sembol görüldüğünde koruyucu gözlük takılmalıdır. KESİCİ CİSİMLER GÜVENLİĞİ Bu sembol, kesme ve delme tehlikesi olan keskin cisimler olduğu zaman görülür. BİYOLOJİK TEHLİKE Bu sembol, bakteri mantar veya tek hücreli hayvan veya bitki tehlikesi olduğunda görülür.

ISI GÜVENLİĞİ Bu işaret sıcak cisimlerin tutulması esnasında önlem alınmasını hatırlatmak içindir. KİMYASAL MADDE UYARISI Bu sembol deriye dokunması halinde yakıcı veya zehirleyici etkisi olan kimyasal maddeler kullanılırken görülür. RADYOAKTİF GÜVENLİĞİ Bu sembol, radyoaktif maddeler kullanırken görülür.

BİTKİ GÜVENLİĞİ Bu sembol, zehirli veya dikenli bitkiler tutulacağı zaman görülür. HAYVAN GÜVENLİĞİ Bu sembol, canlı hayvanlar üzerinde çalışırken hayvanların ve öğrenci güvenliğinin sağlanması gerektiğinde görülür. TASARRUFLU KULLANIM UYARISI Bu sembol, maddenin uygun bir şekilde kullanılmasına dikkat edilmesi gerektiğinde ortaya çıkar.

ZEHİRLİ MADDE UYARISI Bu sembol, zehirli maddeler kullanılırken görülür. KIRILABİLİR CAM UYARISI Bu sembol yapılacak deneylerde kullanılacak cam malzemelerin kırılabilecek türden olduğunu gösterir.

H ve P İBARELERİ Küresel Uyumlaştırma Sistemi (GHS = Globally Harmonized System of Classification and Labelling of Chemicals ) Birleşmiş Milletler tarafından, tehlikeli kimyasalları aynı şekilde sınıflandırılması ve etiketlenmesi için geliştirilmiş bir sistemdir. 1 Haziran 2015 yılı itibariyle sadece GHS sistemi kullanılacaktır. Bu sistemde eski AB sınıflandırma direktiflerinde geçen R-ibarelerinin (Risk Phrases) yerini Tehlike Cümleleri/Zarar ifadeleri (H-İfadeleri/Hİbareleri: Hazard Statements) ve S-ibarelerinin (Safety Phrases) yerini Önlem Cümleleri/Önlem İfadeleri (P-İfadeleri/P-İbareleri: Precautionary Statements) alacaktır.

GHS 'de kullanılan H ve P İbarelerinin Anlamları 1 Zarar İfadeleri 1. 1 H 200 Serisi: Fiziksel zarar ifadeleri ve kodları 1. 2 H 300 Serisi: Sağlığa ilişkin zarar ifadeleri ve kodları 1. 3 H 400 Serisi: Çevresel zarar ifadeleri ve kodları 1. 4 İlave zarar ifadeleri ve kodları 1. 4. 1 Fiziksel özellikler 1. 4. 2 Sağlığa ilişkin özellikler 1. 4. 3 Bazı karışımlara ilişkin ilave etiket unsurları/bilgileri 2 Önlem İfadeleri 2. 1 P 100 Serisi: Genel amaçlı önlem ifadeleri ve kodları 2. 2 P 200 Serisi: Tedbir amaçlı önlem ifadeleri ve kodları 2. 3 P 300 Serisi: Müdahale amaçlı önlem ifadeleri ve kodları 2. 4 400 Serisi: Depolama ile ilgili önlem ifadeleri ve kodları 2. 5 500 Serisi: Bertaraf amaçlı önlem ifadeleri ve kodları

5. KİMYASALLARIN ETİKETLENMESİ

ETİKETLEME Düzgün bir kimyasal etiketleme ilk yardım ve korunmada önemli bir adımdır. Sağlık ve fiziksel etkileri tanımlanmış kimyasallar, kişisel maruziyet ya da yangın gibi durumlarda oluşabilecek olumsuz sağlık etkilerini ve maddi hasarı minimize etmede kritik derecede önem taşır. Düzgün şekilde etiketlenmemiş ya da tanımlanmamış kimyasallar eninde sonunda kimyasal atık haline geleceklerdir. Tanımlanmamış bir kimyasalı belirlemek maliyetli bir süreç gerektirirken bu durum aynı zamanda kullanıcılar ve çevre için endişe ve tehlikeleri barındırır. Bu sebeple laboratuvarda “bilinmeyen” kimyasallar oluşturmaktan kaçınılmalıdır.

ETİKETLEMEDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR 1) Ambalaj üzerinde yasal gereklerin görülebileceği alan mevcut olmalıdır. Bu alan ambalajın diğer bölümündeki renklendirmeden yeterince farklı olmalıdır. 2) Etiketin boyu önceden belirlenmiştir ve içeriğe bağlıdır. Etiket içerik ve minimum boyut değerleri aşağıda tabloda belirtilmiştir. İçerik (Litre) =< 3 Minimum boyut (Milimetre) 52 x 74 > 3 – = < 50 74 x 105 > 50 – = < 500 105 x 148 > 500 – 148 x 21

3) Kimyasallar, söz konusu kimyasalın tam olarak ismini (kısaltma vb. olmadan) tehlike sınıfını, son kullanma ve üretim tarihlerini içerecek sekilde etiketlenmelidir. 4) Tehlike riski yüksek ve zamana hassas maddelerin alınış ve açılış tarihleri etiketlenmelidir. 5) Kimyasal konteynerler, içlerinde depolanmış kimyasal sınıflarına uygun tehlike işaretleri ile etiketlenmelidir. 6) Tehlike sembolünün boyutu etiketin yüzeyinin en az 1/10’u olmalıdır. 7) Tehlike sembolünün minimum boyutu en az 1 cm 2 ‘dir. 8) Müstahzarlar için çevresel tehlike de ilave edildikten sonra etiketlerin boyutu % 10 büyüyecektir.

9) Bütün tehlikeli kimyasallar standart turuncu etiket ile etiketlenmelidir. 10) Tehlikeli olmayan kimyasallar standart yesil etiket ile etiketlenmelidir. 11) Bütün kimyasallar icin standart olan kolay okunur etiketler kullanılmalıdır. 12) ETİKETİN DİLİ TÜRKÇE OLMALIDIR.

İstisnalar Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın ‘‘Tehlikeli Maddeler ve Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi Hakkında Yönetmeliğine göre, ürün güvenliği bilgisi hükümleri hakkında birçok istisna yer almaktadır. Ambalajın içeriğinin 125 m. L’den küçük olması halinde, oksitleyici, kolay alevlenir, alevlenir ve tahriş edici müstahzarlar için etiketleme zorunlu değildir. Hassaslaştırıcı müstahzarlar için bu geçerli değildir ve etiketleme zorunludur. Etikette yer alması yasaklanan bilgiler Herhangi bir tehlikenin olmadığından bahseden bilgilerin etikette yer alması yasaktır. Bunlara örnek olarak “toksik değildir”, “zararsızdır” ve “çevre icin tehlikeli değildir” ifadeleri etiketlerde yer alamazlar.