4 INVESTIMET E DREJTPERDREJTA TE HUAJA 2 Rast

4 INVESTIMET E DREJTPERDREJTA TE HUAJA

2 Rast studimi - Starbucks n Strategjia e Starbucks-it n n Sherbim superior i konsumator-it n n n Coffee house setting, blended coffees Kujdes ne punesim, tranjimdhe kompenzim Motivimi i te punesuarve Strategjite ne vendet specifike n n Britani Japoni Tailand Kore Mc. Graw-Hill/Irwin International Business, 5/e © 2005 The Mc. Graw-Hill Companies, Inc. , All Rights Reserved.

Çka paraqesin investimet e drejtperdrejta të huaja? n n Kompanitë bashkohen me një kompani tjetër në një vend tjetër Kompania themelon ‘Greenfield’ në një vend tjetër Kompania themelon degën e vet në një vend tjetër Si rezultat i kësaj investitori: n n Ka kontrol në veprimtarinë e firmës Ka ndikim në sjelljen e vendimeve menaxheriale të firmës Mc. Graw-Hill/Irwin International Business, 5/e © 2005 The Mc. Graw-Hill Companies, Inc. , All Rights Reserved. 3

4 FDI – flukset përballë stoqeve n n FDI ndodhën kur një kompani investon drejtpërsëdrejti në prodhim ose plason një prodhim në një vend të huaj Fluksi i FDI gjatë një periudhe kohore (një vit) n n Stoku: Vlera e përgjithshme e akumuluar e pasurive të huaj në një periudhë të caktuar kohore FDI nuk është investim nga individët, firmat ose organeve publike në instrumentet e huaja financiare Mc. Graw-Hill/Irwin International Business, 5/e © 2005 The Mc. Graw-Hill Companies, Inc. , All Rights Reserved.

5 Pse FDI janë të rëndesishme ? n n Firmat dëshirojnë të jenë prezent në tregun e huaj Firmat dëshirojnë të kenë kontroll mbi rritjen e këtyre tregjeve të huaja n n n Të fitojnë të parët avantazhet T`i shmangin konkurentët T`i determinojnë lokacionet, marketingun dhe vendimet tjera strategjike lidhur me interesat e firmës Mc. Graw-Hill/Irwin International Business, 5/e © 2005 The Mc. Graw-Hill Companies, Inc. , All Rights Reserved.

6 Trendet e FDI n n Flukset dhe stoku u rritën 20 vitet e fundit Përkundër reduktimit të barierave tregtare, FDI janë rritur shumë më shpejtë se sa tregu botëror sepse: n n Rreziku nga presioni protekcionist FDI është shikuar një formë e mashtrimit të barierave tregtare Ndryshimet dramatike politike dhe ekonomike në shumë pjesë të botës Globalizimi i ekonomisë botërore ka rritur vizionin e firmave të cilët tani shohin botën si treg i tyre Mc. Graw-Hill/Irwin International Business, 5/e © 2005 The Mc. Graw-Hill Companies, Inc. , All Rights Reserved.

7 Flukset dalese te IDH, 1982 -2002 Fig 6. 1 Mc. Graw-Hill/Irwin International Business, 5/e © 2005 The Mc. Graw-Hill Companies, Inc. , All Rights Reserved.

8 Growth in world exports Fig 6. 2 World GDP and FDI 1990 -2001 (index = 100 in 1990) Mc. Graw-Hill/Irwin International Business, 5/e © 2005 The Mc. Graw-Hill Companies, Inc. , All Rights Reserved.

9 Flukset e IDH sipas rajoneve Fig: 6. 3 Mc. Graw-Hill/Irwin International Business, 5/e © 2005 The Mc. Graw-Hill Companies, Inc. , All Rights Reserved.

10 Flukset hyrese te IDH Fig: 6. 4 As a percentage of gross fixed capital formation, 2000 Mc. Graw-Hill/Irwin International Business, 5/e © 2005 The Mc. Graw-Hill Companies, Inc. , All Rights Reserved.

11 Flukset dalese te IDH ne vendet e selektuara, 1998 -2001 Fig: 6. 5 Mc. Graw-Hill/Irwin International Business, 5/e © 2005 The Mc. Graw-Hill Companies, Inc. , All Rights Reserved.

12 Format e IDH-ve: Greenfield ne krahasim me blerjen e kompanive n Bashkimi dhe blerja: n n n Operimi i Green field: n Shumica në vendet në zhvillim n n Mc. Graw-Hill/Irwin International Business, 5/e Zbatim me i shpejte Kompanit e hauja kane strategji te dobishme dhe te vlefshme Besojne se ato do te munden ta rrisin efikasitatin në kompanin e blere. Me te perhapura ne shtetet e zhvilluara © 2005 The Mc. Graw-Hill Companies, Inc. , All Rights Reserved.

13 Trendet e FDI: 2001 -2002 n Vlera e FDI është rritur shumë shpejte gati 60 perqind në 2001 -2002 n n n Ngadalsim ne ekonomin boterore Pasiguria gjeopolitike që nga 11 Shtator 2001 Shpërthimi i fluskave te burses në SHBA Mc. Graw-Hill/Irwin International Business, 5/e © 2005 The Mc. Graw-Hill Companies, Inc. , All Rights Reserved.

14 Llojet e IDH-ve n n HORIZONTALE: firma kryen te njejten veprimtari jashta vendit sikurse edhe ne vend VERTIKALE: - merr inputet per prodhimin e vet - shet autputet e firmes investuese Mc. Graw-Hill/Irwin International Business, 5/e © 2005 The Mc. Graw-Hill Companies, Inc. , All Rights Reserved.

15 IDH HORIZONTALE n n n Kosto e transportit Tregu i pa perkryer (tarifat, kuotat…) Veshtersia ne mbrojtjen e teknologjise Mc. Graw-Hill/Irwin International Business, 5/e © 2005 The Mc. Graw-Hill Companies, Inc. , All Rights Reserved.

16 IDEOLOGJIA POLITIKE E FDI n n n 1. QASJA RADIKALE - eksploatim 2. QASJA E TREGUT TE LIRE - rritja e efikasitetit ne shfrytezimin e resursevene ekonomine boterore 3. NACIONALIZMI PRAGMATIK – interesi (shfrytezimi) dhe shpenzimet Mc. Graw-Hill/Irwin International Business, 5/e © 2005 The Mc. Graw-Hill Companies, Inc. , All Rights Reserved.

17 PËRFITIMET NGA FDI VENDI MIKPRITES: 1 – Efekti i shpërndarjes së resurseve 2 – Efekti i punësimit 3 – Efekti në bilancin e pagesave 4 – Efekti i konkurencës dhe rritjes ekonomike Mc. Graw-Hill/Irwin International Business, 5/e © 2005 The Mc. Graw-Hill Companies, Inc. , All Rights Reserved.

18 Efekti i shpërndarjes së resurseve VENDI MIKPRITES: n Hyrja e kapitalit nismëtar (fillestar) n Transferi i teknologjisë n Perfitimi i aftësive menaxheriale Mc. Graw-Hill/Irwin International Business, 5/e © 2005 The Mc. Graw-Hill Companies, Inc. , All Rights Reserved.

19 Efekti i punësimit VENDI MIKPRITES: n Efekte direkte të punësimit n Efekte indirekte të punësimit (furnizues, konsumues) Mc. Graw-Hill/Irwin International Business, 5/e © 2005 The Mc. Graw-Hill Companies, Inc. , All Rights Reserved.

20 BILANCI I PAGESAVE n n n BP: AKTIVI PASIVI - llogaria rrjedhese - llogaria kapitale - te hyrat nga investimet Mc. Graw-Hill/Irwin International Business, 5/e © 2005 The Mc. Graw-Hill Companies, Inc. , All Rights Reserved.

21 Efekti i bilancit te pagesave n VENDI MIKPRITES: n KMN formon degë ( te hyrat e kapitalit) FDI zëvendëson importin e vendit KMN dega për eksporton mallra dhe sherbime n n Mc. Graw-Hill/Irwin International Business, 5/e © 2005 The Mc. Graw-Hill Companies, Inc. , All Rights Reserved.

22 Efekti i konkurences dhe rritjes ekonomike n n n Smadhimi i konkurences- perfitim i konsumatoreve (rritrja e fuqise blerese) Zvoglimi i cmimeve Smadhimi i tregtise nderkombetare Mc. Graw-Hill/Irwin International Business, 5/e © 2005 The Mc. Graw-Hill Companies, Inc. , All Rights Reserved.

23 Anet negative te FDI ne vendin mikprites n n n Efektet negative te konkurences ne vendin mikprites (firmat evogla vendase falimentojne) Efektet negative ne Bilancin e pagesave Humbja e sovranitetit dhe autonomise kombetare Mc. Graw-Hill/Irwin International Business, 5/e © 2005 The Mc. Graw-Hill Companies, Inc. , All Rights Reserved.

24 n Efektet negative ne konkurence - firmat evogla vendase falimentojne - Monopolizimi i tregut n Efektet negative ne BN -Kalimi i kapitalit (fitimit) nga dega ne qender -Importi i inputeve nga vendet e huaja n Humbja e sovranitetit dhe autonomise kombetare Mc. Graw-Hill/Irwin International Business, 5/e © 2005 The Mc. Graw-Hill Companies, Inc. , All Rights Reserved.

25 Tre forma të FDI n n n FDI horizontalë – ështe kur një kompani multinacionale deperton në një shtetë të huaj për të prodhuar të njejtin produkt. FDI konglomerat - kompanit investon jashte për te prodhuar produkte të cilat nuk prodhohen në shtetin amë FDI vertikale – kur nje kompani investon jashtë me qëllim që të merr lëndën e parë dhe ta sjellë në vendin amë Mc. Graw-Hill/Irwin International Business, 5/e © 2005 The Mc. Graw-Hill Companies, Inc. , All Rights Reserved.

26 Pengesa e shitjes të ‘know- how’ Reziku i dhënjes të know-how konkurtences Pengesa e shitjes të ‘know- how’ Licencimi sjell kontroll të vogël mbi kompanit e huaja Know-how nuk eshte e deshiruar të pranon licencimin Mc. Graw-Hill/Irwin International Business, 5/e © 2005 The Mc. Graw-Hill Companies, Inc. , All Rights Reserved.

27 FDI pse dhe kurr? n n Kostot e transportit janë të larta Iperfeksionizmi i tregut (Teoria e internacionalizimit) n n n Pengesa e qarkullimit te lire te produkteve midis shteteve Pengesa e shitjeve te know how Ndjek konkurencen Cikli jetesor I produktit nuk e sqaron kur eshte e duhur te investohet jashte Avantazhet e lokacionit (resurset natyrale) Mc. Graw-Hill/Irwin International Business, 5/e © 2005 The Mc. Graw-Hill Companies, Inc. , All Rights Reserved.

28 Korniza e vendosjes Sa shtrejte jane kostot e transportit dhe tarifat? Te ulta Jo Te larta A eshte know-how e deshiruar per licencim? Yes Po A duhet kontroll te madhe per operimet jashte vendit? Jo Jo A mundet know –hot te jete I mbrojture nga licencimi jashte? Export Horizontal FDI Po Ateher licence Mc. Graw-Hill/Irwin International Business, 5/e © 2005 The Mc. Graw-Hill Companies, Inc. , All Rights Reserved.