3 Privredni sistem SFRJ Julija Sekuli Privredni sistem

3. Privredni sistem SFRJ Julija Sekulić

Privredni sistem SFRJ �U periodu između I i II sv. rata u vreme Kraljevine Jugoslavije privredni sistem ima odlike kapitalističkog privrednog sistema sa elementima privatne svojine. � Posle II sv. rata u našoj zemlji uspostavlja se privredni sistem koji je socijalistički: centralističko – planski. � Razvoj privrednog sistema SFRJ odvijao se u uslovima tzv. socijalističkih društvenih odnosa. Tokom četiri i po decenije svog razvoja doživljavao je veoma česte promene. � Privredni sistem SFRJ u prvim godinama socijalističke izgradnje karakterišemo kao administrativno-centralistički i etatistički. Njegovo najvažnije obeležje bila je dominantna uloga države u privrednom životu. � Transformacija jugoslovenskog privrednog sistema u pravcu izgradnje samoupravljanja formalno započinje 1950. godine.

Karakteristike privrednog sistema SFRJ � Socijalistički privredni sistem: centralističko – planski. � Radikalne promene svojinske strukture: oduzimanje imovine u korist države (raznim merama: konfiskacija imovine neprijateljima i narodnim izdajnicima, nacionalizacija zemljišta seljaka). � Dominantna uloga države u privrednom životu. � U zemlji vlada državno – partijski monopol nad privrednim sistemom zemlje i to partija KPJ (Kumunistička partija Jugoslavije). � KPJ ima veliki uticaj na sve tokove u zemlji, a uzor joj je sovjetski model privrednog sistema i KPSS (Kumunistička partija sovjetskog saveza).

Privredni sistem SFRJ 1945 - 1990 � Socijalistička orijentacija koja traje 4 i po decenije � Društvena svojina nad sredstvima za proizvodnju � Samoupravljanje (radničko upravljanje preduzećima) � Raspodela prema radu � Česte promene privrednog sistema (čak 15 reformi) � Transformacija jugoslovenskog privrednog sistema u pravcu izgradnje samoupravljanja formalno započinje 1950. godine.

Reforme privrednog sistema SFRJ � � Period 1945 -1965 je period obnove zemlje, velikog privrednog rasta, velikih investicionih aktivnosti i industrijskog razvoja zemlje. Privredna reforma kreće već od ‘ 65 godine zbog nastojanja da se uspostavi tržišni mehanizam. Promene u privrednom sistemu su se kretale u dva smera: transformacija privrednog sistema i promene u ekonomskoj politici. Reforma ’ 70 -tih – korak unazad i početak ekonomske krize (zbog pada investicija i velikog zaduženja zemlje). Reforma ’ 80 -tih – najava konkretnih promena usvajanjem Dugoročnog programa ekonomske stabilizacije 1988. godine. Ovaj program se nije sprovodio po planu. Ideja o napuštanju socijalističkog privrednog sistema, uvođenje višestranačkog sistema, početak kapitalizacije i uvođenje privatne svojine, uspostavljanje integralnog tržišta, liberalizacija ekonomskih odnosa propada zbog nesuglasica između republika. Početkom ’ 90 -tih dolazi do totalnog kolapsa privrede i raspada SFRJ. To je kraj pokušaja uvođenja modernog tržišnog privrednog sistema u Jugoslaviji.