24 AUTONOMNI IVANI SUSTAV Medicinska kola u Rijeci

24. AUTONOMNI ŽIVČANI SUSTAV Medicinska škola u Rijeci II-7, dentalni tehničari ANATOMIJA I FIZIOLOGIJA

AUTONOMNI ŽIVČANI SUSTAV (AŽS) - autonomni ili vegetativni živčani sustav zauzima manje dijelove živčanog sustava - ne radi pod utjecajem naše volje i svjesti, a regulira rad unutarnjih organa - centri autonomnog živčanog sustava nalaze se u nižim djelovima mozga, tj. u hipotalamusu i u sivoj tvari truncusa cerebri

RECEPTORI I EFEKTORI AŽS-a - aferentni, osjetni impulsi AŽS-a idu od receptora u glatkoj muskulaturi unutarnjih šupljih organa i žila, žljezda i srca u centre AŽS-a; ti impulsi ne dostižu koru mozga, pa tih impulsa nismo svjesni - eferentni neuroni AŽS-a idu natrag do efektora AŽS-a, tj. do svih organa sa kojih su osjetni impulsi stigli; oni reguliraju rad tih efektora AŽS-a: glatke muskulature unutarnjih šupljih organa i žila, žljezda i muskulature srca; dijele se na simpatički i parasimpatički dio AŽS-a

SIMPATIČKI DIO AŽS-a - simpatički dio ili pars sympathica započinje u torakolumbalnom dijelu leđne moždine; simpatička vlakna napuštaju leđnu moždinu u sastavu prvog torakalnog do drugog lumbalnog spinalnog živca (n. spinalis Th 1 – n. spinalis L 2) - iz tih spinalnih živaca simpatička vlakna odlaze u simpatičke ganglije; simpatički gangliji, poredani jedan do drugoga, tvore lance koji se nalaze s obje strane leđne moždine od vrata do trbuha i zovu se truncus sympathicus; u tim ganglijima se nalaze sinapse sa drugim neuronom simpatičkog puta, čija vlakna idu do svih efektora AŽS-a; neurotransmiter tih drugih neurona koji djeluju na efektorsko tkivo AŽS-a je noradrenalin

DJELOVANJE SIMPATIKUSA - simpatikus djeluje tako da pojačava rad onih organa koji su nužni za savladavanje neke stresne situacije, npr. strah, ljutnja, uzbuđenje, kao da priprema organizam na bijeg: 1) pojačava rad nadbubrežne žljezde koja luči hormon adrenalin; time se pojačava djelovanje simpatikusa 2) šire se zjenice 3) povećavaju se broj udaraca srca i snaga kontrakcije srca

DJELOVANJE SIMPATIKUSA 4) raste arterijski krvni tlak zbog vazokonstrikcije (stezanja stijenki arterija) 5) šire se bronhi, što omogućava ulaz većoj količini kisika u pluća 6) intenzivira se metabolizam; razgrađuje se puno hranjivih tvari i stoga se oslobađa veća količina topline, pa se zato znojimo (znoje nam se dlanovi iako nam je koža hladna) 7) koža je hladna i blijeda jer se stežu arterije u koži

DJELOVANJE SIMPATIKUSA - simpatikus koči rad onih organskih sustava koji nisu važni za izlaz iz stresne situacije kao što su probavni i mokraćni sustav - smanjeno je lučenje svih žljezda pridruženih probavnom sustavu i usporava se kontrakcija glatke muskulature crijeva (zato je smanjeno lučenje sline, pa su nam suha usta i ne možemo jesti) - uzrokuje opuštanje glatke muskulature mokraćnog mjehura (nema nagona za mokrenje)

PARASIMPATIČKI DIO AŽS-a - parasimpatički dio ili pars parasympathica započinje u kraniosakralnim područjima središnjeg živčanog sustava - parasimpatička vlakna putem nekih kranijalnih živca i sakralnim spinalnim živcima idu do ganglija koji se nalaze u blizini efektora; u gangliju je sinapsa sa drugim neuronom parasimpatičkog puta, čija vlakna idu do efektora ANS-a; neurotransmiteri drugih neurona parasimpatičkog puta, a koji djeluju na efektorsko tkivo ANS-a, su molekule acetilkolina

DJELOVANJE PARASIMPATIKUSA - parasimpatikus djeluje uglavnom suprotno od simpatikusa i on je protuteža simpatikusu (kad krizna situacija prođe) normalnim uvjetima života oni su u ravnoteži tako da simpatikus lagano dominira danju, a parasimpatikus noću

PITANJA 1) Što je to autonomni živčani sustav? 2) Što su receptori, a što efektori AŽS-a? 3) Što čini simpatički dio AŽS-a? 4) Opiši djelovanje simpatikusa! 5) Što čini parasimpatički dio AŽS-a? Opiši djelovanje parasimpatikusa!