2 PRAWA CZOWIEKA I SYSTEMY ICH OCHRONY mgr

2. PRAWA CZŁOWIEKA I SYSTEMY ICH OCHRONY mgr Paweł Niemczyk

KONSTYTUCYJNA REGULACJA PRAW I WOLNOŚCI • Jakim rodzajom podmiotów przysługują prawa i wolności? • Czym jest obywatelstwo?

ZAKRES PODMIOTOWY • OBYWATELE OSOBY FIZYCZNE CUDZOZIEMCY

OBYWATELSTWO • więź prawna łącząca osobę fizyczną z państwem. • Przynależność państwowa - niekiedy pojęcie odmienne od "obywatelstwa"

MODELE NABYCIA OBYWATELSTWA Z MOCY PRAWA: 1. Ius sanguinis (prawo krwi) - nabycie obywatelstwa danego państwa poprzez urodzenie z rodziców będących obywatelami tego państwa 2. Ius soli (prawo ziemi) - nabycie obywatelstwa danego państwa poprzez urodzenie się na jego terytorium

NABYCIE OBYWATELSTWA POLSKIEGO • Art. 34 ust. 1 Konstytucji RP: „Obywatelstwo polskie nabywa się przez urodzenie z rodziców będących obywatelami polskimi. Inne przypadki nabycia obywatelstwa polskiego określa ustawa. ”

JAKIE ISTNIEJĄ SPOSOBY NABYCIA OBYWATELSTWA POLSKIEGO 1. Z mocy prawa 2. Przez nadanie obywatelstwa polskiego 3. Przez uznanie za obywatela polskiego 4. Przez przywrócenie obywatelstwa polskiego 5. Przez repatriację (ustawa o repatriacji)

OBYWATELSTWO JAKO KRYTERIUM PRZYZNAWANIA PRAW I WOLNOŚCI Część praw wprost zadeklarowane jako wyłącznie prawa obywatelskie (np. art. 36 Konstytucji RP) Art. 37 Konstytucji RP 1. Kto znajduje się pod władzą Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolności i praw zapewnionych w Konstytucji. 2. Wyjątki od tej zasady, odnoszące się do cudzoziemców, określa ustawa.

CZŁOWIECZEŃSTWO JAKO KRYTERIUM PRZYZNAWANIA PRAW I WOLNOŚCI „Wartość konstytucyjnie chronionego dobra prawnego, jakim jest życie ludzkie, w tym życie rozwijające się w fazie prenatalnej, nie może być różnicowana. Brak jest bowiem dostatecznie precyzyjnych i uzasadnionych kryteriów pozwalających na dokonanie takiego zróżnicowania w zależności od fazy rozwojowej ludzkiego życia. Od momentu powstania życie ludzkie staje się więc wartością chronioną konstytucyjnie. Dotyczy to także fazy prenatalnej. ” (Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 maja 1997 r. , sygn. akt K 26/96, OTK ZU z 1997 r. Nr 2, poz. 19)

OGRANICZENIA KONSTYTUCYJNYCH WOLNOŚCI I PRAW REGUŁA OGÓLNA - Art. 31 ust. 3 Konstytucji RP Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.

„(. . . ) TYLKO W USTAWIE” 1. Jest to kryterium formalnoprawne 2. W aktach podustawowych jest dopuszczalne rozwinięcie tej kwestii.

„(. . . ) TYLKO WTEDY, GDY SĄ KONIECZNE W DEMOKRATYCZNYM PAŃSTWIE” Jest to zasada proporcjonalności: 1. przydatność 2. konieczność 3. proporcjonalność sensu stricto

„ OGRANICZENIA TE NIE MOGĄ NARUSZAĆ ISTOTY WOLNOŚCI I PRAW ” WYJĄTEK stanowi Art. 21 ust. 2 Konstytucji RP , , Wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem. "

REGUŁA SZCZEGÓLNA Przykładem może być art. . 64 ust. 3 Konstytucji RP Własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności.

OGRANICZENIA KONSTYTUCYJNYCH PRAW I WOLNOŚCI W STANACH NADZWYCZAJNYCH Przykład: Art. 228 Konstytucji RP 1. W sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające, może zostać wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: stan wojenny, stan wyjątkowy lub stan klęski żywiołowej. 2. (…) 3. Zasady działania organów władzy publicznej oraz zakres, w jakim mogą zostać ograniczone wolności i prawa człowieka i obywatela w czasie poszczególnych stanów nadzwyczajnych, określa ustawa.